2-тапсырма: Бюджет құрылымы.
Содан кейін мұғалім келесідей жалғастырады:
Біз мұнда тек Нұрлан мен оның отбасына НЕ істеу керек екендігі жөнінде ұсыныстар бердік. • Бірақ енді мұны ҚАЛАЙ істеу керектігі туралы сөйлесу керек. Сонымен, бюджет дегеніміз не? Қатысушылардың болжамды анықтамаларын тыңдап, төмендегілерді айтуға болады:
Бюджет — бұл жиынтық кірістер мен шығыстардың жоспары.
ды жасау ұсынылады. Нұрланда келесі факторларға байланысты проблемалар бар:
• Нұрлан өзі ақша
таппайды, сондықтан ақшаның құндылығын
білмейді;
•Нұрлан келесі айда өзінде
қандай шығындар болатынын білмейді; •Нұрланда шығындар жоспары жоқ және өз шығындарын бақыламайды. •Нұрлан кездейсоқ сатып алуларға ұқыпсыз қарайды, жоспарланбаға н және қажет емес шығындарға
көп ақша жұмсауы мүмкін.
Оқушылар отбасы мәселелерін талқылағаннан кейін, мына сұрақтарға жауап береді: •Бюджет дегеніміз не?
•Нұрлан мен
Бюджет — отбасының табысы мен шығысы шындығында қалай болатынын біз жоспарлаған қаражат, бюджеттің қаншалықты сақталуы біздің өзімізге байланысты.
3-4 тапсырма.Бюджеттің орындалуы табысты болуы үшін белгілі бір ережелерді орындау қажет. Бірақ бұл туралы кейінірек айтылады, ал қазір оқушылар екі топқа бөлінеді. Бір топ бюджеттің кіріс жоспарын ұсынатын бөлігі қандай баптардан тұратынын ұсынуы тиіс. Кірістің мынадай түрлері туралы ойлануы тиіс:
тұрақты және тұрақсыз,
мерзімді,
маусымдық,
уақытша.
Өзінің әлеуетті табыстарының әртүрлі көздері туралы оқушылар естеріне түсірсін.
Екінші топ өзінің барлық шығыстарының қандай түрлерге бөлінетінін ұсынуға тиіс. Сондай-ақ, белгілі бір төлемдердің кезеңділігін, әртүрлі уақытта түрлі сатып алулар қажеттілігін, кейбір шығындар мен т. б. маусымдылығын ескеру қажет.
Бұл жаттығуға 10 минут және топтардың жұмыс нәтижелерін көрсетуге 3 минут беріңіз.
Мұғалім келесі сұрақтарды қояды:
Табыс және шығыс бөліктеріндегі баптарды жазу қиын болды ма?
Біз оған қанша уақыт жұмсадық? Мұғалім келесіні айтуы тиіс:
Баптарға тиісті соманы енгізу көп уақыт алмайды.
Егер топтар бюджеттің барлық болжамды баптарын ұсынбаса, жетіспейтіндерін өз бетіңізше толықтырыңыз.
Содан кейін мұғалім келесіні айтуы тиіс:
Сіздермен бірге кіріс пен шығыс бөліктерін құрған соң, оларды бір кестеге біріктірейік. Бұл кірістер мен шығыстар жоспарын, яғни бюджетті жасау үшін үлгі нысаны болады.
2-таратпа материалын таратыңыз.
Бюджет
оның отбасына қандай кеңес беруге болады?
3, 4, 5 -
тапсырмаларды орындау
кезінде
оқушылар жеке бюджет және қаржылық мақсаттар кестесін толтырады, сондай-ақ мұғалімнің сұрақтарына жауап береді
Кірістер:
Сома
Ата-анаңыз белгілі бір сома береді
Ата-анаңыз сұраған кезде ақша береді
Зат сатып алған соң қайтарған ақша өзімде қалады
Ақшаны басқа туыстарыңыз береді
Өзім табамын
Барлығы
Шығыстар
Сома
Міндетті шығындар:
Тамақтану
Көлік шығындары
Басқасы
Барлығы
Ойын-сауық шығыстары
1 Достарымның туған күніне сыйлық алу үшін жұмсалатын ақша
2 Киноға, театрға және т. б. бару.
Барлығы
Жалпы шығыстар
Жинақ
Мұғалім келесі құрақтарды қояды:
Бізге бюджетті құру не береді?
Кестеде кірістер мен шығыстар санаттарын
толтыру қиын ба? Жауаптарды тыңдап, қатысушылармен бірге мұғалім келесі қорытындыларды жасайды: 1. Бюджет — пайдалы құрал:
кірістерді шығыстармен салыстыру;
шығындар мен жинақтарға қатысты саналы шешімдер қабылдау;
қаржылық жағдайды бақылауды жүзеге асыру;
жинақ тәртібін арттыру.
Егер сіз бюджетті сақтасаңыз, онда бұл қаржылық мақсаттарға қол жеткізуге көмектеседі.
Бюджетті құру — күрделі операция емес. Ол экономика мен математиканы ерекше білуді талап етпейді. Кез келген сауатты адам үй бюджетін жүргізе алады.
Тек оның пайдасына сену және бастау керек. Бір айдан кейін бюджеттің ақшаны тиімді басқаруға көмектесетініне көзіңіз жетеді, атап айтқанда: болашақ шығыстарды, жинақтарды жоспарлау және қаржылық мақсаттарға қол жеткізу.
Мұғалім келесіні айтуы тиіс:
Осы кезеңде екі жаңа термин пайда болғанын ескеріңіз:
«жинақ» және «қаржылық мақсаттар».
5-тапсырма: Қаржылық мақсаттарды қою.
Мұғалім келесі сұрақтарды қояды:
Қаржылық жоспарлау туралы не білесіз? Сізде қандай да бір арман бар ма? Мысалдар келтіріңіз. Мұғалім оқушылар келесі жауаптарды алады:
Соңғы iPhone немесе басқа гаджетті сатып алу; • Футболдан әлем чемпионатының матчына қатысу; т.б.
Біз өмірде ірі шығындарға байланысты кез келген оқиғаларды қаржылық мақсаттар деп атайтын боламыз.
Біз күнделікті тамақтануға және басқа да ұсақ қажеттіліктерге жұмсалатын шығыстарды қаржылық мақ- саттар деп есептемейміз. Мақсаттар әртүрлі болуы мүмкін — маңызды қажеттіліктерді қанағаттандырудан бастап автомобиль сатып алғанға дейін. Кейбірі қысқа мерзімді және тез қол жеткізіледі, басқасы — ұзақ мерзімді болуы мүмкін.
Біз кірістер мен шығыстарды қалай жоспарлауды білеміз, бірақ біз негізінен бір ай, жарты жыл, бір жылдық қысқа мерзімді кезең туралы айттық. Егер жоспар бір жылдан астам мерзімде болса, онда бюджетте міндетті түрде ұзақ мерзімді қаржылық мақсаттар пайда болады.
Қаржылық мақсаттарды жоспарлау үшін келесі кесте пайдалы болатынын айту қажет. 3-таратпа материалын таратыңыз.
Мақсат
(ақша не үшін жиналады)
Қажетті сома
Мерзімі
Қалай жиналуы мүмкін
Осы кестеге сіздің қаржылық мақсаттарды жазып шығайық.
Қаржылық мақсаттарды жоспарлау үшін сізге қандай ақпарат қажет?
Оқушылардың жауаптарын тыңдап, олармен бірге келесі қорытындыны жасаңыздар.
Қаржылық мақсаттарды қою үшін мыналарды білу қажет:
қандай сома қажет,
қай мерзімге,
бұл сома тұрақты жинақ ақша арқылы жинақталған ба немесе ақшаны қарызға, кредитке алу керек пе?
Сіз барлық бағандарды толтыра аласыз ба? Оқушылар соңғысынан басқа барлық бағандарды толтыра алады. Егер олар кірістер мен шығыстарды жоспарласа, онда жинақтардың мүмкіндіктерін білер еді.
Мұғалім келесіні айтуы тиіс:
Әр мақсатқа қол жеткізу үшін ай сайын қанша қаражат бөле алатыныңызды бағалау үшін, өзіңіздің жиынтық табысыңыздан барлық шығындарды алып тастаған кезде қандай сома қалатынын нақты білу керек.
Бюджетті жүргізу кезінде кез келген адам, әдетте, өзінің әдеттегі шығындарының кем дегенде 10%-ын үнемдеуі мүмкін, өйткені шығындарды жоспарламаса, сөзсіз пайда болатын артық шығындар (ақшаны тонаушылар) туындайды.
Мұғалім келесіге назар аудартуы тиіс:
Бұл қағазға жазылған мақсаттар, бірақ олар шындыққа айналуы үшін белгілі бір ережелерді ұстану қажет. Бүгін біз кейбір ережелерді атадық.
