Қазақстан Республикасы Тәуелсіздігінің 25 жылдығына арналған «ЖАҢА Қазақстанды қалыптастырудағЫ Қр тұҢҒыш президенті н.Ә. Назарбаевтың тағдыркешті шешімдері»



Pdf көрінісі
бет26/47
Дата30.01.2017
өлшемі5,76 Mb.
#3043
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   47

Черясова О.Ю. (Караганда, КарГТУ) 

Якуб Г.Ф. (Караганда, КарГТУ) 

Сейсенова А.С. (Караганда, КарГТУ) 

 

АСТАНА - ВОПЛОЩЕННАЯ МЕЧТА ПРЕЗИДЕНТА, ТЕРРИТОРИЯ 



ГАРМОНИИ И КОМФОРТА 

 

Важность  Астаны,  новой  столицы  нашего  суверенного  Казахстана, 



сложно переоценить. Город в сердце страны,  который в 1998 году обрел 

статус  столицы.  Мечта,  воплощенная  Президентом,  гордость  каждого 

гражданина Республики Казахстан. 

Значительное  географическое  местоположения  нашей  столицы  с 

ранних времен делало возникающие здесь населенные пункты значимыми 

для  всего  региона.  Этим  мы  обосновываемся  из  истории,  так  мы  можем 

сказать  о  центре  целинного  края  –  Целинограде,  в  который  город  был 

переименован  в  1961  году.  А  уже  с  приобретением  Казахстаном 

независимости , 6 июля 1994 года, когда, выступая на Верховном Совете, 

Нурсултан Назарбаев впервые озвучил идею о переносе столицы из Алма-

Аты в Акмолу. Отметим, что  Исторический переезд состоялся в 1997 году, 

а в 1998 году Акмола получила свое современное название – Астана 

 

[1]. 


Необходимость переноса столицы мотивировалось как политическими, 

так  и  экономическими  причинами.  Этот  город  находится  в  самом  центре 

страны, на перекрестке автомобильных и железных дорог, в относительно 

развитом  промышленном  и  индустриальном  регионе.  Ну  и,  надо 

признаться, какую-то роль сыграло то, что мы всегда мечтали, чтобы новая 

столица, как величайшие города мира, находилась на воде. А через Астану, 

как вы знаете, протекает Есиль

 

[2]. 



Перенос  столицы  дал  огромный  эффект  и  для  экономики  страны.  По 

примеру Астаны преобразились областные центры страны. Строительство 

новой  столицы  дало  мощный  импульс  развитию  всего  региона. 

Модернизация охватила сегодня не только областные центры, но и города 

и  районы.  В  Астане  и  в  приграничных  областях  встали  на  ноги  целые 

отрасли,  специализирующиеся  на  производстве  стройматериалов, 

металлических  изделий,  труб,  дорожного  покрытия,  машиностроения, 

энергетики. За эти годы мы наблюдали за тем, как меняется наша столица. 

Здесь  построены  и  работают  музеи,  библиотеки,  университеты,  лечебные 

центры.  Площади,  проспекты  и  улицы  столицы  украшают  уникальные 

архитектурные  объекты,  формирующие  ее  неповторимый  стиль,  столь 

восхищающий  гостей  столицы.

 

Стремительно  развиваются  сферы 



обслуживания.  Исторически  являясь  центром,  связывающим  Европу  и 

Азию, город Астана и сегодня крупный транспортный узел, через который 

проходят главные транзитные артерии, республиканские автомобильные и 

железнодорожные пути и авиалинии. 



251 

 

Символ и визитная карточка Астаны “Башня Байтерек”. Высота башни 



составляет 105 метров. На высоте 97 метров есть наблюдение регистрации 

и  обслуживания  гостей,  который  работает  каждый  день  в  интенсивном 

режиме.  Астана  превращается  в  один  из  основных  бизнес-центр.  Все 

правительственные  организации,  дипломатические  представительства  44 

стран и 113 совместных предприятий, расположенных здесь. Каждый год в 

городе  проводятся  различные  международные  промышленные  выставки, 

конференции, музыкальные конкурсы и фестивали [3]. 

