Парменид  болмысы  туралы  ілім.  Зенонның  апорийлері.  Демо-

Элеядан шыққан парменид (б.з.д. V ғасыр) – грек философиясында 

алғаш  рет  болмыс,  тіршілік  мәселесін  көтерген  адам.  Нәтижесінде, 

грек  философиясында  философияның  классикалық  тарауларының 

бірі – онтология (болмыс туралы ілім) пайда болды.

Парменидтің  ойы  бойынша,  әлем  туралы  шындыққа  бір  ғана  жол 

жеткізеді:  бұл  –  «тек  болмыс  бар,  ал  болмыссыздық  деген  атымен 

жоқ»  дегенді  мойындау.  Аталған  тұжырымнан  төмендегі  қорытынды 

шығады:

Бар нәрселердің барлығы өмір сүреді.

Жоқ нәрселер өмір сүрмейді.

Бұрын болмағанның пайда болуы, демек, жоғалуы жоқ, болмайды. 

Кеңістік  (әлдебір  сыйымдылық  сияқты)  және  уақыт  (оқиғалардың 

кезектілігі) жоқ, болмайды.

Бар нәрсенің бәрі толған (толық).

Бардың  (бар  нәрсенің)  құрамдас  бөліктері  жоқ  (әйтпесе  кеңістікті 

мойындауға тура келер еді), ол – біртұтас бүтін нәрсе.

Бар (бар нәрсе) – біртұтас бүтін, демек, жетілген.

Қозғалыс жоқ, өйткені кеңістік жоқ.

Болмыс пайда болмайды және жойылмайды, өйткені болмыссыздық 

жоқ,  демек,  болмыс  болмыссыздықтан  пайда  бола  алмайды.  Бол-

мыс  тұрақты  және  қозғалмайды,  өйткені  қозғалысты  мойын-

дау  болмыссыздықты  мойындаумен  парапар  болар  еді.  «Осындай 

қорытындыға  мен  ойлану-толғану  нәтижесінде  келдім»,  –  дейді  Пар-

менид.

Оның  пікірінше,  жалған  жол  деген  де  бар  –  ол  сезімдік  таным 

өзгеретіні,  бірдеңенің  пайда  болып,  жоғалып  жататыны  туралы  ба-

яндайды.  Қозғалыс,  барлығының  үздіксіз  қалыптасып  жататыны  ту-

ралы  айтатын  күнделікті  өмір  тәжірибесіне  қарамастан,  Парменид 

оларды  мойындамай-ақ  қойды,  ал  оның  қарсыластары  ұтымды  түрде 

оны жоққа шығара алмады. Негізгі мәселе – қозғалысты адамның ойы 

50

арқылы көрсетудің ерекше қиындық тудырғаны болды. Керісінше, кез 

келген  өзгеріс  пен  қозғалысты  ойша  жоққа  шығару  әлдеқайда  оңай 

көрінді. Ұстазы Парменидтің көзқарасын қорғаудың осындай жолына 

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: