ҚАЗАҚСТАН ЭКОНОМИКАСЫН ДАМЫТУДАҒЫ КӘСІПКЕРЛІКТІҢ РӨЛІ

780 
Жамшит Б.Қ 
Ғылыми жетекшісі: Жапарова Д.Қ., маркетинг және коммерция магистрі, лектор 
Ш. Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау қ. 
zhamshitbatyrkhan@icloud.com
 
Қазіргі кездегі кәсіпкерлік Қазақстан айтарлықтай қиындықтарды бастан өткерсе де, 
қазірдің өзінде оның даму қарқыны байқалады. Ол заңмен қорғалады және болашақта
дамитын болады деп ойлаймыз. Таңдалған тақырыптың өзектілігі айқын, өйткені 
кәсіпкерліксіз нарықтық экономика болмайды. Еліміздің экономикасындағы кәсіпкерлік 
орасан зор орын алады және Қазақстанның дамуында маңызды рөл атқарады. 
Мысалы Қазақстанда отын - энергетикалық ресурстардың орасан зор қоры бар, оның 
экспорты экономикалық құлдырауды еңсеруге өз үлесін қосады. Осыған байланысты 
Қазақстан жаңа деңгейге көтеріліп, кәсіпкерлік қарқынды дами бастады. Ал бізде ол 
қалыптасып келе жатқанымен, кәсіпкерлік қоғамдық өндірістің жетекші саласы болатыны 
даусыз.
Бизнеске деген қызығушылық табиғи және орынды. Біздің көз алдымызда қоғамның 
жаңа экономикалық негізі құрылуда, өз ісін ұйымдастыруға ұмтылатын, жаңа бизнеске 
бейімделгісі келетін адамдар пайда болуда. Бұған қоғамды демократияландыру ықпал етеді. 
Нарықтық экономикаға көшу монополияны жеңуге және бәсекелестікті дамытуға 
бағытталған өндіріс құрылымын түбегейлі өзгертуді талап етеді. Бұл мәселені шешу мүмкін 
емес, оны әлем растады тәжірибе, әртүрлі меншік нысандарына негізделген кәсіпкерлікті 
дамытпай. Бүгінгі таңда көптеген адамдар кәсіпкерліктің нақты не екенін түсіне бастады 
өндірістің, нарықтың, демек, жалпы қоғамның дамуы. Еліміз кәсіпкерлердің арқасында 
өркендеуде. Қазақстан Республикасында кәсіпкерлік қызметті дамыту үшін барлық жағдайлар 
қарқынды жасалған, атап айтқанда, кәсіпкерлікті дамытудың берік экономикалық негізіне 
айналған мүлікті жекешелендіру бойынша үлкен жұмыстар атқарылды. Елімізде кәсіпкерлікті, 
шағын және орта бизнесті мемлекеттік қолдаудың ауқымды шаралары қолданылуда.[1.23б] 
Кәсіпкерлікті дамыту – Қазақстан экономикасының өсуіне бағытталған мемлекеттік 
саясаттың басым бағыттарының бірі. Қазақстан Республикасының жеке кәсiпкерлiк туралы 
заңнамасы Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi және Азаматтық 
кодекстен, Шағын кәсiпкерлiктi мемлекеттiк қолдау туралы заңнан және Қазақстан 
Республикасының өзге де нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады. 
Жеке кәсiпкерлiктi мемлекеттiк реттеудiң негiзгi мақсаттары жеке кәсiпкерлiктi 
әкiмшiлiк етудi енгiзу арқылы жеке кәсiпкерлiктi дамыту үшiн қолайлы жағдайлар жасау және 
мемлекеттiң мүдделерi мен тұтынушылардың құқықтарын қорғау болып табылады. 
Жеке кәсіпкерлікті мемлекеттік реттеудің негізгі принциптері: 
Жеке кәсіпкерлік еркіндігіне кепілдік беру және оны қорғау мен қолдауды қамтамасыз 
ету; 
Кәсіпкерлік қызметті жүзеге асыру кезінде жеке кәсіпкерліктің барлық субъектілерінің 
теңдігі; 
Жеке меншікке (жеке кәсіпкерлік субъектілерінің меншігіне) қол сұғылмау және қорғау 
кепілдігі; 
Қазақстан Республикасындағы шағын кәсіпкерлікті дамытудың басымдығы; 
Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң жеке кәсiпкерлiк мүдделерiн қозғайтын нормативтiк 
құқықтық актiлер жобаларын сараптауға қатысуы. Жеке кәсiпкерлiк субъектiлерiнiң 
мүдделерiн қозғайтын нормативтiк құқықтық актiлердiң жобалары тиiстi органда немесе 
сараптамалық кеңес отырысында қаралғанға дейiн бұқаралық ақпарат құралдарында, оның 
iшiнде жалпыға ортақ пайдаланылатын телекоммуникациялар желiлерiндегi WEB-сайттарда 
міндетті түрде жариялануға (таратуға) жатады. Жеке кәсiпкерлiк субъектiсi болып табылатын 
заңды тұлға Қазақстан Республикасының азаматтық заңнамасында көзделген ұйымдық-
құқықтық нысанда ғана құрылуы мүмкiн. 
Жеке кәсiпкерлер өз мiндеттемелерi бойынша Қазақстан Республикасының заңдарына 
сәйкес өндiрiп алуға жатпайтын мүлiктi қоспағанда, өздерiнiң барлық мүлкiмен жауап бередi. 

781 
Жеке кәсiпкерлiктi жүзеге асыру кезiнде жеке тұлға өзiне меншiк құқығы бойынша тиесiлi 
барлық мүлiкпен, оның iшiнде ерлi - зайыптылардың ортақ мүлкiндегi үлестермен жауап 
бередi.[2.15б] 
Жеке кәсiпкер өз қызметiн жүзеге асыру кезiнде кәсiпкерлiк құжаттаманың жеке 
нысандарын, мөрлердi, мөртаңбаларды пайдалануға құқылы. 
Қазақстан Республикасының экономикасындағы жеке шағын кәсіпкерліктің рөлін асыра 
бағалау қиын. Елдегі жеке шағын бизнес жұмыс орындарын құрады және халықтың едәуір 
бөлігін табыспен қамтамасыз етеді, нарық тауарлармен және қызметтермен қаныққан және 
экономикада тұрақты сұранысты құру және экономиканы қолдау үшін қажетті орта таптың 
қалыптасуына ықпал етеді.[3.] 
Қазақстанда соңғы жылдары кәсіпкерлік серпінді дамуға ие болды, ол бастамашылық, 
дербес, өз атынан, өз тәуекелімен, өз мүліктік жауапкершілігімен жүзеге асырылатын, жеке 
және заңды тұлғалардың пайда табуға бағытталған қызметі. 
Шағын және орта бизнесті дамыту Қазақстан Республикасындағы Үкімет жүргізіп 
отырған әлеуметтік - экономикалық саясаттың негізгі стратегиялық бағыттарының бірі болып 
табылады. Нарықтық реформалар жылдарында кәсіпкерлік секторы қоғамда көрнекті орын 
алды, өйткені ол жұмыспен қамту мәселелерін шешу, әлеуметтік шиеленісті бәсеңдету және 
нарықтық қатынастарды демократияландыру сияқты бірқатар маңызды әлеуметтік 
функцияларды орындайды. [4.] 
Бұл мәселенің өзектілігі шағын және орта бизнестің экономиканы барлық деңгейде 
белсендіруге қабілеттілігі, нарықты өз өндірісінің тауарларымен және қызметтерімен 
қанықтыруды қамтамасыз ету, бюджетке түсімдерге жәрдемдесу, өндірушілер мен қызметтер 
арасындағы бәсекелестікті дамыту; қосымша жұмыс орындарын құру. 
Мемлекетіміз шағын және орта бизнесті дамытудың түрлі бағдарламалары мен 
стратегиясын әзірлеп, жүзеге асыруда. Болашақта елімізде кәсіпкерлер саны көбейіп 
экономикамыз тұрақтанады деген ойдамыз. 
Әдебиеттер
1.
Айдархан Қ. «Қазақстан экономикасы. Мифтер мен шындық», Алматы 2013ж 203б. 
2.
Куратко Д. Кәсіпкерлік теория, процесс, практика, 2018. -480 б. 
3.
https://articlekz.com/article/13556
 
4.
https://pandia.ru/text/79/083/19288.php
 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: