Қазақстан Республикасы денсаулық сақтау министрлігі c. Ж
жүктеу/скачать 2,3 Mb.
|
ÐлекÑÑÐ¾Ð½Ð´Ñ Ð¾ÒÑлÑк ÐедиÑиналÑÒ ÑкологиÑ
| Маусымдық ырғақтар.
Бір жыл ішінде ауытқу кезеңімен биологиялық ырғақтар маусымдық, циркуалды ырғақтар деп аталады. Олар жыл мезгілдерінде қоршаған ортаның өзгеруіне ағзаның бейімделуін қамтамасыз етеді. Олар үш топқа біріктірілген әрекет механизміне байланысты ішкі және сыртқы себептер кешеніне негізделген Деряпа Н.Р., 1985). Ағзаның функционалдық жағдайындағы бейімделуі сыртқы ортаны (негізінен температураның) негізгі параметрлері бойынша маусымдық ауытқуды өтеуге бағытталған, өзгерістер, сондай-ақ тұтынылатын тамақтың сандық және сапалық құрамына бағытталған. Орта факторларының сигналды реакциялары. Күннің ұзақтығы, магнит өрісінің қарқындылығы, тұтынылатын азықтың кейбір компоненттері, маусымдық «сенсорлардың» рөлін атқаратын қоршаған орта факторлары ағзада маңызды морфо-функционалдық өзгерістерге әкелуі мүмкін. Бірақ олар дәл осы факторларды бейімдеуге байланысты емес. Маусымдық биоырғақтардың эндогенді механизмдері маусымдық биоритмдер бейімделгіш болып табылады, ол сыртқы ортаның параметрлерінде маусымдық өзгерістерге ағзаның толық бейімделуін қамтамасыз етеді. Адамның өмірінде «қолайсыз күндерді» сәйкестік белгілі бір циклдардан туындайды: физиологиялық (28 күн), эмоционалды (23 күн) және интеллектуалды (33 күн). Әрбір циклды бейтарап және қол жетімсіз фазада оң өзгеріспен аяқталады. Бұл күндер қолайыз деп аталып, ал басқалары арасында бұзушылықтар, эмоциялық бұзылыстар мен жағымсыз әсерлердің пайда болуындағы айырмашылықтар бар. Тұрақты бақылаудың нәтижесінде белсенділік жылдың әртүрлі кезеңдеріндегі әртүрлі белсенді әрекеттерге, циклдік хромосфералық жарылыстарына және күн координатындағы өзгерістерге әсер етеді. Ағзаның биологиялық ырғақтары мен бірлескен күн белсенділігі арасындағы өзара байланыс орнатылды. Күн мен жер арасындағы байланысқа арналған жұмыстар танымал профессор Чижевский Ч.Л. (1897-1964) орын алған. Олар бірлескен сәулелендірудің қарқындылығы ағзадағы биологиялық үрдістердің белсенділігін арттыратынын дәлелдеді. Жоғары белсенділік кезінде күн ауыл шаруашылығыдақылдарына келетін зиянкестер қабылдау арқылы өздерін алаңдатып отырған көптеген эпидемиямен сипатталады. 1930 жылы күн белсенділігі мен тырысқақ белсенділігін талдау нәтижелері бойынша Оңтүстік-Шығыс Азияда болған 1960-1962 жж. Вирустық эпидемиялық жарылыс мүмкіндігін болжады. Оған ұсынған 9 пандемиядан тұмауы 8-і, оның ішінде: Еуропадағы 1968-1969 жж таралған. Жаппай аурушаңдық циклі шамамен 11 жыл, яғни олар күн белсенділігінің үрдістерімен синхронды түрде кездеседі. Күн белсенділігінің өзгеруі және ауа райы жағдайлары созылмалы аурулардың асқынуына әкеледі. Өте жоғары күн белсенділігі кезінде жүрек қантамыр жүйесімен ауыратын науқастардың жағдайы нашарлап, миокард инфарктісінің ықтималдығы жоғарылайды, бұл қан түзілуінің уақытының ұлғаюымен байланысты. Күн белсенділігі кезеңінде жүйке аурулары асқынуының жиілігі мен созылмалы алкоголизммен ауыратындар мазасыздығы байқалады. жүктеу/скачать 2,3 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|