ҚазаҚстан Республикасының білім және ғылым министРлігі а и. артемьев, с.Қ. мырзалы ғылым таРиХы және ФилОсОФиЯсы

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Pdf көрінісі

бет	28/382
Дата	17.10.2023
өлшемі	2,22 Mb.
	#117011

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 382

«өзара қарым-қатынас этикасын» , сондай-ақ: шектен шығу, ұшқарылық дегендердің барлығы қарама- қарсылыққа айналып кету қаупін туғызады деген «ортаңғы жол»
1. жень – адамды сүю; 2. и – әділеттілік; 3. ли – салт-жоралар; 4. Чжи – ақыл; 5. сань
«бес ізгілікті» (у-Чан) ұстануға тиіс. Ізгілікті адам – Цзюн-Цзы – осы ізгіліктерді сақтайды, пасық адам – сяо-жень

алтын ереже
деп аталатын:
«өзіңе қаламағанды басқаға істеме»
деген мораль қағидасын құрды. Мән-мағынасы «адамды сүй, оған
жақсылық жаса, сонда саған барлығы жақсылық пен сүйіспеншілік бо-
лып қайтады» деп ұғынылатын
«өзара қарым-қатынас этикасын»
,
сондай-ақ: шектен шығу, ұшқарылық дегендердің барлығы қарама-
қарсылыққа айналып кету қаупін туғызады деген
«ортаңғы жол»
эти-
касын қалыптастырды.
Конфуцийдің ойынша, адам:
1. жень
– адамды сүю;
2. и
–
әділеттілік;
3. ли
– салт-жоралар;
4. Чжи
– ақыл;
5. сань
– сенім деп
аталатын
«бес ізгілікті» (у-Чан)
ұстануға тиіс.
Ізгілікті адам –
Цзюн-Цзы
– осы ізгіліктерді сақтайды, пасық
адам –
сяо-жень
– сақтамайды. Мейірбан адам басқалардың алдын-
дағы борышын басшылыққа алса, ал пасық адам
пайдакүнемдік
ой-
лайды; ізгілікті адам басқалармен
бейбіт
өмір сүруді қалап, бірақ
өзіндік өмір жолын
іздесе (егер басқаның жолын қайталайтын болсаң,
онда бұл дүниеге неге келдің?), пасық адам басқаларсыз күн көре ал-
майды, бірақ
өсең-аяң, ұрыс-керіс, кикілжің
тудырмай жүрмейді.
Ізгілікті адамға үлкен істерді сеніп тапсыруға және оның ол істерді
(кейде өзіне зиян келтіретін іс болса да) орындайтынына
сенім артуға
болады. Өресі таяз адамға тіпті ұсақ істерді де
сеніп беруге
болмайды,
өйткені ол ешқашанда алған ісін аяғына дейін жеткізбейді. Осындай
қарапайым, түсіну оңай мысалдар арқылы конфуцийліктер өз халқын
тәрбиелеп отырған.

37
әлеуметтік-саяси көзқарастар.
Қоғам ғасырлар бойы халық
даналығын бойына сіңіре қалыптасқан

жүктеу/скачать 2,22 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 24 25 26 27 28 29 30 31 ... 382