Қазақстан республикасы ғылым және жоғары білім министрлігі ш. УӘлиханов атындағы
БЛОКЧЕЙН ТЕХНОЛОГИЯСЫ: ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯ
жүктеу/скачать 19,8 Mb. Pdf көрінісі
|
| БЛОКЧЕЙН ТЕХНОЛОГИЯСЫ: ЖАҢА ТЕХНОЛОГИЯЛЫҚ РЕВОЛЮЦИЯ
Оразбаев Б, Докей Ф.Н, Рымбек М.Қ. Ғылыми жетекші: Атаев Е.К., жаратылыстану магистрі, аға оқытушы, Ш.Уәлиханов атындағы Көкшетау университеті, Көкшетау қ. beysen110720@gmail.com XXI ғасыр – технологиялардың жылдам дамып келе жатқан заманы. Қазіргі таңда адам айтса сенгісіз ақылды технологиялар өмірімізге жайлап ене бастады. Тұңғыш президентіміз халыққа арнаған жолдауында табысты өткен екі жаңғырудан кейін, алға батыл қадам жасап, үшінші жаңғыруды бастау керектігін атап өткен. Бұл жаңғыру экономикалық әлемдік өсімінің орта деңгейден жоғары қарқынын қамтамасыз етуге бағытталғанын жеткізеді. Және де ол озық отыз елдің қатарына ілгерілеуге мол мүмкіндік. Осы тұста ең маңыздысы – бірінші басымдық ретінде жеделдетілген технологиялық жаңғырту екеніне айрықша тоқталды. Яғни, цифрлық технологияны қолдану арқылы құрылатын жаңа индустрияны өркендету – бұл маңызды кешенді міндет екендігі айтылды. Бір сөзбен айтқанда, жеделдетілген технологиялық жаңғырыту басымдығына көшуді айқындап берді. Жолдау қатарында цифрлық технологиялар, блокчейн технологиясы, жасанды интеллект, ақылды техника сыңды бейтаныс сөздерді кездестіреміз. Әзірге мұндай жаңа технолгиялар тізбегі бізге беймәлім, себебі ол күнделікті тұрмысымызда қолданыста емес. Десе де, әлемнің бай дамыған мемлекеттері мұндай технологияларды зерттеп, зерделеп, тіпті, күнделікті қолданысқа да енгізіп үлгерген. Блокчейн технологиясын заманауи ғылымның тың ақпараттарына сауатты көзқарас танытып, оны игілікке икемдеу бүгінгі күннің басты талабы. Осыған орай, бүгінде елімізде көптеген дамыған инновациялық технология өндірілуде: Smart технологиялар, e-технологиялар, блокчейн, жасыл технология және т.б. Болашақта дамыған елдер қатарына қосылу үшін біз осында дамыған технологияларды меңгеріп, оларды күнделікті өмірімізге қолдана алуымыз керек. Дамыған технологияларды дамыту – бүгінгі күннің заман талабы. Блокчейн болсын, жасанды интеллекттер, роботтар немесе смарт-технологиялар болсын барлығының дерлік замануи үлгісін даярлап, оны жетік меңгеру қажет. Блокчейн деректері – блоктар және олардың құрамы барлық қолданушылар үшін ашық. Яғни, басқа тұтынушылар, өзге блоктар жүйесін бақылай алады, сіз де басқа блоктарды көре аласыз. Дегенмен, сіздің өзіңіздегі блокчейнде қорғаныс болады. Жалпылама түрде айтқанда, қолданушылар белгісіз біреуде миллион бар екенін біледі, бірақ нақты кімде екенін иесі арнайы код бермей тұрып ол мәліметтерден хабарсыз болады. Блокчейн технологиясының қорғаныс жүйесі мен сенімділігі өте қарапайым – сандар болып табылады. Бірақ, олар өте үлкен көлемдегі сандар. Мысалы,154789625289632548963239852478952685. Мұндай кодтар бірізділігін анықтаудың алгоритмі хэш-функция деп аталады. Хэш-функция тек нақты бір кодты береді. Оның маңыздылығы: 2-жақ кілтті білу арқылы, бастапқы мәліметтер базасын біле алмауы; 427 Берілген кодты екінші рет сол немесе басқа блоктарда қолдану практикалық түрде мүмкін емес; Блокчейн мәліметтері қолданушының блокчейн жүйелерінде сақталады. Блокчейн қолданушылары тең құқықты, яғни кім не істесе, соны біледі. Жүйені бұзса да, оған инкогнито түрінде кірсе де, ешкім оны заңды түрде қудаламайды. Жүйе қолданушыларының екі түрі бар: жаңадан жазбаны құрайтын қолданушылар, блокты құрайтын – майнерлер. Шын мәнісінде, блок құру оңай жұмыс емес – көп адамдар бұл іспен айналыса бермейді. Жалпы жүйеде, қолданушылар арасындағы іс-әрекеттің барлығы хабарланып тұрады. Мысалы, желіде мынадай жазба таратылады: «А» кілтті қолданушы «Б» кілтті қолданушыға 5000 теңге аударды. Бұдан аңғарғанымыз, мәліметтер барлығына көрінеді, бір істің нақты кімдер арқылы жүргізіліп жатқанын арнайы шифрлар болмаса, ешкім біле алмайды. Қысқаша айтқанда, жүргізілген амалдар ең алдымен майнерлерге жетеді, одан кейін олар бұл мәліметті өздеріне көшірме етіп желіде таратады. Яғни, жазба блокта сақталмай тұрып, оны нақтылы мәлімет деп қарастыра алмаймыз. Ол жүйеге заңды түрде енген соң ғана сенімділік танытып, оны бақылай аламыз. Блокчейн - бұл биткойн немесе оның аналогтары сияқты криптовалюта жүйесінде транзакциялар тобын жазуға арналған арнайы құрылым. Бұл технология пайдаланушының өміріне байланысты жазбаларды олар дүниеге келген сәттен бастап дәйекті түрде сақтауға мүмкіндік береді. Ешқандай деректерді алып тастауға немесе бұрмалауға болмайды. Сіз жол ережесін бұздыңыз ба, досыңызға шоттан ақша жібердіңіз бе, интернет-дүкендерде сатып алдыңыз ба немесе үйлендіңіз бе, бұл деректердің барлығы тізбекті құрайтын блоктарда сақталады. Қағазға жазылуы мүмкін барлық деректерді блокчейнге де жазуға болады. Алайда, қағаз жазбаларынан айырмашылығы, блокчейндегі деректерді қолдан жасау, өшіру немесе жасыру мүмкін емес. Блокчейн пайдаланушының деректерін растау үшін нотариус, тіркеуші, аудитор, сақтандыру агенті немесе бақылаушылар сияқты аралық делдалдарды қажет етпейді. «Блокчейн" термині алғаш рет биткойн жүйесінде ұсынылған мәліметтер базасының атауы ретінде пайда болды. Алайда, блокчейн технологиясын өзара байланысты ақпарат блоктарына дейін кеңейтуге болады. Алдыңғы орындағы блоктар автоматты түрде келесілермен байланысып, тізбектерді құрайды. Бұл блоктар үш маңызды қағидаға негізделген: реттеу, ашықтық және қорғау. Осылайша, блокчейн - бұл делдалдардың қатысуын қажет етпейтін сенімді және қауіпсіз деректерді жазуды қамтамасыз ететін инновациялық технология. Блокчейн технологиясын пайдалану пайдаланушылардың компьютерлік жүйелерінде сақталған блокчейн деректерінің көшірмесіне әрқашан қол жеткізе алатынын көрсетеді. Бұл блокчейн базасын өшіру немесе бұзу мүмкін еместігіне кепілдік береді, өйткені ол үшін блоктар сақталған барлық компьютерлерді өшіру керек. Сондай-ақ, әртүрлі елдер экономикасының әртүрлі секторларында блокчейн технологиясын белсенді қолдана бастағанын атап өткен жөн. Мысалы, Эстонияда 1 миллионнан астам медициналық жазбалар блокчейнде сақталған, бұл электронды медицинаны тиімді басқаруға мүмкіндік береді. Тұтастай алғанда, блокчейн технологиясын қолдану әр пайдаланушыға, ұйымдастырушыға, бақылаушыға немесе менеджерге тәуелді болмай, дами алатын және өзгертулер енгізе алатын өз жүйесіне ие болуға мүмкіндік береді. Әркім өз жүйесі үшін жауап береді. Қазақстанда және басқа елдерде блокчейн технологиясы барған сайын танымал болып келеді және экономиканың әртүрлі секторларында қолданылады. Кейбір елдер тәжірибе мен теориялық негіздердің жоқтығына сілтеме жасай отырып, блокчейн технологиясын қолдануға қатысты алаңдаушылық білдіреді. Дегенмен, Эстонияда қазірдің өзінде медицина, биржалық секторлар және нотариаттар саласында блокчейн қолданылады. Денсаулық сақтау қоры GuardTime-мен серіктестікте блокчейндерде бір миллионнан астам медициналық жазбаларды сақтайды. Әр пациенттің ауру тарихы, оның ішінде ауру күндері, емдеу ұзақтығы, емдеуші дәрігер және т.б. туралы ақпарат сақталатын өз тізбегі бар. Сонымен қатар, блокчейн ауруханалардағы кезектерді, мемлекеттік қаржы көлемін 428 және дәрі-дәрмек беруді бақылау үшін қолданылады. Болашақта блокчейн технологиясын пациенттің толық медициналық тарихын сақтайтын медициналық карталарды әзірлеу үшін пайдалануға болады. Пациенттер автоматтандырылған жүйелер арқылы дәрігерге жазыла алады. Қазақстандағы блокчейн технологиясының болашағын атап өтіп, Алматыда блокчейн бойынша конференция өтіп, онда брифинг, аппаратураны қолдану және ықтимал бағалар мәселелері талқыланды. 2018 жылдың 1 қаңтарынан бастап блокчейн технологиясы шеңберінде "Астана" қаржы орталығы жұмыс істейтін болады. Кеншілер Қытайдан блоктар жасау үшін аппараттар сатып алуды жоспарлап отыр. Бұл технологияны енгізу үшін көп ақша қажет. Алайда, егер бұл құрылым іске асырылатын болса, онда елдегі мемлекеттік қызметшілердің саны азаяды, сыбайлас жемқорлық тоқтатылады, ал мемлекеттік мекемелердегі кезектілік мәселелері шешілетін болады. Сонымен қатар, осы технологияның арқасында халық мемлекеттен тәуелсіз болады, ал комиссиялар азаяды. Блокчейн пайдаланушылары мемлекеттік бюджетке белгілі бір сомаға салық төлейді. Қазіргі әлемде банктер өздерінің ішкі тізілімдері арқылы қаржы жүйесінің барлық белсенділігін басқара және үйлестіре отырып, жаһандық экономикалық ортада делдал ретінде әрекет етеді. Бұл тізілімдер көпшілікке жария етілмегендіктен, олар банктерге және олардың жиі ескірген инфрақұрылымына сенім тудырады. Өз кезегінде, блокчейн технологиясы әлемдік валюта нарығын ғана емес, сонымен бірге банк индустриясын да бұзып, делдалдарды сенімді, шексіз және таза жүйемен алмастыра алады, оған кез-келген адам оңай қол жеткізе алады. Блокчейн транзакцияларды күту уақыты азаюына әсер етуі мүмкін, оларды арзанырақ ету, капиталға қол жеткізу процесін жеңілдету, деректердің қауіпсіздігін арттыру, ақылды келісімшарттар арқылы келісімдердегі міндеттемелердің өзара орындалуын қамтамасыз ету, сондай-ақ сәйкестік және т.б. Бұған қоса, блокчейн технологиясының инновациялық сипатының арқасында транзакциялары бар жаңа блоктардың бір-бірімен әрекеттесу жолдары қаржылық қызметтердің мүлдем жаңа түрлеріне әкелуі мүмкін. Қорытындылай келе, блокчейн-бұл біздің өміріміздің көптеген аспектілерін өзгерте алатын технология деп айтуға болады. Оның орталықтандырылмаған табиғаты мен қауіпсіздігінің жоғары деңгейі бизнес пен қаржы құралдарының жаңа түрлерін құруға, сондай- ақ мемлекеттік қызметтер мен басқарудың тиімділігін арттыруға әкелуі мүмкін. Алайда, блокчейнге қатысты кейбір мәселелерді, мысалы, жоғары шығындар мен оны жүзеге асырудың күрделілігін, құқықтық мәртебенің түсініксіздігін және деректердің құпиялылық мәселелерін ескеру қажет. Осы қиындықтарға қарамастан, блокчейн әлі күнге дейін біздің заманымыздың ең перспективалы технологияларының бірі болып табылады және біздің өміріміздегі өзгерістерге әкелуі мүмкін, біз бүгін әлі ойлай алмаймыз. Сонымен қатар, блокчейнді қолдану қамтамасыз етуге мүмкіндік береді: Жанама салықтарды басқарудың қарапайымдылығы; Салық төлеушілер үшін есепті бақылайды; Жемқорлықты жоюдың негізгі көзі. Қоғамда шексіз байланыс орнатуға мүкіндік береді. Жедел дамып отырған ғылыми- техникалық прогресс қоғам өмірінің барлық салаларын ақпараттандырудың ғаламдық процесінің негізі. Заман ағымына қарай ақпараттық технологияларды қолдану айтарлықтай нәтижелер беруде. Жаңа ақпараттық технологияларын пайдалану соңғы уақытта білім беру жүйесінде маңызды бағыттардың бірі болып табылады. Қазіргі кезде біздің қоғам дамудың жаңа кезеңіне көшіп келеді, бұл кезең ақпараттық кезең, яғни компьютерлік техника мен оған байланысты барлық ақпараттық-коммуникативтік технологиялар оның табиғи ортасына айналып отыр. Ақпараттық-коммуникативтік технологиялар келешек ұрпақтың жан-жақты білім алуына, іскер әрі талантты, шығармашылығы мол, еркін дамуына жол ашатын бірден- бір мүмкіндік болып есептеледі. 429 Пайдаланылған әдебиеттер: 1. https://barinbil.kz/referattar/blockchain-tehnologiyasy-zh-ne-zhasandy-intellekt/ 2. https://www.nucleodoconhecimento.com.br/технология-ru/blockchain-7 3. https://sowa-ru.com/item-work/2019-33/ жүктеу/скачать 19,8 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|