Ақша ағыны əдетте əр түрлі қызметтердің жеке ағындарынан тұрады:
-инвестициялық қызметтің ақша ағыны;
-операциялық қызметтің ақша ағыны;
-қаржы қызыметінің ақша ағыны.
Қаржы – экономикалық бағалаудың критерийлері
Тау кен өндірісінде оңтайлық жобалық жəне жоспарлы есептерді шығарғанда мына
төменгі төрт критерийлері пайдаланады:
1. келтірілген (ағымдағы) таза құн (КТҚ), дисконтталған таза табыс (ТДТ),
интегралдық нəтиже, дисконтталған жиынтық (жалпы) пайда, қазіргі (бүгінгі) таза құн
(NPV);
2. табыстылықтың индексі (ТИ), пайдалылықтың индексі (РИ), күрделі қаржы
салымдардың пайдалылығы;
3. пайданың ішкі нормасы (ПІН), табыстың ішкі нормасы (ТІН), несиенің мүмкін
шегіне жеткен несиенің мөлшерлемесі (ставкасы) немесе дисконт нормасы;
4. өтелімділік мерзімі.
Экономикалық бағалау мен оңтайлы нұсқаны таңдаған кезде əр бір есепті шығару
кезінде осы төрт критерийлердің барлығын пайдалану ұсынылады, бірдей принциптерге негізделген жəне бірдей бастспқы деректер негізінде есептелінген олар таңдау – балама бола алмайды, бірақ есеп нəтижелері аса негізделген шешімді қабылдауды
жеңілдетеді. Мысалы,келтірілген таза құн, негізгі критерий бола тұрып, күрделі
қаржы салымдарының салыстырмалы тиімділігін бағалауына мүмкіндік бермейді,
əсіресе нұсқалардың бағалайтын кезеңдерінің ұзақтығы жағынан өзгеше болса.
Осы факторларды ескеру үшін табыстылық(пайдалылық) индексті қосымша
пайдаланған жөн.
Пайданың ішкі нормасы мен өтелімділік мерзімінің көрсеткіштері инвестициялау
кездерін таңдауға жəне қаржы рыноктың жағдаятын бағалауға керек.
Пайданың ішкі нормасы – несие алуға болатын барынша жоғары проценттік
мөлшерлемесіне тең жəне сол процентпен берілген мезгіл ішінде жобаны іске асырудан алынған табыстан есесін қайтару.
Инвесторға пайданың ішкі нормасы жұмсалған капиталдан ең аз мүмкін қайтарылым
алуды сипаттайды.
Бақылау сұрақтары: 1. Өндірістік қызмет тиімділігінің көрсеткіштері
2.Тиімділіктің (эффектінің) көрсеткіштерін есептеген кезде шығындар мен нəтижені
бірнеше əдістер мен өзара салыстыру
3. Инвестициялар – экономикалық санат ретінде
4. Динамикалық есептер мына белгілермен сипатталынады
5.Тау кен өндірісінде оңтайлық жобалық жəне жоспарлы есептерді шығарғанда
мына төменгі төрт критерийлері
