ЭЛЕКТРОСАМОКАТ ПАЙДАСЫ МЕН ЗИЯНЫ

471 
ЭЛЕКТРОСАМОКАТ ПАЙДАСЫ МЕН ЗИЯНЫ 
 
Берикканова Б.М. 
Ғылыми жетекші: Күнтуғанқызы А., аға оқытушы 
Қазақ Ұлттық Аграрлық Зерттеу университеті, Алматы қ. 
Berikkanovamadina21@mail.ru
 
 
Қазіргі таңда электросамокаттар басқа көліктерге жақсы балама болды. Бұл құрылғыны 
әсіресе Алматы тұрғындары жақсы көреді. Дегенмен, біздің қазір көріп отырғанымыз және 
оның шын мәнінде қалай болуы керек екендігі – мүлдем басқа нәрсе. Электросамокаттарды 
үйден шықпайтын жалқау ғана айдамаған шығар. Оларға жасөспірімдер де, ересектер де, 
өкінішке орай, тіпті балалар да мінеді,және бұл ережелерде қатаң тыйым салынған. 
Қазақстанда «электросамокат» деген ұғымға қандай анықтама берілген? 
ІІМ жауабына сәйкес, электросамокаттар "мопед" ұғымына жатады, өйткені "жол 
қозғалысы туралы" Заңға сәйкес мопед - бұл ішкі жану қозғалтқышымен жабдықталған, 
цилиндрдің көлемі елу текше сантиметрден аспайтын немесе электр қозғалтқышы бар және 
максималды құрылымдық жылдамдығы елу шақырымнан аспайтын екі немесе үш доңғалақты 
көлік құралы.
Мопедтер велосипед жолымен және велосипед жолағымен қозғалады. Олар болмаған 
жағдайда-жолдың жүріс бөлігінің оң жақ шеті бойынша, оның ішінде маршруттық көлік 
құралдарына арналған жолақ бойынша қозғалады. Сондай-ақ, мопед жүргізушілеріне рульді 
ұстамай айдауына тыйым салынады, кем дегенде бір қолмен ұстауы қажет; жаяу жүргіншілер 
өткелімен жүруге; жолаушыларды тасымалдауға; ұзындығы немесе ені бойынша габариттері 
елу сантиметрден асатын жүкті немесе басқаруға кедергі келтіретін жүкті тасымалдауға; 
жақын жерде велосипед жолы болған кезде жолда жүруге; солға бұрылу немесе трамвай 
қозғалысы бар жолдарда және осы бағытта жүруге арналған бірнеше жолағы бар жолдарда 
бұрылу; велосипедпен немесе мопедпен пайдалануға арналған тіркемені сүйретуден басқа, 
велосипедтер мен мопедтерді, сондай-ақ мопедтерді сүйретуге тыйым салынады. 
ҚР СТ 3769-2022 жаңа стандарты электросамокаттарды бір адамның жүруіне арналған 
екі немесе үш дөңгелегі бар электр көлік құралдары ретінде анықтады. Олар электр 
қозғалтқышымен басқарылуы керек және орындықтары болмауы керек. Мұндай скутерлер 
үшін ең жоғары есептік жылдамдық 25 км/сағ құрайды. Жаңа стандартта көрсетілген 
жылдамдықтан жоғары жылдамдықпен жүретін электросамокаттар Кеден одағының 
"Доңғалақты көлік құралдарының қауіпсіздігі туралы" техникалық регламентінің 
қолданысына еніп, l санатына жататындығы айтылған. Скутерді сағатына 50 км-ден жоғары 
жылдамдықпен басқару үшін мопед сияқты A1 санатындағы жүргізуші куәлігі қажет. 
Сонымен қатар, электросамокаттарда: 
- жүргізушінің максималды салмағы мен бойы ілеспе құжаттамада көрсетілуі тиіс; 
- қосымша жолаушыларды тасымалдауға, басқа көлік құралдарын (соның ішінде 
электросамокаттарды, тіркемелерді, жартылай тіркемелерді) сүйретуге, жүктерді 
тасымалдауға болмайды; 
- қозғалысты жүргізуші тек тұрған күйінде ғана жүзеге асырады. 
Электросамокаттарға қойылатын техникалық талаптар және пайдалану шарттары: 
-электр қозғалтқышпен(тарымен), кернеуі 100 В тұрақты токтан аспайтын батареямен, 
кернеуі 240 В айнымалы токтан аспайтын зарядтағышпен жабдықталады; 
-палуба, руль, екі немесе үш доңғалақ, жарықтандыру құрылғылары (алдыңғы фара 
және артқы фонарь), сигнал, тежегіш жүйесі, басқару элементтері болуы керек. 
Олар максималды жылдамдықпен 25 км/сағ-тан аспайды, ал артқы жүріспен немесе 
жаяу жүргіншілер режимінде-6 км/сағ-тан аспайды. 
Айта кетейік, электросамокаттарды жол қозғалысы ережелерін сақтауын міндеттеу 
мүмкін емес. Себебі ресми түсіндірме болған жоқ.Бұл әсіресе Алматы қаласына қатысты, 
себебі онда тіпті жақында өліммен аяқталған апат болған. Алматының жергілікті полиция 

472 
қызметі басқармасының бастығы Ержан Ұзабаев 2022 жылдың алты айында қалада мобильді 
көліктің қатысуымен 77 ЖКО болғанын хабарлады. Оларда 81 адам жарақат алып, бір адам 
қаза тапты. Мопедтердің қатысуымен 49 ЖКО орын алып, 58 адам жарақат алды, 
электросамокаттардың қатысуымен - 22 ЖКО, онда 23 адам зардап шекті. Альтернативті 
көліктің қатысуымен болған апат әсіресе көктемнің аяғында және жаздың басында өсті. Егер 
сәуір айына дейін самокаттардың қатысуымен 7 болса, мамыр айында самокаттардың 
қатысуымен 4 апат болды. Маусым айында самокаттардың қатысуымен болған апаттар саны 
9 дейін өсті. 
Көбінесе мопедтер мен электросамокаттардың қатысуымен болған ЖКО 
магистральдық көшелерде тіркеледі. Биылғы жылы Жароков, Сәтбаев, Төле би және 
Шевченко бойынша екі ЖКО орын алды.2022 жылғы 10 Маусымда өліммен аяқталған 
электросамокаттың қатысуымен алғашқы ЖКО тіркелді. Марков көшесіндегі Nissan Patrol 
көлігінің жүргізушісі есікті ашқан кезде 1995 жылы туған электросамокатымен келе жатқан 
қызға тап болды. Қыз алған жарақаттарынан ауруханада қайтыс болды. 
Орташа тәуліктік температураның жоғарылауымен көптеген қалалардың көшелеріне 
қар бүршіктері сияқты жүздеген, тіпті мыңдаған скутерлер мен самокаттар қойылды — бұл 
жол ережеcіне бағынбайтын заңсыз жүргізушілердің санаты. Мемлекеттік органдар мен билік 
өкілдері қайда қарайды? Егер олар дер кезінде шара қолданбаса, еліміздің көшелерінде 
бейберекет қозғалыс орын алады. 
Германияның тәжірибесі сияқты көптеген дайын шешімдер бар. Онда 2019 жылдан 
бастап тек міндетті тіркеуден өткен (ABE — Allgemeine Betriebserlaubnis), сондай-ақ 
сақтандырылған электросамокаттарымен жүруге рұқсат етіледі. Бастапқыда Қазақстанда да, 
Германияның жол қозғалысы туралы Заңында да электросамокаттары болған жоқ, бірақ 
Германия үкіметі бұл мәселені шешуге мүмкіндік беретін бірқатар жедел шаралар 
қабылдады.Электросамокаттар тораптарының сапасы мен техникалық жағдайы үшін барлық 
жауапкершілікті немістер өндірушіге толығымен жүктеді, тек рұқсат етілген шеңбермен 
шектелді.Сонымен, электросамокаттың максималды жылдамдығы сағатына 20 шақырымнан 
аспауы керек. Техникалық талаптарға сәйкес келетін жарықтандыру жабдықтары болуы керек. 
Тежегіштер, қоңырау немесе басқа акустикалық сигнал беру құрылғысы болу керек. Бұл ретте 
максималды ені 70 сантиметрден, ұзындығы — 200 сантиметрден аспауы, жүргізушісіз 
салмағы — 55 килограмнан аспауы, жалпы биіктігі — 140 сантиметрден аспауы тиіс. Соңғы 
нүкте қызықты, өйткені рұқсатты тек тіреуішпен және рульмен жабдықталған 
электросамокатына алуға болады. Яғни, электр скейттері, моноколдар және "электр 
пойыздарының" басқа түрлеріне тыйым салынады — оларға аула аймақтарында және жабық 
алаңдарда жүруге рұқсат, бірақ жалпыға ортақ пайдаланылатын жолдарда емес. 
Сатып 
алуда 
қателеспеу 
үшін 
билік 
сертификаттауға 
рұқсат 
етілген 
электросамокаттардың толық тізімін жасады, осылайша жаңа көлік құралын сатып алу арқылы 
адам барлық мәліметтерді рұқсаттар бойынша алдын ала тексере алады. Екінші міндетті 
тармақ-сақтандыру полисін алу. Мұнда бәрі қарапайым көлікпен бірдей. Апат болған 
жағдайда үшінші тұлғалардың шығындарын жабуға мүмкіндік беретін минималды пакет 
бар.Әрине, егер апатқа кінәлі электросамокаттың иесі болса. Бірақ сіз көпжақты сақтандыруды 
сатып ала аласыз. Саясаттың орташа құны жылына 20-дан 60 еуроға дейін. 
Ең қызығы, Германия билігі самокаттарды анықтау процесін қиындатпады және 
автомобильдер мен мотоциклдер сияқты арнайы мемлекеттік тіркеу белгілерін жасады. 
Өйткені, бұл ГРНЗ-ны жүзеге асыру, штамптау үлкен шығынға алып келеді. Барлығы 
әлдеқайда қарапайым.Сақтандыру полисін рәсімдегеннен кейін компания ылғалға төзімді 
жапсырма түрінде жасалған арнайы нөмірлік белгіні береді. Жыл сайын жаңа сандар 
шығарылады, олар тек сандар мен әріптердің тіркесімімен ғана емес, сонымен қатар түсімен 
де ерекшеленеді. Жылдам, арзан, ең бастысы тиімді, жол қозғалысы ережелерін бұзғаны үшін 
айыппұлдар аз емес. Қызыл бағдаршамнан өтіп кеткені үшін электросамокаттың жүргізушісі 
60-тан 180 еуроға дейін төлеуге мәжбүр болады. Тыйым салынған жерлерде, тротуарларда 
жүру (мысалы, жаяу жүргіншілер аймақтары) 15-30 еуроны құрайды. Сақтандыру нөмірінің 

473 
болмауы-40 евро. Сертификатталмаған самокатты пайдалану-70 евро. Екі самокаттың бірінен 
соң бірі емес, қатар жүруі-15-30 Еуро.Германияда самокаттардың қалай және қайда жүретінін 
ғана емес, сонымен қатар қандай күйде екенін де бақылайды. Егер жүргізушінің қанын тексеру 
кезінде 0,5-1,09 промилле алкоголь табылса, онда 500 еуро айыппұлдан құтылу мүмкін емес. 
"Бонус" - көліктің барлық түрлерін бір айға жүргізуге тыйым салу. Егер мас болу дәрежесі 
жоғары болып шықса және демалдырғыш 1,1 промилледен артық көрсетсе, бұл жүргізуші 
куәлігінен (автомобильдерден), оның ішінде ұзақ мерзімге, толық айыруға дейін айыруға 
әкеледі. Сонымен қатар, судья мұндай жүргізушіні түрмеге жіберіп, үлкен айыппұл салуы 
мүмкін.Жалға алынған электросамокатындағы хаотикалық қозғалысқа байланысты мәселені 
немістер түбегейлі шешуді жоспарлап отыр. Жаяу жүргіншілер аймақтарына кірген кезде 
автоматты режимде қуатты өшіретін жүйені енгізу көзделуде.Бұл қазақстандықтар бірінші 
жылдан бері бақылап келе жатқан жолдардағы анархияны қалай тоқтатуға болатынының 
жалғыз мысалы емес. Шенеуніктердің мәселені шешуге қанша уақыт кететіні болашақты 
көрсетеді. 
Қорытындылай келе, электросамокаттар жол қозғалысына қатысушылар үшін қауіпті 
немесе қауіпсіз электр көлік түрі деп санайсыз ба? Мүмкін, бұл сұраққа екіұшты жауап беруге 
болады, 
бұл 
жағдайда 
адамдардың 
жеке 
пікірі 
үлкен 
рөл 
атқарады. 
Әрине, электросамокаттар ыңғайлы, мобильді, экологиялық таза және практикалық көлік 
құралы болып табылады және демалу үшін тамаша құрал бола алады. Бірақ денсаулыққа 
пайдасы туралы айтатын болсақ, мұнда пікірлер әр түрлі: егер ол механикалық самокат ретінде 
қолданылса, онда ол расында денсаулыққа пайдалы, ал егер ол электр көлігі ретінде 
қолданылса, 
онда 
оның 
денсаулыққа 
пайдасы 
шамалы.
Ал енді қауіпсіздігі туралы айтатын болсақ, өз қызығына тоймай, бос емес көшелерде, 
тротуарларда және одан да көп жолдарда максималды жылдамдықпен жүрудің қажеті жоқ 
екенін есте ұстаған жөн. Тротуарларда, қарапайым жаяу жүргіншілер жүретін саябақтарда өте 
сақ 
болу 
керек. 
Қорғаныс 
құралдары 
туралы 
да 
ұмытпау 
керек. 
Статистиканы зерттей отырып, Ресейде де, Еуропада да электросамокаттар иелерінің 
қатысуымен болған түрлі апаттарды қарап, егер сақтық шаралары мен жол қозғалысының 
кейбір ережелері сақталса, бұл болмауы мүмкін екенін атап өткім келеді. 
Осы дамыған елдерде өткізілген сауалнама нәтижелерін ескере отырып, электросамокаттар 
адамдарға қауіп төндіреді деп айтуға болады және олар адам өміріне қауіпті болады, егер: 
* жол қозғалысы ережелерін сақтамау немесе орындамау (әзірге тек жаяу жүргіншілер үшін); 
*белгілі 
бір 
сақтық 
шараларын 
қолданбаңыз; 
*қорғаныс 
құралдарын 
кимеу,елемеу. 
Осының бәрінен түйіндегенім, менің гипотезам расталды деп айтқым келеді: 
электросамокаттар электр көлігінің қауіпті түрі болып табылады. 
Пайданылған әдебиеттер 
1.
Макаров А.
Соблюдение ПДД на электросамокатах в Казахстане: важное\\
bizmedia.kz 
2.
Гуляева Н.
Стандарт с требованиями к электросамокатам вступил в силу в Казахстане\\
informburo.kz 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: