Қазақстан республикасы денсаулық сақтау министрлігі
жүктеу/скачать 2,48 Mb. Pdf көрінісі
|
5f48db6acc320 1598610282 (1)
|
1) заңдарда көзделген шарттар мен өзге де мəмілелерден, сондай - ақ заңдарда көзделмегенімен, оларға қайшы келмейтін мəмілелерден; ~243~ 2) заңдарға сəйкес азаматтық - құқықтық жағдайларды туғызатын əкімшілік құжаттардан; 3) азаматтық құқықтар мен міндеттер белгілеген сот шешімінен; 4) заң құжаттарында тыйым салынбаған негіздер бойынша мүлікті жасау немесе иемдену нəтижесінде; 5) өнертабыстар, өнеркəсіптік үлгілер, ғылым, əдебиет пен өнер шығармаларын жəне интеллектуалдық қызметтің өзге де нəтижелерін жасау нəтижесінде; 6) басқа жаққа зиян келтіру салдарына, сол сияқты басқа жақ есебінен мүлікті негізсіз сатып алу немесе жинау (негізсіз баю) салдарынан ; 7) азаматтар мен заңды тұлғалардың өзге де əрекеттері салдарынан; 8) заңдар азаматтық - құқықтық жағдайлар басталуын байланыстыратын оқиғалар салдарынан пайда болады. Азаматтық құқықтық қатынастардың субъектілері . Азаматтық құқықтар мен міндеттер құқықтың субъектілері деп аталатын құқықтық қатынасқа қатынасушыларға тəн. Азаматтық құқықтық қатынастардың субъетілеріне азаматтар, заңды тұлғалар, мемлекет, сондай - ақ əкімшілік - аумақтық бөліністер жатады. Аталған субъектілердің азаматтық құқықтық қатынастарға қатынасуының алғышарты олардың азаматтық құқықтық қабілеттілікке жəне азаматтық əрекет қабілеттілігіне ие бола алуы . Азаматтық құқықтық қабілеттілік дегеніміз азаматтың заңмен бекітілген құқықтарға ие болып, белгілі бір міндеттерді атқара алу қабілеттілігі . Азаматтық құқық қабілеттілігі барлық азаматтарға бірдей, ортақ деп танылады. Азаматтық құқық қабілеттілігі ол тұлған кезден басталып қайтыс болған оң тоқтатылады. Азаматтық құқықтық қабілеттілік дегеніміз: азамат ҚР шегінде де, одан тыс жерлерде де мүлікті, соның ішінде шетел валютасын меншіктенуге; мүлікті мұраға алып, мұраға қалдыруға; республика аумағында еркін жүріп - тұруға жəне тұрғылықты жер таңдауға; республикадан тыс жерлерге еркін шығып кетуге жəне оның аумағына қайтып оралуға; заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген қызметпен айналысуға; дербес өзі немесе басқа азаматтармен жəне заңды тұлғалармен бірігіп заңды тұлғалар құру; заң құжаттарында тыйым салынбаған кез келген мəміле жасасып, міндеттемелерге қатысу; өнертабыстарға, ғылым, əдебиет жəне өнер шығармаларына, интеллектуалдық қызметтің өзге де туындыларына интеллектуалдық меншік құқығы болуға; материалдық жəне моральдық зиянның орнын толтыруды талап етуге құқығы болады; басқа да мүліктік жəне жеке құқықтары болады; өз фамилиясы мен өз есімін, сондай - ақ, қаласа, əкесінің атын қоса, өз атымен құқықтар мен міндеттерге ие болып, оларды жүзеге асырады. Заңдар бойынша азаматтардың жасырын түрде құқықтар иеленіп, міндеттерді жүзеге асыратын жағдайлары немесе бүркеншік ат (ойдан шығарылған есімді) пайдаланатын реттері көзделуі мүмкін; азамат тұрақты немесе көбінесе тұратын елді мекен оның тұрғылықты жері деп танылады. Он төрт жасқа толмаған адамдардың немесе қорғаншылықтағы азаматтардың тұрғылықты жері олардың ата - анасының, асырып алушыларының немесе қорғаншыларының тұрғылықты жері болып танылады. ~244~ Заңды тұлғалардың құқықтық қабілеттілігі олар мемлекеттік өткеннен кейін пайда болып, өздерінің қызметін тоқтатқанда жойылады. Азаматтың əрекет қабілеттілігі дегеніміз азаматтың өзінің іс - қимылымен белгілі бір құқықтарға ие бола алу жəне сол құқықтарды іске асыра алу жəне белгілі бір міндеттерді атқару, алып жүре алу қабілеттілігі. Азаматтық қабілеттіліктің əрекет қабілеттілігі жоқ , жартылай , толық емес , толық , шектелген деген сияқты түрлері бар. Алты жасқа дейінгі балалардың əрекет қабілеттілігі жоқ деп танылады. Сонымен бірге, жүйке ауруы немесе ақыл - есінің кемдігі салдарынан өз əрекеттерінің мəнін түсіне алмайтын немесе не істегенін білмейтін азаматты сот əрекет қабілеттілігі жоқ деп тануы мүмкін, соған байланысты оған қорғаншылық белгіленеді. Жартылай əрекет қабілеттілігі 6- 14 жасқа дейінгі балаларға тəн. Азаматтық заңнамалар бойынша олар үшін мəмілелерді, егер заң құжаттарында өзгеше көзделмесе, олардың атынан ата - анасы, асырып алушылары немесе қорғаншыларға жасайды. Он төрт жасқа дейінгі кəмелетке толмағандар өздерінің жасына лайықты, жасай салып орындалатын тұрмыстық ұсақ мəмілелерді өз бетінше жасау құқылы. Он төрт он сегіз дейінгі кəмелетке толмағандардың толық емес əрекет қабілеттілігі бар деп мойындалады. Бұл жастағы азаматтар мəмілелерді ата - анасының, асырып алушыларының немесе қорғаншыларының келісімімен жасайды. Мұндай келісімнің нысаны заңдарда кəмелетке толмағандар өздерінің табысына, стипендиясына, өзге де кірістерін жəне өздерді жасаған интеллектуалдық меншік құқығы объектілеріне өз бетінше билік етуге, сондай - ақ тұрмыстық ұсақ мəмілелер жасауға құқылы. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінгі кəмелетке толмағандардың толық емес əрекет қабілеттілігі бар деп мойындалады. Бұл жастағы азаматтар мəліметтерді ата - анасының, асырап алушыларының немесе қорғаншыларының келісімімен жасайды. Мұндай келісімнің нысаны заңдарда кəмелетке толмағандар жасайтын мəміле үшін белгіленген нысанға сай келуге тиіс. Он төрт жастан он сегіз жасқа дейінге кəмелетке толмағандар өздерінің табысына, стипендиясына, өзге де кірістеріне жəне өздері жасаған интеллектуалдық меншік құқығы объектілеріне өз бетінше билік етуге, сондай - ақ тұрмыстық ұсақ мəмілелер жасасуға құқылы. Жеткілікті негіздер болған жағдайда қорғаншылық жəне қамқоршылық органы кəмелетке толмаған адамның өз табысына, стипендиясына, өзге де кірістеріне жəне өзі жасаған зияткерлік меншік құқығы объектілеріне өз бетінше билік ету құқығын шектеуі немесе ол құқықтан айыруы мүмкін. Он төрт жастан но сегіз жасқа дейінгі кəмелетке толмағандар осы баптың ережелеріне сəйкес өздері жасаған мəліметтер бойынша дербес жауапты болды жəне өздерінің əрекеттерінен келтірілген зиян үшін осы Кодекстің ережелері бойынша жауап береді. Азаматтар 18 жасқа, яғни кəмелетке толғанда олардың толық əрекет қабілеттілігі мойындалады. Бұл жерде мынандай бір сəтті есімізге салып кеткеніміз жөн. Егерде заң құжаттарында он сегіз жасқа жеткенге дейін некелесуге рұқсат етілетін жағдайда, он сегіз жасқа толмаған азамат некеге тұрған кезден бастап толық көлемінде əрекет қабілеттілігіне ие болады. ~245~ Спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға салыну салдарынан өзінің отбасын материалдық жағынан ауыр жағдайға ұшыратқан азаматтың əрекет қабілеттілігін сот ҚР Азаматтық ісжүргізу кодексінде белгіленген тəртіп бойынша шектеуі мүмкін. Оған қамқоршылық белгіленеді. Ол тұрмыстық ұсақ мəмілелерді өз бетінше жасауға құқылы. Басқа мəмілелер жасауды, сондай - ақ табысын, зейнетақысын жəне өзге де кірістерін алуды жəне оларға билік етуді ол тек қамқоршысының келісімімен ғана жүзеге асыра алады. Азамат спирт ішімдіктеріне немесе есірткі заттарға жəне нашақорлыққа салынуды тоқтатқан жағдайда сот оның əрекет қабілеттілігіне қойылған шектеудің күшін жояды. Сот шешімінің негізінде азаматқа белгіленген қамқоршылықтың күші жойылады. жүктеу/скачать 2,48 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|