АҚПАРАТТЫ МЕМЛЕКЕТТІК ҚОРҒАУ ЖҮЙЕСІНІҢ НЕГІЗГІ МІНДЕТТЕРІ

162 

Ақпараттың тұтастығы мен құпиялылығын сақтаудағы қауіптердің өзектілігі біз 
ақпаратты қорғауға мұқият назар аударуымызды талап етеді. 20 жыл бұрын ақпараттың 
қауіпсіздігін қамтамасыз ету міндеті криптографиялық қорғау құралдарының, брандмауэр 
орнатудың, қол жеткізуді басқарудың көмегімен шешілген болса, қазір бұл технологиялар 
ақпарат қауіпсіздігін сақтауға қауқарсыз, қаржылық, бәсекеге қабілетті, әскери немесе саяси 
құндылығы бар кез келген ақпаратқа төніп тұрғаны белгілі дүние. Тәуекелдің бір түрі 
ақпараттық инфрақұрылымның маңызды объектілерін бақылауды ұстап алу мүмкіндігі болып 
табылады [1]. 
Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету проблемасы мен өзектілігінің маңыздылығы 
мынадай факторларға байланысты: 
1. Қызметтің әртүрлі салаларында қолданылатын дербес компьютерлер паркінің 
жоғары өсу қарқыны және соның салдарынан есептеу желілері мен ақпараттық ресурстарға 
тікелей қол жеткізе алатын пайдаланушылар шеңберінің күрт кеңеюі; 
2. Компьютерлер мен басқа автоматтандыру құралдарының көмегімен жинақталатын, 
сақталатын және өңделетін ақпарат көлемін ұлғайту; 
3. Қазіргі заманғы қауіпсіздік талаптарына сәйкес келмейтін аппараттық-
бағдарламалық құралдар мен технологиялардың қарқынды дамуы; 
4. Ақпаратты өңдеу құралдарының қарқынды дамуының және ақпараттық қауіпсіздік 
теориясын пысықтаудың, ақпаратты қорғаудың қажетті деңгейін қамтамасыз ететін 
халықаралық стандарттар мен құқықтық нормаларды әзірлеудің сәйкес келмеуі; 
5. Желілік технологиялардың кеңінен таралуы, интернет желісі негізінде бірыңғай 
ақпараттық-коммуникациялық әлемдік кеңістік құру, ол өзінің идеологиясы бойынша 
ақпараттық қауіпсіздіктің жеткілікті деңгейін қамтамасыз етпейді. 
Жұмыс барысын мынандай міндеттерге бөліп көрсетуге болады: 
1. Ақпараттық қауіпсіздіктің негізгі ұғымдарын зерттеу 
2. Ақпаратты қауіпсіздіктің басты қауіптері 
3. Ақпаратты қорғау 
4. Ақпараттық қауіпсіздіктің тәуелділіктері 
Ақпаратты мемлекеттік қорғау жүйесінің негізгі міндеттеріндегі ең басты 
проблемаларға деректердің базадан жойылуы, мемлекеттік құпияның жария болуы, сапасыз 
жұмыстың атқарылуы т.б. 
Ақпараттық жүйе міндетін болмашы айқындау қажет еткен жағдайда проблема 
туындайтыны да рас. Мәселен, мемлекеттік қызметті автоматтандыру үшін ақпараттық жүйе 
міндетін реттеу қажет екен. Алайда қолданыстағы заңға сәйкес, бұл үдеріс мүмкін емес. 
Осыған байланысты «Ақпараттандыру туралы» заңға мемлекеттік орган қызметін және олар 
көрсететін мемлекеттік қызметтерді автоматтандыру кезінде ақпараттық жүйелердің даму 
үдерісін жеңілдету бөлігіне өзгерістер енгізу қажет болады. Бұл тәжірибе жүзінде айқындалып 
тұрған мәселе. 
Сол сияқты ақпараттандыру саласында нақты бір ережелер болмауының салдарынан 
мемлекеттік органдар қызметінің ашықтығы мен айқындығы және ақпараттандыруды іске 
асыру моделінің барлық қатысушылары лайықты қамтамасыз етілмеуі нәтижесі өз кезегінде 
сыбайлас жемқорлық жағдайдың туындауына, соған ықпал етуге, тіпті үдеріске 
қатысушыларға қысым көрсету тетігін тудыруға соқтыруы мүмкін. Міне, аталған 
тұжырымдамада айтылғандай, осыған сәйкес, мемлекеттік орган, «электронды үкіметтің» 
ақпараттық-коммуникациялық инфрақұрылым операторы және сервистік бағдарламалық 
өнімдерді жеткізушілер арасындағы ақпараттық-коммуникациялық қызмет көрсету 
келісімшарттарын заң деңгейінде реттеу қажет етіледі. 
Бірнеше онжылдықтар бойы, әсіресе 20 ғасырдың екінші жартысында, ақпараттық 
қауіпсіздік ғылыми зерттеулердің нысаны болып табылды. Алғашқы әзірлемелер аталған сала 
мәселелер бойынша мамандардың зерттеулерімен байланысты. 1960 жылдардағы батыс 
елдерінің компьютерлік қауіпсіздігі батыс ғалымдар облыста туындайтын мәселелерге 
қызығушылық танытуды тоқтатпайды. Мәселелерге қатысты көптеген теориялық 