Достижение  республики  является  тем,  что  в  1999  году  по  решению 

ЮНЕСКО, Астана была удостоена звания “Мирового Города”. 

Город,  который  стал  неотъемлемой  частью  жизни    всей  республики, 

ядром притяжения, национальной гордостью. 

Искренняя  благодарность  отдается  человеку,  которому  не  только 

принадлежит  идея  создания  нового  города,  но  и  воплощение  мечты    в 

реальность.  Первый  президент  Республики  Казахстан  Нурсултан 

Абишевич  Назарбаев  –  вот  кто  по  праву  может  считаться  главным 

архитектором  сердца  страны.  Город-мечта  по  имени  Астана.  Город,  в 

который хочется возвращаться снова и снова. 

…Очень нравится  мысль Нурсултана Назарбаева: «Всякий народ есть 

инструмент  с  особым  и  неповторимым  тембром  в  оркестре  всего 

человечества».  Именно  непохожестью  он  дорог  соседу  и  любим,  именно 

отличия  делают  каждый  народ  ценной  частью  этого  мира.  Этот  тезис 

положен в основу строительства нашей столицы. В этом ее достоинство и 

эксклюзивность.  Астана  –  столица,  исповедующая  этническую 

толерантность, город, где каждый чувствует себя свободно. 

 

Список использованных источников 



 

1

 



http://altaynews.kz/ Гулим Бакимбаева 

2

 



http://inform.kz  Г.Абдыколикова 

3

 



Назарбаев Н.А. В сердце Евразии. Атамура 2005 

 


252 

 

УДК 373.16.710.   



 

Шмигидин Д.А. (Караганда КГУ СОШ №5) 

Жарликова З.М. (Караганда КГУ СОШ №5) 

Жарликов И.Ю. (Караганда КГУ СОШ №5) 

 

Я ГОРЖУСЬ, ЧТО ЯВЛЯЮСЬ СОВРЕМЕННИКОМ  



ПЕРВОГО ПРЕЗИДЕНТА РЕСПУБЛИКИ КАЗАХСТАН 

НУРСУЛТАНА АБИШЕВИЧА НАЗАРБАЕВА 

 

1 декабря казахстанцы отмечают День Первого Президента, 16 декабря 



казахстанцы отмечают День Независимости.  

Эти два великих праздника для казахстанцев неразрывно связаны. 

90-ые  годы  –  это  было  время,  когда  останавливалось  производство,  у 

многих людей не было работы и средств к существованию. 

16 декабря 1991 года Казахстан провозгласил свою Независимость. 

Первый Президент Н.А. Назарбаев возглавил Казахстан в переломный 

момент истории Казахстана, но именно под руководством Н.А.Назарбаева 

суверенный Казахстан обрел достойное место в мире. 

Успехи современного Казахстана признаны во всем мире.  

Благодаря  Первому  Президенту  Н.А.  Назарбаеву  –  мы  казахстанцы 

обрели  для  себя  новую  страну,  внутри  которой  общественное  согласие  и 

дружба народов. 

Четверть  века  Независимости  Казахстана  показала,  что  только 

сплоченный народ может достигать невероятных вершин развития [1, с.3]. 

Лидер Нации Н.А. Назарбаев понимает, что успех реформ – это путь к 

единству наций. 

Молодые  казахстанцы  поддерживают  реформы  Первого  Президента 

Н.А.Назарбаева, 

потому 

что 


это: 

повышение 

эффективности 

государственного  аппарата;  обеспечение  прав  и  свобод  граждан,  строгое 

исполнение  законов;  индустриализация  и  экономический  рост; 

реформирование сфер образования и здравоохранения; рост инвестиций в 

развитие человеческого потенциала. 

Для молодого поколения казахстанцев Нурсултан Абишевич Назарбаев 

пример бескорыстного служения своему народу, своей стране.  

Я  горжусь,  что  являюсь  современником  Первого  Президента 

Республики Казахстан Лидера Нации Нурсултана Абишевича Назарбаева.  

Задача  казахстанцев  –  сохранить  все,  что  достигли  за  годы 

Независимости и успешно продолжить развитие Казахстана в 21 веке. 

Мы живем в мире, который меняется быстрыми темпами. 

Развитие мира происходит  на фоне жесткой конкуренции. 

Казахстанцы  во  главе  с  Лидером  Нации  Первым  Президентом  РК 

Н.А.Назарбаевым уверенно добьются процветания Казахстана, потому что 

у казахстанцев есть воля, единство народа и духовность. 



253 

 

Будущее нашей Родины среди передовых стран мира – это именно то, 



что навеки объединит всех казахстанцев. [2, с. 1].  

Мы,  казахстанцы,  единый  народ!  И  общая  для  нас  судьба  –  это  наш 

достойный и великий Казахстан! [2, с. 3]. 

Молодые  казахстанцы  вместе  со  всем  народом,  вместе  с  Первым 

Президентом  Лидером  Нации  Нурсултаном  Абишевичем  Назарбаевым 

будут трудиться, чтобы укреплять политический и экономический имидж 

Казахстана в 21 веке. 

 

Список использованных источников 



 

1.

 



Нурсултан  Назарбаев:  План  нации  –  путь  к  казахстанской  мечте. 

//Индустриальная Караганда. 2016, 9 января. 

2.

 

Послание  Главы  государства  Нурсултана  Назарбаева  народу 



Казахстана  «Казахстанский  путь  –  2050:  Единая  цель,  единые  интересы, 

единое будущее». // Индустриальная Караганда. 2014, 18 января. 

 

 

 



254 

 

ӘОЖ 323.2(574)=512.122 



  

Югай В.В. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

Калиаскаров Н.Б. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

Есенжолов У.С. (Қарағанды, ҚарМТУ) 

 

ТӘУЕЛСІЗ ҚАЗАҚСТАНДЫ ҚАЛЫПТАСТЫРУДЫҢ БІР 



ЖОЛЫ - СЫРТҚЫ САЯСАТТЫ ЖАҢА ДЕҢГЕЙГЕ КӨТЕРУДЕГІ  

ҚР ТҰҢҒЫШ ПРЕЗИДЕНТІ Н.Ә. НАЗАРБАЕВТЫҢ РОЛІ 

 

Қазіргі Қазақстан бүгінгі қазақтардың ата-бабаларының қасиетті жері, 

ата-баба  мекені,  қазақ  елі  –  қазіргі  қазақтардың  ата  қонысы.  Қазақ  ұлты 

осы жерде, осы ата қонысында барлық қазақы ұлттық қасиеттерді бойына 

сіңіріп,  өзінің  туған  ана  тілін,  ана  сүтімен  дарыған  салт-дәстүрін,  әдет-

ғұрпын,  қазаққа  ғана  тән  ұлттық  мінез-қылығын  қалыптастырды.  Кең 

даласының  еркін  ескен  ерке  желіне  ұқсас  еркіндікті  аңсады,  сонау  ерте 

күннен бастап ерке де еркін болып өсті. Ал сол кездегі кезеңді мен қазіргі 

заманды  салыстыра  отырсақ,  жастардын  арасында  патриоттық  сезімді, 

қазақ  дәстүрлерді  ұмытылмастай  етіп  дұрыс  бағыт  беру  керек.  Осыған 

орай  Қазақстан  басты  мемлекеттік  мәселені  шешіп,  тәуелсіздікке  қол 

жеткізгеннен кейін, қысқа мерзім ішінде әлемдік қауымдастықпен барлық 

салаларда  өркениетті  байланыстар  дамыта  білген  ашық  қоғамға  айналды. 

Әлемнің  көптеген  елдерімен  өзара  тиімді  және  ұтымды  сыртқы  қарым-

қатынастар  орнатып,  барлық  беделді  халықаралық  ұйымдардың  мүшесі 

атанды. 


Халықаралық  қатынастарда  Қазақстан  таңдап  алған  көп  векторлы 

саясаттың  дұрыстығын  осы  қысқа  мерзім  ішінде  жинақталған  тәжірибе 

растап  берді.  Сыртқы  саясатты  орнықтырып,  еліміздің  халықаралық 

мәртебесін нығайтуға еліміз дипломатиясының зор еңбегі бар. Тәуелсіздік 

жылдарының  басында  қазақ  дипломатиясының  алдында  ұлттық 

экономиканың  көтерілуіне  жан-жақты  ықпал  ету,  инвестициялар  тарту, 

елдің  экпортын  ұлғайтудың  жолдарын  қарастыру,  сауда-экономикалық 

қатынастарды  дамыту  сияқты  бірқатар  маңызды  мәселелер  тұрған  болса 

қазір де аталған бағыттарда айтарлықтай жұмыстар атқарылды. Оған дәлел 

ретінде  қысқа  мерзімнің  ішінде  басқа  елдердің  Қазақстанмен  қарым-

қатынасының  жаңа  деңгейін  аңғара  отырып  айтуға  болады.  Енді  бүгінгі 

күннің  талаптарына  сай  халықаралық  қауіпсіздікті  нығайтуға  әлемдегі 

экономикалық  қатынастарды  жетілдіруге,  тұтастай  алғанда,  ғаламдық 

деңгейдегі  проблемаларды  оң  шешуге  үлес  қосу  басты  мақсат  болып 

табылады. 

Қазақстан  әлемдік  қоғамдастықта  өзіндік  алар  орны  бар  ел  екенін 

соңғы  жылдарды  айқын  көрсетті.  Қазақ  елінің  саясаттағы  бағыты  да, 

географиялық  орналасуы  да,  жер  байлығы  да  дүние  жүзіндегі 

мемлекеттерді бізбен ынтымақтастыруға ынталандырады.  


255 

 

Қазақстан  транзиттік  аймақта  орналасқандықтан  ол  көп  елдермен 



шекаралас,  сондықтан  оның  халықаралық  қарым-қатынастары  жақсы 

дамыған және күннен күнге жетілдіріліп жатыр.  

Мысал  үшін  айтсақ,  Қазақстан  Республикасымен  дипломатиялық 

қарым-қатынас  орнатқан  елдердің  саны  120-ға  жетті.  Елімізде  68  шетел 

елшіліктері  мен  дипломатиялық  миссиялары  жұмыс  істейді.  Қазақстан 

Республикасының шет елдерде 47 елшілігі мен миссиялық және консулдық 

өкілдіктері  тіркелген.  Еліміз  мүше  болып  кіретін  халықаралық 

ұйымдардың саны  - 68 [1]. Осының барлығы еліміздің сыртқы саясатының 

және халықаралық деңгейінің дамып келе жатқандықтың көрсеткіші.  

Сыртқы саясат – мемлекеттің халықаралық қарым-қатынаста ұстанған 

бағыты. Ол осы мемлекеттің өз қағидалары мен мақсаттарына сәйкес басқа 

мемлекеттермен  жасайтын  қарым-қатынастарын  реттейді.  Сыртқы 

саясаттың  негізгі  өзегі  –  ұлттық  мүдде.  Ол  ұлттың  еркін  және  тәуелсіз 

мемлекет  есебінде  сақталуын,  өмір  сүруін,  сыртқы  қауіптен  қорғануын, 

ұлттық 

әл-ауқаттың 



өсуін 

халықаралық 

аренада 

мемлекеттің 

экономикалық  және  саяси  позициясын  қорғауды  қамтиды.

 

Елдігіміздің, 



қазақ  жұртының  арғы  түбі  ғұндардан  басталатынын  айта  келіп,  Алтын 

Орданың  орнығуын,  оның  хандық  дәуірге  ұласуын,  содан  біртіндей-

біртіндей тәуелсіздікке келіп тірелетінін атап көрсетуі ел тарихын зерттеп 

жазғысы келетін ғалымдарымыз үшін даусыз шындықтың «Жол картасы» 

болып табылатынына күмән жоқ. 

Ұлттың  еркіндігі  -  тәуелсіз  елдің  өзіндік  бір  ерекше  белгісі,  басқа 

елдермен  қарым-қатынасты  орнатудың  айрықша  қасиеті,  себебі  ұлттың 

еркіндігі  деп  тек  қана  сол  ұлтқа  тән  салт-дәстүрі,  мәдениеті  мен  тұрған 

жерін  айтады,  сәйкесінше  халықаралық  қатынасты  нығайтатын  құраушы 

элементтері  деп  саналады.  Осы  орайда  француз  жазушысы  Жеремин  де 

Стальдің  «Еркін  ұлт  қана  ұлттық  мінезге  ие»  деп  ертеде  айтқан 

данышпандық ойы еске түседі. Қазақстан Республикасы осы элементтердің 

барлығын  иеленген  соң,  сыртқы  саясаттың  қарқынды  дамытып  келу 

себептерінің бірі ретінде қарастыруға болады. 

Қазақстан  Республикасы  осы  тәуелсіз  жылдардың  ішінде  мемлекет 

негізін  қалаушы  Н.Ә.  Назарбаевтың  үздік  көсемдігінің  арқасында  қазіргі 

заманғы бәсекеге қабілетті, ауқымды саяси, экономикалық және әлеуметтік 

реформаларды  сәтті  жүзеге  асырған,  өзіндік  қазақстандық  даму  жолын 

таңдаған мемлекетке айналды.  

 

Қолданылған әдебиеттер тізімі 



 

1.  «Қазақстан  жолы  -  2050:  бір  мақсат,  бір  мүдде,  бір  болашақ» 

жолдауы. 

 

 


256 

 

 



 

257 

 

 



 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2-СЕКЦИЯ  

 

ҚР Тұңғыш Президенті Н.Ә. Назарбаевтың қоғамдық 

келісім мен ұлттық бірлікті қалыптастыру бойынша 

Қазақстандық моделі 

 

 

СЕКЦИЯ 2 

 

Казахстанская модель Первого Президента РК  

Н.А. Назарбаева по формированию общественного 

согласия и национального единства

 

 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



 

 

 



258 

 

ӘОЖ 323.1(574)=512.122       Абильбекова Г.Х. (Қарағанды №81 ЖББОМ) 



Еримова М.М. (Қарағанды №81 ЖББОМ) 

 

МӘҢГІЛІК ЕЛДІҢ МӘДЕНИ МҰРАСЫ 

 

Мәңгілік  елдің  мәдени  мұрасы  ғасырлардан  ғасырларға  жеткен 



дәстүрді  сақтау  мен  одан  әрі  дамытуға  бағытталған  кешенді  шаралармен, 

тарих пен мәдениеттің жаңа беттерін ашумен сипатталады. «Мәдени мұра» 

бағдарламасын  жандантып  осынау  өмірге  әкеліп  жан  берген  –  мемлекет. 

Елбасының  тәуелсіздік  алған  уақыттан  бергі  көкейінде  жүрген  жаңашыл 

идеяларының  қатарында  «Мәдени  мұраның»  нақты  орын  алуы  Тәуелсіз 

еліміздің  бірлігі  мен  тұтастығын,  саяси  жүйенің  тұрақтылығын, 

идеологияның  жұтамауын,  рухани  мұраттарға  сенімнің  нығаюынан  туған 

деуге болады. Жаһандану дәуірінің ұлы жолында жақсысын бойға сіңіріп, 

жаманынан  аулақ  болуды  Елбасы  өзінің  «Мәдени  мұра»  бағдарламасына 

байланысты жазған еңбегінде атап өткен болатын.  

Қазақ халқының тарихы мен әдебиетінің мәдени мұраларын жинастыру 

ісі  бұрынғы  ғасырлардағы  зерттеу  –  деректерді  айтпағанда,  XIX-шы 

ғасырдан  бастап  Ресей  ғалымдары  мен  шетел  зерттеушілер  тарапынан 

үнемі  жүргізіліп  келді.  Қазақ  ғалымдары  Шоқан  Уәлиханов,  Мәшһүр 

Жүсіп  Көпеев,  Қаныш  Сәтбаев,  Әлкей  Марғұлан,  Мәлік  Ғабдуллин  т.б. 

қазақ ауыз әдебиеті үлгілерінің бай мұрасы саналатын ертегі, мақал-мәтел, 

жұмбақтарды,  халық  әндерін  халық  арасынан  тірнектеп  жинап  халық 

игілігіне жаратуға көп үлестерін қосты – десек біз артық айтпаймыз.  

Дүние жүзі елдерімен иық тіресе дамып, қанатын кеңге сермеген еңселі 

еліміз әлемге тек қана экономикалық-саяси салада жеткен жетістіктерімен 

ғана емес, сондай-ақ мәдени-рухани құндылықтары арқылы танылуда деп 

мақтанышпен жар салуға болады [1, 49 б.]. 

 «Мәдени  мұрамыздың»  бір  тармағы,  яғни  біздің  сөз  еткелі  отырған 

әңгімеміз,  қазақ  фольклорының  алтын көмбесі  қазақ  мақал-мәтелдері  мен 

қазақ  ертегілерінің  тарихы.  Жастарымыздың  ой-өрісі  мен  ақылын  биік 

қиялдарға жетелейтін жанр ертегілер деп білеміз.  

«Қазақ фольклорының тарихы» атты еңбектің авторы, филолог, ғалым 

Әуелбек  Қоңыратбаев  «Ертегіге  бай  елдердің  бірі  –  қазақ  халқы»  -  деп 

жазған  болатын.  Қазақ  фольклорындағы  ертегілердің  сан  алуан  түрлері 

бар. XIX ғасырдан бастап, қазақ ертегілерінің ғажап та көркем үлгілерін В. 

Радлов,  Г.  Потанин,  И.Березин,  А.Алекторов,  П.  Мелиоранский,  Ш. 

Уәлиханов, Ә. Диваев сияқты белгілі де белді ғалымдар жинап, жариялай 

бастады.  Қазақ  фольклорының  кейбір  нұсқалары  «Дала  уалаяты», 

«Айқап»,  «Туркестанские  ведомости»,  «Тургайская  газета»,  т.б.  мерзімді 

баспасөзде жарияланып келді.  

Ертегі  жанры  –  халық  прозасының  дамыған,  көркемделген  түрі,  яғни 

фольклорлық  көркем  проза.  Ертегілердің  мақсаты  мен  мазмұны  – 


259 

 

тыңдаушыға  ғибрат  ұсынумен  бірге  эстетикалық  ләззат  беру.  Ертегінің 



атқаратын  қызметі  кең.  Ол  әрі  тәрбиелік,  әрі  көркем  эстетикалық  әдеби 

қазына,  ертегінің  бүкіл  жанрлық  ерекшелігі  осы  екі  сипатынан  көрінеді. 

Сондықтан  ертегілік  прозаның  басты  міндеті  –  сюжетті  барынша 

тартымды  етіп,  көркемдеп,  әрлеп  баяндау.  Демек,  ертегі  шындыққа 

бағытталмайды,  ал  ертекші  әңгімесін  өмірде  болған  деп  дәлелдеуге 

тырыспайды.  Ертегінің  композициясы  бас  қаһарманды  дәріптеуге 

бағындырылады, сөйтіп, ол белгілі бір сұлба бойынша құрылады. Мұның 

бәрі  ертегіге  идеялық,  мазмұндық  және  көркемдік  тұтастық  береді.  Осы 

тұтастық  бұл  жанрға  басқа  да  қасиеттер  дарытады.  Композиция  мен 

эстетикалық  мұраттың  бірлігі,  әрі  тұрақтылығы,  көркем  шарттылықтың 

міндеттілігі,  ауызекі  сөйлеу  тіліне  сәйкестігі,  тұрақты  тіркестердің 

қолданылуы.  

Ертегіде  қиял  мақсатты  түрде  пайдаланылады,  сондықтан  ол 

әсіреленіп,  ғажайыпқа  айналады  және  біршама  өзінше  дамып  отырады. 

Ертегідегі  ғажайып  қиял  адамның  күнделікті  көріп  жүрген  заттары  мен 

құбылыстарын саналы түрде басқаша етіп көрсетеді. Өйткені, бұл жанрда 

ғажайып  көркем  бейнелеуіш  құрал  ретінде  қолданылады.  Өмірдегі 

шынайы  нәрсенің  өзін  әдейі  өзгертіп  көрсету  –  ертегінің  өзіндік  қасиеті 

болғандықтан, ертекші де оның мазмұнын барынша әсірелеуге, ғажайыпты 

етуге  күш  салады. Сонымен бірге  ертегідегі  оқиғалар  мен  іс-әрекеттердің 

қаншалықты әсерлі болуы ертекшіге ғана емес, сондай-ақ тыңдаушыға да, 

ертегінің  айтылу  жағдайына  да  байланысты.  Ертегіде  қиял  мен  ғажайып 

әрі  идеялық  та  мақсатта  қолданылады.  Ертегі  адамның  рухани  азығы 

болуымен  қатар  идеологиялық  та  қызмет  атқарған.  Ертегінің  көркем 

баяндалуында  сюжеттен  гөрі  композицияның  рөлі  артығырақ.  Ертегілер 

жанрлық әрі сюжеттік құрамы жағынан әр алуан. Ол іштей бірнеше жанрға 

бөлінеді:  

1) Жануарлар туралы ертегілер;  

2) Қиял-ғажайып ертегілері, батырлық ертегілер;  

3) Хикаялық ертегілер, сатиралық ертегілер.  

Сюжеттері мен қазақтың өзіне тән ертегілермен қатар, басқа елдермен 

ортақ сюжетке құрылған ертегілер де бар. Қазақ ертегілерінде таза ұлттық 

та,  халықаралық  та,  көшпелі  сюжеттер  де  қатар  өмір  сүрген.  Негізгі 

кейіпкер  мен  мазмұны  және  қияли  әдістердің  қаншалықты  пайдалануына 

қарай бұл салалардың әр қайсысы тағы бірнеше топқа бөлінеді. Бұлардың 

ішінде: хикая, өсиет, мысқыл, батырлық туралы ертегілер болады.  

Ертегі жанрының пайда болып , қалыптасу тарихы өте ұзақ. Оның түп-

төркіні  –  алғашқы  қауымда  туған  көне  мифтер,  аңшылық  әңгімелер, 

хикаялар,  әр  түрлі  ырымдар  мен  аңыздар.  Өзінің  қалыптасу  барысында 

ертегі  осы  жанрлардың  көптеген  белгілерін  бойына  сіңірген.  Бұл 

жанрлардың  кейбірі  өз  бітімін  мүлде  жоғалтып,  толық  ертегіге  айналған. 


260 

 

Солардың  бірі  –  миф  жанры.  Мифтің  ертегіге  айналу  процесі  бірнеше 



кезеңнен өткен.  

Миф - алғашқы рулық қауымның қасиетті деп саналған құпия әңгімесі 

мен шежіресі. Оны ол кезде әркімге және әр жерде айта бермеген. Мифте 

қоршаған ортаның, дүниенің жаратылуы мен аспан әлемі жайында, рудың 

тотемдік бабасы мен жасампаз қаһармандар туралы, олардың іс-әрекеттері 

жөнінде  фантастикалық  түрде  баяндалған.  Ертегілерде  реалдық  адам 

образдары мен мифтік образдар қаз–қатар суреттеледі. Ондай сюжеттердің 

қазақ  ертегілеріндегі  үлгілері  -  «Ер  Төстік»,  «Еділ  -  Жайық», 

«Құламерген»,  «Аламан  мен  Жоламан»,  «Күн  астындағы  Күнікей  қыз», 

«Алтын сақа», «Керқұла атты Кендебай», т.б. [2, 21 б.]. 

Мәңгілік  елдің  мәдени  мұрасы  ғасырлардан  ғасырларға  жеткен 

дәстүрді  сақтау  мен  одан  әрі  дамытуға  бағытталған  кешенді  шаралармен, 

тарих пен мәдениеттің жаңа беттерін ашумен сипатталады.  

Белгілі  қоғам  қайраткері,  ғалым  Мұрат  Әуезов:  «Мәдени  мұра» 

бағдарламасын аяқтадық деп айтудың өзі мен үшін ауыр сөз. Өйткені, біз 

осы жылдарда оған үйреніп, әлі де онымен бірге жасай беретіндей болып 

табысып қалған едік. Мұның өзі біздің қоғамдық санамызды жаңа, сапалы 

деңгейге  көтергенін  айту  парыз.  Осыны  біз  аяқталу  демей,  бірінші  кезең 

деп атап, енді екінші кезеңге аяқ бастық деп жарияласақ жақсы болар еді. 

Бірінші кезеңді біз мәдени мұраларымызбен іргелі түрде танысу, ал екінші 

кезеңді оны халық игілігі үшін пайдалану деп атағанымыз жөн болар еді», 

- деп санайды.  

«Мәңгілік  Ел»  иядеясы  ата-бабадан  қалған  мұра  ретінде  өтедi.  

Елбасымыз  жариялаған  «Мәңгілік  ел»  идеясының  көздегені  де  осы 

болатын, яғни, төл дәстүрімізді, әдебиетіміз бен мәдениетімізді жаңғырту, 

дініміз  бен  тілімізді  өркендету.  Қазақстанның  қазіргі  тәуелсіздік 

кезеңіндегі тарихи дамуында қоғамның мәдени саласының маңызы ерекше 

күшейіп, салмағы арта түспек. «Өткенсіз болашақ жоқ» немесе «тарихтан 

тағылым»  деген  қағидалаларға  сүйенсек,  қоғам  өміріндегі  барлық 

құбылыстардың  себеп-салдарын  өткен  тарихтан  іздеуіміз  қажет.  Осы 

тұрғыдан алғанда, «Мәңгілік елдің», өткен тарихын жан-жақты сараламай, 

рухани  өміріміздегі  оң  өзгерістер  мен  шешуін  таппаған  мәселелерді 

қарастыру мүмкін болмас еді.  

 

Пайдаланған әдебиеттер тізімі 



 

1. Ғабдуллин М., «Халық ауыз әдебиеті» Алматы «Мектеп» 1971, 

250

 

 



       2.Әбілқасов Ғ.М., Хасен М.Ә.,  Қазақ мәдениеті. Қарағанды, 2008.  

– 96 б.  

 

 


261 

 

ӘОЖ: 94(574) 512.122       Абылкасова Г.М. (Қарағанды, №81 ЖББОМ) 



 



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   22   23   24   25   26   27   28   29   ...   47




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет