Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
Глутаматтың эксайтуыттылық әсері
жүктеу/скачать 2,08 Mb. Pdf көрінісі
|
НЕРВ ЖҮЙЕСІ ОҚУ ҚҰРАЛЫ
| Глутаматтың эксайтуыттылық әсері.
Қалыпты жағдайда мида негізгі қоздырушы аминоацидергиялық медиаторлар: глутамат және аспартаттың жасушада ішіндегі мөлшері салыстырмалы түрде тұрақты деңгейде болады. Аспартат және глутамат мөлшерінің көбеюін келесі теңгерілу механизмдер: жасушааралық кеңістіктен астроциттер мен нейрондарды қайта қармап алуы, медиаторлардың босауын пресинапстық тежеу, метаболизмдік қайта өңделу туындатады. Бірақ, ишемияға ұшыраған жағдайда астроцитоз және белсенді тасымалдау каналдарының дисфункциясынан астроглияға синапстық саңылау арқылы аспартат пен глутаматтың тасымалдауының жоғары селективті жүйесі бұзылады. Нәтижесінде медиаторлардың қайта жаңғырту жүйелерінің жолдары өзгереді. Бұл синапстық саңылауда аспартат пен глутаматтың кідіру уақыты мен абсолютті концентрациясын қалыпты жағдайдан жоғарылатады және нейрондар мембраналарының деполяризациялану процесстері қайтымсыз сипатқа ие болады. Сондықтан, ишемияға ұшыраған жағдайда глутамат пен аспартат цитотоксткалық, эксайтоксикалық (ағылш. to excite – қоздыру, белсендіру) әсерін тигізеді. Инсульт кезінде глутаматтың экстрацеллюлярлық деңгейдегі әсері энергия тапшылықтың дамуымен қатар ишемияланған ошақтың өлшеміне, К + , Na + , иондарының жасушада ішіндегі мөлшеріне, рН пен температурасына байланысты. Бұл емдік шаралар жүргізгенде маңызды. Қоздырылған нейротрансмиттерлі аминқышқылдардың синапстық саңылауда жиналуы глутаматты рецепторларды шамадан артық қоздырып, келесі өзгерістерді туындатады: ми нейрондарында АТФ түзілуінің азаюы және оны тұтынудың жоғарылауы өз кезегінде, нәруыздардың түзілуін, митохондриялардың Са 2+ иондарын қармап алуын, тотығулық фосфорилдену және гликолиз ферменттерінің белсенуін, иондық гомеостазды және ми нейрондарының жасушааралық және жасушада ішіндегі сигнал беру жүйесін бұзады; нейрондардан нейрондарға дейінгі метаболизмдік бұзылыстардың бірізділігі, тек қана кальцийдің жиналуын арттырмай, 43 айналасындағы нейрондардың уытты қозуын күшейтеді ( «домино» механизмі ); әртүрлі медиаторлардың көптеп қосылуы және катоболизмдік реакциялардың басым болуынан дамыған қайтымсыз өзгерістер жасушаның өлуін туындатады; әсіресе зардаптаушы процесстер ретінде липидтердің асқын тотығуы және бос радикалдар, тромбоциттерді белсендіретін фактор, тромбоциттердің адгезиясы және агрегациясы, эйкозаноидтар, цитокиндер, лейкоциттер, коагуляция және фибринолизі, экзотоксиндер, Ca +2 , лактат-ацидоз, жасушаның ісінуі және гендер экспрессиясының бұзылуы саналады; Бірақ, глутаматтың нейродеструкциялық әсер етуі кезінде жүктеу/скачать 2,08 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|