163 
зерттеулердің ішінен “
Ақпараттық қауіпсіздік” 
жайлы Д.Альбертс, Г.Джоуэттің, 
М.Либицкий, Р.Шульц, А.Эдельштейн және т.б. жұмыстарын бөліп көрсетуге болады, әр 
түрлі зерттеу ақпараттың экономикалық, саяси әсерінің аспектілері, халықаралық 
қатынастардағы мәдени және әскери процестерге ықпалын тигізді[2]. 
Мәселелерді егжей-тегжейлі зерттейтін тәсіл ғылыми-техникалық әдебиеттегі 
ақпараттық қауіпсіздік болып табылады. Ақпараттық қауіпсіздікті қамтамасыз ету 
технологияларына арналған жұмыстар В.А.Васенина, Д.П.Зегди, А.А.Малюка, Е.И.Орлова, 
А.В.Старовойтова, М.П.Сычева, Н.Г.Шурухнова, В.Н.Ясенева және т.б. Авторлар қорғауды 
қамтамасыз етудің техникалық әдістері мен тәсілдерін қарастырады. Ақпараттық 
қауіпсіздіктің пәнаралық мәселелері А.Н.Асаул, А.В.Возжениковтың зерттеу нысаны болып 
табылады, ал гуманитарлық және ақпараттық қауіпсіздіктің техникалық компоненттерін 
зерттегендер Г.Г.Почепцов, С.П.Расторгуев және т. б. болса, социологиялық және саясаттану 
мәселенің аспектілері Г.Л.Смолянның еңбектерінде ашылады. Д.С.Черешкина және басқа 
авторлар қазіргі заманның талаптарын басшылыққа ала отырып қоғамның жай-күйі, даму 
қауіпсіздігі мәселелерін және мемлекеттің, қоғамның және тұлғаның жұмыс істеуін әзірлейді. 
Олар ақпараттық қауіпсіздіктің жай-күйі туралы ережені негіздейді, әлеуметтік жүйе қоғам 
ретінде тікелей байланысты әлеуметтік топтар мен адамның қажеттіліктері мен мүдделерін 
қамтамасыз етуді қарастырады[3]. 
Ақпараттық қауіпсіздік өте маңызды және оны қамтамасыз ету әркімнің жеке өзіне, 
атап айтқанда адамның ақпаратты пайдалану кезінде конституциялық құқықтары мен 
бостандықтарын қалай сақтайтынына байланысты. Пайдаланушылар Интернетте 
орналастырылған, жіберілетін және пайдаланылатын ақпаратқа мұқият болуы керек. 
Ақпаратты қорғау – ақпаратты таралып кетуден, ұрлаудан, өзгертуден, рұқсатсыз 
көшіруден сақтайды. Егер ақпаратты қорғау жүйесі жүзеге аспайтын болса, ақпараттардың 
сапасыз, қорғансыз боларын байқаймыз. 
Бұл жұмыста заманауи ақпараттық технологиялардың барлық негізгі мәселелері 
талданды. Біз «ақпараттық қауіпсіздік» ұғымын, неден тұратынын, қандай міндеттерді 
шешетінін және оның қоғам өміріндегі рөлін зерттедік. Жиналған білім негізінде біз 
жұмыстың негізгі объектісі – «ақпараттық қауіпті» зерттей бастадық. Біз олардың не екенін, 
қауіптің қандай түрлері бар екенін, олардың қалай және неге пайда болатынын, олардың 
мақсаттарын және ең бастысы олармен қалай күресуге және өзіңізді қорғауға болатынын 
білдік. Барлық мақсаттар мен міндеттер орындалды. Сіздің қауіпсіздігіңіз үшін материалды 
мұқият зерттеп, қажетті шараларды қабылдау ұсынылады. 
Әдебиет 
1 .Ақпараттық қауіпсіздік негіздері : оқу құралы /В. В. Сухостат, И. Н. Васильева. - Санкт-
Петербург. : Санкт-Петербургтегі басылым, 2019 –103 б. 
2 . 
http://surl.li/gbjhu
 
3 . 
http://surl.li/gbjgr 

жүктеу/скачать 19,8 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: