Қазақстан республикасының білім жəне ғылым министрлігі

3

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖƏНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті

        Жоғары технология жəне тұрақты даму институты

«Қолданбалы экология» кафедрасы

Сакиева З.Ж.

Экотоксикология жəне Биондикация

Пəннің оқу-əдістемелік кешені

«5B073100 - Тіршілік қауіпсіздігі жəне қоршаған ортаны қорғау

мамандығы үшін»

Алматы 2011

4

Қ.И.Сəтбаев  атындағы  ҚазҰТУ  студенттеріне  арналған

5B073100

-

«Тіршілік  қауіпсіздігі  жəне  қоршаған  ортаны  қорғау» мамандығы  бойынша

«Экотоксиология  жəне  биоиндикация» пəнінің  оқу-əдістемелік  кешені.

Құрастырушы: Сакиева З.Ж.

Алматы ҚазҰТУ , 2006-90 бет.

 Құрастырушы:Сакиева  Зəуре  Жандарбекқызы  химия   ғылымының

кандидаты , доцент

 Аңдатпа: «Экотоксикология  жəне  биоиндикация» пəнінің  ОƏК  типтік  жəне

жұмыс 

бағдарламасына 

сəйкес 

өңделіп

5B073100

 

мамандығының

студенттеріне  арналған  жəне  оқытылатын  пəннің  негізгі  құрамын  қамтып

көрсетеді. ОƏК құрамында  пəннің оқу бағдарламасы (Syllаbus),

курстың  əдістемелік  бағдарламасы, қажетті  əдебиеттердің тізімі, дəрістердің

қысқартылған мəтіндері, студенттердің өз бетімен жасайтын жұмыстар жүйесі ,

пəн  бойынша  орындалатын  есеп-шоттардың  графигі  мен  өзіндік  бақылауға

арналған тестілеу тапсырмалары дайындалған.

   Дəрістер   сабағының  мəтінінде  қазіргі  заман  ағымына  сəйкес  биологиялық

жүйенің көмегімен тірі ағзаларға абиотикалық жəне биотикалық факторлардың

əсері талдап қорытылған.

   Табиғатты  қорғау шарасында  ластаушы заттар концентрациясы ортаға қалай

əсер  етеді? Бұл  сұраққа  ортаның  антропоегнді  өзгеруін  бағалай  отырып

биоиндикация жауап береді.Биоиндикация əдістері арзан,тиімді жəне тездігімен

бағаланады.Мысалы:топырақ  тұзданғанда  жөке  ағаштарының  жапырақ

жиектері  күз  түспей-ақ  сарғаяды.Бұл  процесті  жай  көзбен  байқауға

болады.Осындай  жағдайда  биоиндикация  ластанған  жерді  дəл  анықтауға

мүмкіндік береді.

   

Осы  оқу-əдістемелік  кешен  студенттердің  экологиялық  көзқарасын

қалыптастырады  жəне  өзінің  теориялық  білімін  қазіргі  қоршаған  орта

жағдайына сəйкес іс жүзінде пайдалануға мүмкіндік береді.

©  Қ.И. Сəтбаев атындағы Қазақ ұлттық техникалық университеті, 2012

5

1 ПƏННІҢ ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ - SYLLABUS

1.1 Оқытушылар туралы мəліметтер:

  Сабақ  жүргізетін  оқытушы: Сакиева Зəуре Жандарбекқызы

  Байланыс  түрі  92-03-44 (2-18)

  Кафедрада  болатын  уақыты  белгіленген  күнтізбесі  бойынша

   1.2 Пəн  туралы  мəліметтер:

   Пəн  атауы «Экотоксикология жəне биоиндикация»

   Кредит  саны  3

   

Өткізу   орны     ҚазҰТУ  жоғарғы  технология  жəне  тұрақты  даму

институты

Оқу жоспарының көшірмесі

1- кесте

Аптадағы  акдемиялық  сағаттар

Курс

Семестр

Кредитт

ер

Дәрістер 

Зертханалық

сабақтар

Тәжірибелік/

семинарлық

сабақтар

СӨЖ

СОӨЖ

Барлығы

Бақылау

түрі

1 2 3

4

5

6

7

 8

9

10

3 5 3

2

-

1

3

 3

9

Емтихан

1.3 Пререквизиттер: «Экотоксикология жəне биоиндикация»  курсын  оқу

үшін:  философия , тарих , математика , химия , экология, биология, топырақ

пəндерін  игеру  керек.

1.4 Постреквизиттер:  Берілген  пəннен  алынған  білім  мынадай  аралық

пəндерге: қоршаған  ортаны  қорғау,жəне  мониторингі,өндірістік  экология,

қоршаған  ортаның  əсерін  бағалау, табиғат  ресурстарын  комплексті

қолдану,экологиялық  сараптама  жəне  аудит, қоршаған  ортаны  қоғау  жəне

алуантүрлілікті  сақтау, табиғатты  пайдаланудың  экономикасына  негіз  болып

табылады.

1.5 Пəннің 

қысқаша 

сипаттамасы: «Экотоксиколгия 

жəне

биоиндикация» пəні  студенттердің  экологиялық  ойлау  қабілетін  дамытады

жəне  өз  мамандығына  байланысты  қажетті  білімді  қамтиды.Сондықтан  да

биологиялық жүйелер көмегімен абиотикалық жəне биотикалық факторлардың

тірі  ағзаға  тигізетін  əсерін  бағалау  эколог  мамандарды  даярлауда  үлкен

маңызға ие.

   Пəн алтыншы семестрде 3 кредит көлемімен оқытылады ( 15 дəріс жəне

15 тəжірибелік сабақ ).Пəннің мақсаты: қоршаған ортаның болып жатқан жəне

болашақта  болатын  жағдайына  биологиялық  бақылау  жасаудың  негізгі

ерекшеліктерін  оқыту  болып  табылады. Пəннің

міндеттері:  мемлекеттік

стандарт  бойынша болашақ мамандардың білімі мен қабілеттілігін арттыру.

6

   Студенттер  курсының  соңында  келесі  салаларда  білім  жəне  іскерлікті

игеруі тиіс:

· абиотикалық  факторлардың  өсімдіктерге, жануарларға  жəне

микроорганизмдерге əсерін жəне əсер ету ерекшеліктерін білу;

· ластаушы  заттар  комплексіне  тітіркенетін  адекваттық  биоиндикаторды

таңдай білу; - сфералық биоиндикаторды қолдана білу;

· қарастырылып  жатқан  ғылыми  немесе  шаруашылық  проблемаға  сай

жоспарын құру, ғылыми зерттеу жүргізудің кезегін жəне уақытын анықтай білу,

· микроорганизмдер, жануарлар  мен  өсімдіктердің  есебін,тіркелуін  жəне

бақылауын жүргізу үшін заманға сай құралдарды пайдалану;

· орындалған  жұмысқа ағымдық жəне қорытынды есеп құруды үйрену.

1.6 Тапсырмалардың тізімі мен түрлері жəне оларды орындау графигі.

Тапсырмалардың түрі жəне оларды орындау мерзімі

Бақылау

түрлері

Жұмыс

түрлері

Жұмыстың  тақырыбы

Ұсынылатын

əдебиетке сілтеме

Тапсыру

уақыты

(апта)

Б.Ж №1

«Экотоксикология  жəне

биоиндикация»

түсінігі.Пəнге  кіріспе.

1негіз [5-12]

2негіз[31-42]

3негіз[22-32]

2

Б.Ж №2

Биоиндикация

биомониторингтің

бір

əдісі  ретінде.

1негіз[15-22]

2негіз[33-42]

3

Б.Ж №3

1-2 дəріс  бойынша

1негіз[23-26]

6

Б.Ж №4

Биоиндикация.Классифи

кациясы.

2негіз[15-17]

7

Б.Ж №5

Гидроэкожүйенің

биоиндикациясы

2негіз[37-46]

9

Б.Ж №6

Топырақтың

геоботаникалық

биоиндикациясы.

1негіз[46-56]

12

Ө.Ж №1

1дəріс  бойынша

3[231-233]

1

Ө.Ж №2

2дəріс бойынша

1негіз[5-16]

4

Ө.Ж №3

Атмосфералық 

ауаның

биоиндикациялық

жағдайы

1қосымша

[51-55]

10

Ө.Ж №4

Суаттардың

биоиндикациясы.

3[213-215]

13

Кл

1

1-3дəріс бойынша

2негіз[19-28,

31-54]

5

Ағымдық

бақылау

Кл2

Радиациялық ластанудың

биоиндикациясы

1негіз[5-13]

2негіз[19-28,

31-54]

11

7

Аб

1

1-3дəріс  бойынша

1негіз[5-16]

2негіз[29-42,

187-196], 4[8-13]

8

Аралық

бақылау

Аб

2

Радиациялық ластану.

Жасуша құрылымы.

Қолдану облысы

2негіз [100-117,

141-151,187-196,

279-288],

3[231-235],

4қосымша [221-

248]

14

Қорытынды

бақылау

Емтихан

Барлық  өтілген материал

Кесте

бойынша

1.7 Əдебиеттер  тізімі

   Негізгі  əдебиеттер

1.

Биоиндикация 

загрязнений 

наземных 

экосистем

/

Под.ред.Р.Шуберт.М.:Мир,1988.-350с

2. Экологический  мониторинг:Учебно-методическое  пособие / Под  ред.

Т.Я.Ашихминой.М.:Академический  проект, 2005.-416с

3. Афанасьев  Ю.А., Галкин  С.Ф  и  др. Мониторинг  и  методы  контроля

окружающей  среды.Учебное  пособие.:МНЭПУ, 1993,-248с.

4. Биологические   методы  оценки  природной  среды./ под.ред.Соколов

В.Е..М.:наука,1978,340с

Қосымша  əдебиеттер:

1. Т.Я.Ашихминой, Домрачева  Л.И., Дабах  Е.В., Кантор  Г.Я. Биоиндикация  и

биотестирование  природных  сред  и  объектов  в  организации  экологического

мониторинга на территории зоны объектов  уничтожения  химического оружия.

Инф.-аналит.Сб."Федеральные  и  региональные  проблемы  уничтожения

химического оружия", Выпуск 6,.2000г

2. Нуркеев  С.С., Мусина  У.Ш. Экология: Учебное  пособие  для  технических

вузов.-Алматы, 2005.

3.Добровольский В.В Основы биогеохимии.- М.:Высшая  школа .1998.-413с.

4.Муравьев  А.Г. Оценка  экологического  состоянии  почвы. Практическое

руководство.-СПб..Крисмас+», 2-е  изд.2000.-164с.

Білімді бақылау жəне бағалау:

  Қ.И.Сəтбаев  атындағы  Қазақ  ұлттық  техникалық  университетінің  несие

технологиясында  оқыту  барлық  курстарында  жəне  барлық  пəндерден

студенттердің  білімін  бағалау үшін  рейтингті  бақылау  қолданылады.

        Пəн рейтингісі  100 балдық  шкаламен  қорытынды   бақылауға  қарамастан

бағаланады.

        Пəн  үшін   келесі  бақылау  түрлері   қойылған :ағымдық  бақылау, аралық

бақылау, қорытынды  бақылау (1 кесте)

        Ағымдық  бақылау  түріне  бақылау   жұмыстары, рефераттар, семестрлік

тапсырмалар, коллоквиумдар  жатады.

8

         Ағымдық  бақылаудың  нəтижелерін  тапсыру  мерзімі  пəн  бойынша  оқу

үрдісінің  күнтізбелік   кестесімен анықталады(2кесте) . Ағымдық  бақылаудың

саны  пəннің  оқу-əдістемелік  кешенінде  көрсетілген  пəннің  мазмұны  жəне

оның  көлемімен анықталады.

Кесте 2

               Бақылау  түрлеріне   қарай  рейтингтік  балдарды  бөлу

№

Қорытынды  бақылау түрі

Бақылау  түрі

Пайыз

Емтихан

100

Аралық бақылау

100

1

Емтихан

Ағымдық  бақылау

100

 Кесте 3

Бақылаудың  барлық  түрлерін  өткізу  бойынша  күнтізбелік  кесте

«Экотоксикология жəне биоиндикация»  пəні бойынша

Апта

1  2  3 4  5  6 7  8  9 10 11 12 13 14 15

Апталық

бақылау  саны

1  1  1 1  1  1 1  1  1 1  1  1  1  1  1

Бақылау

түрлері

Ө

Ж

1

Б

Ж

1

П

1

Ө

Ж

2

Кл

1

П

Б

Ж

2

АБ

1

П

3

Ө

Ж

3

Кл

2

П

4

Ө

Ж

4

АБ

2

Р

Бақылаудың  түрлері: БЖ-Бақылау  жұмысы, Кл-коллоквиум, ӨЖ-Өзіндік  жұмыс, П-

Практикалық  жұмыс, АБ-аралық  бақылау, Р-рефеаттар.

Студент  жалпы  рейтинг  балы  ≥30 болған  жағдайда  қорытынды

бақылауға  жіберіледі.Қорытынды  бақылау ≥20балл жиналған  жағдайда  ғана

өткізілді  деп  есептелінеді.Пəннің  қорытынды  бағасы  шкала  бойынша

(5кесте)  анықталады.

Кесте 4

Студенттердің  білімін  бағалау

Баға

Əріптік  эквивалент 

Рейтингтік  балл (№)  Балл  бойынша

А

95-100

4

Үздік

А-

90-94

3,67

В+

85-89

3,33

В

80-84

3,0

Жақсы

В-

75-79

2, 67

С+

70-74

2,33

С

65-69

2,0

С-

60-64

1,67

D+

55-59

1,33

Қанағаттанарлық

D

50-54

1,0

Қанағаттанарлықсыз F

0-49

0

Бақылау өткізуге арналған модельдермен аралық іскерлік сараптаудың

сұрақ тізімі.

Модуль  бойынша   бақылауды  жүргізуге  арналған   сұрақтар  тізімі

1-Модуль   бойынша  бақылауды   жүргізуге  қойылған   сұрақтар  тізімі:

9

Экотоксиканттар.Экожүйеге экотоксиканттардың əсері.

1. Токсикология ғылымының дамутарихы,құрамы жəне мақсаты

2. Спецификалық терминдер түсінігі интоксикация жəне экотоксиканттар

3. Экотоксиканттар тобының негізін сипатта

4. Персистентті жəне ксекобиотиктертуралы түсінік

5. Экотоксикология пəні нені үйретеді?

6. Экотоксикология жəне токсикология байланысы

7. Экотоксиканттардың биожеткірліктері

8. Экотоксиканттардың суда еруінің биожеткіліктерге əсер етуі

9. Экотоксиканттардың  органикалық  ерітінділерді  еруі, биожеткіліктерге

əсер етуі

10. Гонадотропты, эмбротропты  заттардың  əсері. Экотоксикологиялық

эффектілер

11. Экотоксикалық  эффектілер. Тетрогенді, Эмбриотоксикалық  заттардың

əсер етуі

12. Экотсикалық эффектілер. Мутагенді жəне Концерогенді əсер етуі

13. Экотоксикалық заттардың классификациясы жəне олардың улы əсері

14. Ішкі 

популяцияның 

морфологиялық 

көрсеткішінің 

өзгеруі,

популяцияны бағалау стресі

15. Физиологиялық көрсеткіштің өзгеруі, популяцияны бағалау стресі

16. Биохимиялық көрсеткіштердің өзгеруі, популяцияны бағалау стресі

17. Биоаккумуляциялагған токсикалық заттар

18. Экотоксикокинетика бөлімінені үйретеді?

19. Тірі ағзаларға биоаккумуляцияның қандай əсері бар?

20. Экотоксиканттар классификациясы жəне биосфераны ластайтын негізгі

көздер

21. Ксекобиотиканың  қоршаған  орта  тікілей  əсері  аллобиотикалық

құрылымға əкеліп соғуы

22. Биотрансформациялық  поллютант  заттардың  тікілей  əсері  өзгеше

эффект (осылыр туралы баяндап бер)

23. Экотоксиканттар азық-түлік ресурстарын төмендетеді

24. Адам ағсасына экотоксиканттардың əсері?

25. Химиялық заттардың əсер ету механизмі

26. Улы заттарды бағалау əдісі

27. Улы заттарды ауада, суда жəне топырақта бағалау

28. Экотоксикалық заттарды бағалау əдісі

29. Өте улы экотоксиканттардың тірі ағзаларға əсері

30. Табиғи аймақты экологиялық бағалау

31. Табиғи аймаққа экологиялық диагностика жасау

32. Абиотикалық 

компонеттердің 

табиғи 

бірлестіктерге 

модельді

анықтамаларының əсері

33. Биолидикация дегеніміз не?

34. Биотаның жағдайын бағалағанда биолидикацияға қойылатын талаптар

35. Анықтау мөлшерінің эффектісі қандай?

10

2-Модуль   бойынша  бақылауды   жүргізуге  қойылған   сұрақтар  тізімі:

1. Биоиндикация.Терминдері  жəне   түсініктемелері.Биоиндикациялық

зерттеулердің  тарихы.

2. «Экотоксикология жəне биоиндикация»  пəнінің  оқыту   мақсаттары.

3. Тірі  организмдер  арқылы  қандай  абиотикалық  факторды  бағалай

аламыз?

4. Биоиндикацияның  ауыстырылмайтын  кездегі  себептері.

5. Биоиндикацияның  негізгі  тəсілдері   мен   түрлері.

6. Биоиндикация   формалары. Спецификалық   жəне  спецификалық   емес

биоиндикация.

7.Қоршаған  ортаны  химико-аналитикалық   бақылаудың

артықшылықтары  мен                                                                   кемшіліктері.

8. Биологиялық  мониторингінің   мақсаты.

9. Қоршаған  ортаның  өзгеруіне   тіркеуші  биоиндикаторлардың

реакциясы.

10. Қошаған  ортаның    өзгеруіне   аккумуляциондық   биоиндикатордың

реакциясы.

11. Ортаның  барлық  факторларына  əсер  етуші   организмдердің   нақты

реакцияларын  қандай  көрсеткіштер   дəлелдейді?

12. Қандай  организмдерді  немесе  организм  бірлестіктерін

биоиндикатор  деп  айтамыз?

13. Биоиндикатор  қандай  топтарға  жіктеледі?

14. Биоиндикатор  таңдауда  эколог-ғалым   Ю.Одумның   ұсыныстары.

15. Биоиндикаторға   қойылатын  талаптар.

16. Биоиндикаторлардың  сезімталдығы,  сезімтал   биоиндикаторлардың

типтері.

17. Сандық  жəне  сапалық  биоиндикаторлар.

18. Экожүйе  индикаторлары-омыртқалы  жəне  омыртқасыз  жануарлар.

19. Атмосфера   ауасының  жағдайының  биоиндикаторы  ретінде

неліктен  қарағай  кеңінен  қолданылады?

20. Қоршаған  ортаның  физико-химиялық  параметрлерінің  өзгеруіне

жəне  сезімтал   биоиндикатор  неліктен  қына  болып  табылады?

21. Сүтқоректілер     өкілдері  кемірушілер-экожүйе  жағдайының

индикаторы  ретінде.

22. Ластану  жағдайларында  жануарлардың  морфофизиологиялық

өзгерістері.

23. Сүтқоректілердің  түрлері  мен  саны  бойынша  ауа  тазалығын

анықтау.

24. Су  экожүйесінде  өсімдіктердің  қандай  индикаторлық  түрлерін

білесіздер?

25. Су  экожүйесіндегі  жануарлардың  қандай  индикаторлық  түрлерін

білесіздер?

11

26. Шаянтəрізділердің  қандай  түрлерін   тұщы  су  гидрожүйесінің

биоиндикаторы  ретінде  қолдануға  болады?

27. Гидрожүйедегі    оттегі  жетіспеушілігін    анықтайтын  индикатор

ретінде  қолданылатын  шаянтəрізділердің  түрлері.

28. Шаянтəрізділер- ауыр  металдардың  биоаккумуляторы  ретінде.

29. Омыртқасыздардың  қандай  түрлері  индикациялаудың  ең  бағалысы

болып  табылады?

30. Қышқыл  топырақтағы  өсімдіктер.

31. Сілтілі  топырақтағы  өсімдіктер.

32. Балдырлар  топырақ  жағдайының  индикаторы  ретінде.

33. Микро  жəне  макро элементтер  топырақ  индикаторы  ретінде.

34. Радиациялық  əсерлер  биоиндикаторына  қойылатын  негізгі  талаптар.

35. Қандай  топырақ  омырқасыздары  радиацияға  сезімтал  жəне  де

радионуклидтерді  өз  бойында  шоғырландыра  алады?

Аралық  аттестацияға  дайындық сұрақтары.

1. «Экотоксикология  жəне  биоиндикация»  түсінігі, пəннің  оқытылу

мақсаты.

2. Экологиялық  мониторинг  пен  қоршаған  ортаны  қорғау  туралы

халықаралық  программалар  мен  конференциялар.

3. Тірі  ағзалар  арқылы  қандай  абиотикалық  жəне  биотикалық

факторларды  анықтауға  болады?

4. Биоиндикация  ең  керекті  тəсіл  бола  ала  ма?

5. Биоиндикацияның  негізгі  тəсілдері  мен  түрлері.

6. Биоиндикация  формалары.Спецификалық  жəне  спецификалық  емес

биоиндикация.

7. Қоршаған  ортаны  бақылауда қандай    химико-аналитикалық  əдістерді

білесіздер?

8. Биологиялық  мониторингтің  міндеттері.

9. Тіркелген  биоиндикатордың  қоршаған  ортаның  өзгеруіне  əсері.

10. Жинақталған  биоиндикатордың  қоршаған  ортаның  өзгерісіне  əсері.

11. Қоршаған  орта  факторының  əсеріне  ағзаның  нақты  реакциясын

анықтайтын  көрсеткіштер.

12. Қандай  ағзаны  немесе  бірлестіктер  ағзасын  биоиндикаторлар  деп

атауға  болады?

13. Биоиндикатор  қандай  топтарға  бөлінеді?

14. Биоиндикаторға  қойылатын  талаптар.

15. Биоиндикаторлардың  сезімталдығы.Сезімтал  биоиндикаторларының

түрлері.

16. Биоиндикаторлардың  саны  жəне  сапасы.

17. Омыртқалы  жəне  омыртқасыз  жануарлар -экожүйенің

индикаторлары.

18. Қарағай  - атмосфера  ауасынының  биоиндикаторы  ретінде.

12

19. Қыналар - қоршаған  ортаның  физико-химиялық  параметрлерінің

өзгерісіне   ең  сезімтал  биоиндикаторы  ретінде.

20. Сүтқоректілер  өкілдері-кеміргіштер  экожүйе  индикаторы  ретінде.

21. Ластану  кезінде  жануарлардың  морфологиялық  белгілерінің  өзгеруі.

22. Сүтқоректілер  саны  мен  түрлер  құрамына  байланысты  ауа

тазалығын  анықтау.

23. Экотоксикология туралы тарихи деректер.

24. Экотоксиканттардың негізгі тобы.

25. Экотаксикант жəне токсикант – деген ұғымға сипаттама бер.

26. Экотаксиканттарға тірі ағзалардың төзімділігі.

27. Экологиялық  токсикологияның  негізі  жəне  басқа  пəндермен

байланысты.

28. Экотоксиканттардың  органикалық  ерітінділерде  еруі  биожеткірлікке

əсері.

29. Биоиндикациялық əдіс

30. Экотоксикология пəнінің мақсатты жəне мазмұны.

31. Биожеткірлікке экотоксиканттардың адсорбциялық қасиеті.

32. Экологиялық  токсикологияның  негізі  жəне  басқа  пəндермен

байланысы.

33. Аса қауіпті заттектер.

1.9.Курстың  саясаты  мен  процедурасы

Курс  бойынша 3 бақылау  жұмысы  жоспарланған. Рефераттар  мен

аралық  бақылаулардан  алынған  балл  жүйесі  есепке  алынады. Студенттер

міндетті  түрде  сабаққа  қатысуға,  барлық   бақылау  түрі  бойынша

уақытында  есеп  беруге   міндетті; сабаққа  қатыспаған  күндерінде  өтілген

материалды  қайта  тапсырады.

2 НЕГІЗГІ ТАРАТЫЛАТЫН МАТЕРИАЛДАРДЫҢ  МАЗМҰНЫ

2.1 Курстық тақырыптық жоспары

Академиялық  сағат  саны

Тақырып  атауы

Дəріс 

Практикалық

сабақтар

СОӨЖ 

СӨЖ

1.Биоиндикация. Пəнге 

кіріспе.

«Биоиндикация»түсінігінің  даму  тарихы.

2

1

-

-

2.Биоиндикация 

қоршаған  ортаның

мониторингін  жүргізудің тəсілі.

2

1

3

3

3.Қоршаған    орта 

жағдайының

биоиндикаторлары.

2

2

4

4

4.Атмосфералық  ауа  жағдайының

биоиндикациясы  мен  биоиндикаторлары.

2

2

2

2

5.Гидроэкожүйенің биоиндикаторлары  мен

биоиндикациясы.

2

4

4

6.Топырақтың    геоботаникалық

индикациясы.

2

2

5

5

13

7.Радиациялық

ластанудың

биоиндикаторлары.

2

2

4

4

8.Адам  жəне  жануарлар  жасушалар

культурасында  биоиндикация  əдісін

пайдалану  мүмкіндіктері.

2

1

2

2

9. Əр  түрлі  сферадағы  химиялық  заттардың

тұрақтылығы жəне трансформациясы

2

2

3

3

10.Судың улылығын бақылау,химиялық жəне

биологиялық тəсілдер

2

-

3

3

11.Топырақтағы 

улы 

зат

консентрацияларының деңгейін бақылау

2

2

3

3

12.Қатты  тұрмыстық  қалдықтары,олардың

тұрақтылығы жəне трансформациясы

2

-

3

3

13.Өндірістік  қалдықтар  жəне  олардың

жалпы сипаттамасы

2

3

3

14.Қоршаған  ортаның  мұнай  химиялық

заттарымен ластануы

2

-

3

3

15.Қоршаған ортаның радияциялық ластануы

2

3

3

Барлық сағат

30

15

45

45