Қазақстан Республикасының білім жəне ғылым министрлігі
ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
жүктеу/скачать 31,15 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
- Әдебиеттер тізімі
- Сравнительный анализ содержания начального школьного химического образования: отечественный и зарубежный опыт
- Ключевые слова
- Баяхметова Б.Б 1 ., Акимжанова Х.Г. 2
- Бастапқы мектептік химиялық білім берудің мазмұнын салыстырмалы талдау: отандық және шетелдік тәжірибе
- Түйін сөздер
ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
557
семестрлерде өтеді, себебі мемлекеттік стандарт бойынша сағат сандары азайып отыр. Бейорганикалық химия курсы базалық курсқа жататын болғандықтан бірінші семестрде бейорганикалық химияның теориялық негіздері, ал екінші семестрде элементтер химиясы оқытылады. Пәннің теориялық материал көлемі жоғары және барлық курстарда бірінші оқытылады. Курс көлемі ауқымды, сондықтан оқытушы алдында біршама міндеттер тұр: алдымен курс студенттерінің психологиялық, физиологиялық ерекшеліктеріне байланысты көлемді, қиын курсты оқу уақытының тапшылығына қарамастан тиімді өткізіп, білім деңгейін дидактикалық талаптарға сай дұрыс беру; бірінші курс студенттерінің бейорганикалық химиядан білім, іскерлік, икемділік, дағдысын бақылаудың нақты әрі дәл өлшемін құру; студенттер білімін модульді –рейтингті жүйе бойынша бағалауды енгізуге лайықталған ұйымдастырушылық нұсқаулықты құрастыру. Жоғары оқу орнында жалпы химияны оқытудың жоспарын анықтай отырып, оқытудың дидактикалық принциптері негізінде нақты мақсатты нақтылап, оған жетудің жолдарын анықтау керек. Сол себептен бейорганикалық химияны жоғары оқу орнында оқытудың негізгі мақсаттары төмендегідей:
студенттер бойында ғылыми көзқарас қалыптастыра отырып, химиялық процестердің мән-мағынасын түсінуін, экологиялық ойлау қабілеттерін дамыту, ғылымның барлық салаларын бір-бірімен байланыстыра алуын қадағалау және ғылыми танымдылығын қалыптастыру;
туындаған әртүрлі мәселелерді өдігінше шешуге қабілетін тәрбиелеу;
химиялық негізгі заңдылықтарды нақтылыққа негіздеуге, бейорганикалық химиядан алған білім негізін әрі қарай химияның басқа салаларында меңгеруге және мамандығына сәйкес жұмыс жасауға, күнделікті тұрмыста қолдана білуге бағыт-бағдар беру.
Жоғары білім беретін орындардағы оқытушы оқу жұмыс бағдарламасын құрастыру арқылы, оқылатын пәннің құрылымын жүйелеуден өткізіп, ғылыми материалдық жүйелілік принципіне негіздейді. Дәріс сабақтарында оқытушы студент санасында оқылатын пән жайлы толық түсінігін қалыптасу үшін пәнді бір – бірімен логикалық байланысқан жүйе түрінде студенттердің назарына ұсынады. Оқылатын пән құрылымдық жүйесінің құрам бөліктерінің ретін көрсететіндей жолмен беріліп, студенттердің қабылдауына жағдай жасайды.
Дәріс сабақтарында оқу материалын дұрыс таңдап, бір жүйеге келтіру, білім алушыға дәрісте берілген мағлұматтарды ойдағыдай жеткізу дәріс сабағының үстінде жүзеге асырылады. Сондықтан қандай тақырып болмасын оқу материалының мазмұнын іріктеп, нақтылап, белгілі бір ретпен орналастырған дұрыс. Берілген оқу материалы болашақ маман үшін маңызды болатындай негізгі ойларды, заңдылықтар мен түсініктерді нақты көрсету қажет және пәннің оқу материалында негізгі теориялық жағдайлар қарастырылып, оның құрылымының жүйелілігі ашылады, сонымен қатар логикалық ойлау, нақтылау, өз бетімен ойлау дағдысы тәрбиеленеді. Дұрыс жүйеге келтірілген дәріс сабағы студенттің белсенді еңбегін қажет етеді және дәріс сабақтарының бір ізді деңгейі оқыту жүйесінің барлық ұйымдастыру әдістері мен формаларының тиімділігін анықтайды. Оқытушы студентті негізгі ойды түйіндеп, қысқаша, рет-ретімен жазуға, материалды толықтыруға бағыт беріп, дәріс үстінде берілген материалдарды ой желісінен зерделеп отыру ерекшелігімен таныстыруға міндетті. Студенттерді сабаққа тез ұйымдастыру үшін дәрістік тест тапсырмаларын қолдануға болады және берілетін тапсырма алдыңғы өткен тақырыпқа негізделіп алынған тест тапсырмасынан тұру қажет. Студенттердің дәріс сабағына дұрыс қатысқан қатыспағанын және өткен тақырып бойынша берілген негізгі сұрақтарды қалай түсінгенін біле отырып, келесі сабаққа жоспар құра алады. Ал, зертханалық жұмыста өтілетін тақырып бойынша берілген теорияны меңгеріп, заңдылықтар мен ережелерді, құбылыстар мен процестердің жүру заңдылықтарын, өлшенетін параметрлердің химиялық мәнін, өлшеу әдістері мен химиялық құрал
ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
558
жабдықтардың сызбанұсқасын, жұмыстың орындалу барысы мен ретін түсіндіру керек. Студент зертханалық жұмысқа алдын-ала таныстырылып берілген жоспар бойынша қысқаша жазып дайындалуы қажет және ол жұмысты орындауға қандай құрал жабдық, химиялық ыдыс, реактив қажеттігін білуі керек. Зертханалық жұмысты осындай жағдайда өткізу студенттің өзіндік ұйымдасу деңгейін арттырып, уақытты үнемдеуге, орындаған әрекетін ой елегінен өткізіп, тұжырымдауға мүмкіндік береді.
Зертханалық жұмыс бойынша берілетін бақылау тапсырмасы барлық студентке бір уақытта беріліп, тапсырмалар бірнеше нұсқадан тұруы қажет. Бақылау жұмысын студенттер орындау барысында алған білімдерінің нәтижесін анықтайды. Оқытушының берген білім арқылы студент бойында зертханалық жұмысты саналы орындау іскерлігі қалыптасуына да жағдай жасалады және студент зертханалық жұмыстың химиялық мәнін түсініп, тәжірибенің жүру жолын толық меңгереді. Сонымен қатар, жоғары оқу орындарында оқу бағдарламасы бойынша студенттің өзіндік жұмысына барлық сағат санының үштен бір бөлігі жоспарланады. Өзіндік жұмысты жүйелі және тиімді ұйымдастыру студент үшін өте маңызды болып саналады. Оқытушы құрастыратын оқу жұмыс жоспарында студенттің өздігінен қарастыратын сұрақтары міндетті түрде беріледі және студенттердің өзіндік жұмысын ұйымдастыру бірнеше міндеттерді қамтиды:
студенттерді берілген нұсқаулықтармен жұмыс жасауға үйрету;
студенттерді берілген тапсырмаларды мұқият, нақтылықпен орындауға үйрету;
өзіндік жұмысты бақылауды ұйымдастыру;
өзіндік жұмысты орындауға жағдай жасау. Оқу материалдарын ұйымдастыруға арналған тапсырмалар студентті шығармашылықпен жұмыс жасауға баулып, өз еркімен шешім табуға мүмкіндік береді. Оқу жұмыс бағдарламасы өзіндік жұмысты және оны бақылауды оқу процесінің міндетті бөлігі ретінде қабылдайды. Жалпы химия курсын оқыту кезінде негізгі тараулар бойынша бақылау жұмысын жазу мен тапсыруды немесе теориялық мәліметтерді ауызша тапсыруды және теориялық сұрақ төңерегінде құрылған есептерді шығаруға немесе реакция теңдеулерін құруға, жазу- сызуға, реакцияларды теңестіруге негізделеді. Сонымен, студенттердің сапалы білім беру, химиялық білімді меңгеру деңгейлерін білім элементтерінің жағдайларына сәйкес, яғни есептер шығаруда, химиялық реакциялардың теңестірілуі мен оларды түсіндіруде, металдардың түрін, элементтердің әртүрлі технологияларда пайдаланылу принциптерін және т.б. қарастыру арқылы анықталады. Білім берудің ең басты шарты – оқу процесінде студенттердің пәнге деген қызығушылығын арттыра отырып, өздігінен білім алуды дағдыландыру, терең білімге деген құштарлығын дамыту болып табылады.
Химияны оқытудың міндетті нәтижесіне жету үшін әрбір студенттің біліктілігі мен мүмкіндігін бақылай отырып, олардың оқуға деген ынтасын ашатындай дамытатындай жағдай жасау.
Жоғары оқу орындарында химия пәнінің оқытылуы негізінде технологиялық, экономикалық мәселелерді шешу жолындағы әдістерді қолдану арқылы студенттердің танымдық іс-әрекетін жетілдіруге болады. Химия пәні тікелей эксперименттік ғылым, сол себепті пәннің сапалы оқытылуы заманауи талаптарына сәйкес болуы шарт. Білім беруді жетілдіру мақсатында техникалық ғылыми білім тереңдетіліп, жан-жақты оқытылуы тиіс және химия пәні бойынша табиғаттағы элементтердің қолданылуы мен олардың пайдаланылу себептері көрсетіледі. Қазіргі көптеген технологиялық мәселелердің негізіне нақты химиялық процестер жатыр, демек адамзат химиясыз толық мәнді тіршілік ете алмайды. Сондықтан кез келген ғылыми- техникалық және ғаламдық мәселелерді тиімді шешу үшін міндетті түрде оның пайда болуының химиялық себептерін білу керек.
Бұдан, химия пәнінен алған білімнің қажеттігі мазмұнды әлеуметтік мәселелерді шешуде пайдаланудың тиімділігінде жатқандығы байқалады. Студенттердің оқу материалдарын меңгеруде химияның негізгі ұғымдары мен ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
559
заңдарының анықтамаларын тәжірибе жүзінде өтілген деректі материалдардың негізінде қарастырып, оларды меңгеру мен химия ғылымының логикасы мен даму кезеңдерін зерттеуге мүмкіндік береді. Химия ғылымның мазмұны бойынша химиялық заттар бір- бірімен тығыз байланысты ұғымдар жүйесінен тұрады, оларды жете түсінбейінше, пәнді игеру мүмкін болмайды. Сондықтан жоғарғы оқу орындарында бейорганикалық, органикалық, жалпы химия курсын меңгеруде жаңа бағдарламаның оқу-тәрбиелік маңызы өте зор. Әдебиеттер тізімі 1
Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә.Назарбаевтың Қазақстан халқына Жолдауы. 2012 жылғы 27 қаңтар. 2
обучения// Высшая школа Казахстана, -2004-№3, С. 67-70. 3
Әлімқұлова Э.Ж. Химияны пән аралық байланыс арқылы оқытуда студенттердің экологиялық білімін қалыптастыру әдістемесі. Пед.ғыл.канд. автореф. –Алматы, 2003. 4
школы А.В. Петровского. –М. Изд- во МГУ, 1986. -304с.
ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
560
Баяхметова Б.Б 1 ., Акимжанова Х.Г. 2 1 Государственный университет им. Шакарима г. Семей, Казахстан 2 Назарбаев Интеллектуальная школа физико-математического направления г. Семей E- mail: bulbul.bayahmetova@mail.ru
образования: отечественный и зарубежный опыт
В данной статье затрагиваются вопросы содержания учебной программы начальной школы, касающейся химического образования с точки зрения подходов отечественной системы и системы образования Англии. Ключевые слова: учебный план (куррикулум), начальное химическое образование, навыки, исследование, направленность, содержание, концепции, преемственность Баяхметова Б.Б 1 ., Акимжанова Х.Г. 2 1 Cемей қаласының Шәкәрім атындағы Мемлекеттік университеті, Қазақстан 2 Семей қ. Физика-математика бағытындағы Назарбаев Зияткерлік мектебі
Бұл мақалада бастауыш мектептің оқу жоспарының мазмұнының химиялық білім беруге қатысты мәселелері отандық жүйе мен Англия білім беру жүйесі тәсілдерді тұрғысынан қарастырылады. Түйін сөздер: оқу жоспары (куррикулум), бастапқы химиялық білім, дағды, зерттеу, бағыты, мазмұны, түсінік, сабақтастығы
1 ., Akimzhanova Kh.G. 2
1 Shakarim State University of Semey, Kazakhstan 2 Nazarbayev Intellectual School, Semey, Kazakhstan Comparative analysis of the content of the che mical education in primary school: national and inte rnational experience
The key points in this article are concerned the content of the curriculum of the primary chemical education from the perspectives of the England educational system as well as National experience. Keywords: curriculum, primary chemical education, skills, researcher, orientation, content, concepts, continuity
На XXIV сессии Ассамблеи народа Казахстана Глава государства Н.А. Назарбаев в своём выступлении отразил одну из важных проблем сегодняшнего школьного образования – перегруженность учащихся. Введение пятидневки одно из хороших под споров в пересмотре содержания учебных планов и программ школьных предметов[1]. Я. Дукет, (2006) в своих трудах утверждал, что учебный план этот один из сенситивных индикаторов того, как развивается экономика государства с течением времени. Соответственно, в новых реалиях учебный план это документ, который должен ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
561
пересматриваться с изменением условий жизни, требований, который задаёт современный рынок труда. Пересмотр учебных планов трудоёмкий и ответственный процесс, требующий чёткого представления того, чему и как должна подготовить система образования подрастающее поколение. В настоящее время данная цель достаточно ясна – это подготовить поколение, обладающее навыками, знаниями и личными качествами, которые позволят адаптироваться и проявлять гибкость в быстро изменяющихся условиях жизни [2]. В данной статье хотелось бы поделиться наблюдениями, полученными в ходе прохождения профессиональной стажировки по международной программе Болашак на факультете Образования Университета Кембридж (Великобритания). Одним из вопросов программы была структура и содержание школьного учебного плана (куррикулума) Англии. Формирование химической грамотности в системе образования Англии предусмотрено учебным планом в составе интегрированного предмета «Science», который является одним из трёх обязательных предметов. Данный предмет вводится в школьное расписание с 1 класса. По окончании средней школы (11 класс) все учащиеся сдают международный экзамен уровня GCSE (уровень средней школы), организуемый независимой международной компанией (AQA, CIE, EDEXCEL, OCR и т.д). В старшей школе (12-13 класс) химия выделяется в отдельный школьный предмет и учащиеся могут выбрать его по своему усмотрению, согласно профессиональной направленности и личной мотивации. Содержание предмета на каждом этапе начального и среднего школьного образования регламентируется национальным куррикулумом Англии, а также спецификацией, которую предоставляет международная экзаменационная компания на этапе средней школы (10-11 класс). Для старшей школы национальный куррикулум не разрабатывает предметное содержание ни по одному школьному предмету. Школам даётся право самим выбирать независимую экзаменационную компанию для итогового оценивания учащихся, которая регламентирует содержание предмета в спецификации, в том числе и химии. В отечественной системе образования начальные знания по химии закладываются в предмете «Естествознание», который вводится в 1-4 классе [3]. Кроме того, данный предмет включает формирование начальных концепций по физике, географии, биологии. Формирование начальных концепций и навыков по химии предусмотрено в двух разделах «Я – исследователь» и «Вещества и их свойства». Раздел «Я – исследователь» направлен на развитие первоначальных исследовательских навыков учащихся. Данный раздел является первым разделом во всех классах начальной школы. Уже с 1 класса у учащихся планируется формировать понятие двух основных концепций: «наблюдение», «эксперимент». В целях детально не отражено какие простейшие эксперименты и по каким темам учащиеся данной возрастной группы должны выполнить в обязательном порядке. Во втором классе вводится новое понятие «источник информации», учащиеся должны приобрести навыки по определению цели, объекта, плана, сроков и результата процесса наблюдения, уметь составлять план и формулировать выводы, кроме того определять цель, гипотезу, ресурсы, сроки и результат эксперимента, проводить эксперименты и фиксировать его результаты в виде таблицы. В третьем классе планируется дальнейшее развитие умений по отражению результатов проводимых экспериментов в виде диаграмм, а также формулирование выводов. К концу начальной школы в 4 классе завершается формирование начальных исследовательских навыков умением определять актуальные направления исследований на основе собственных размышлений и предпочтений, аргументировать выбор своего метода исследования и представлять полученные результаты. Данное содержание целей обучения по рассматриваемому разделу включает в себя навыки высокого порядка на применение, анализ и синтез по таксономии Блума, которые должны формироваться на основе ХИМИЯ ЖӘНЕ ХИМИЯЛЫҚ ТЕХНОЛОГИЯ БОЙЫНША IX ХАЛЫҚАРАЛЫҚ БІРІМЖАНОВ СЪЕЗІНІҢ ЕҢБЕКТЕРІ
562
предметных знаний и понимания того, что планируется применять и анализировать. К этому времени у учащихся данной возрастной группы есть определённый объём знаний об окружающем мире и понимания процессов, протекающих в окружающей среде. Содержание предмета направлено на изучение теоретических вопросов об окружающей среды через практическую деятельность. Однако недостаточное количество знаний могут привести к неполному пониманию целей наблюдения и исследования, поскольку возможно искажение иерархии формирования навыков – от знания и понимания и на основе них развитие навыков критического мышления или наоборот. Второй раздел «Вещества и их свойства» планируется вводить со второго класса. Ознакомление со свойствами начинается с изучения воздуха, воды и природных ресурсов. Во втором классе водятся концепции «агрегатное состояние», «цвет», «запах», «теплопроводность», «форма», «природные ресурсы», «источники ресурсов». Учащиеся возвращаются к концепции «исследования» через изучение процессов изменения агрегатного состояния воды. В третьем классе у учащихся планируется развивать умение характеризовать вещество согласно его агрегатному состоянию и происхождению, продолжается развитие понятий «воздух» и «вода», вводятся новые термины, такие как горение, способы очистки воды. Также учащиеся знакомятся с новым веществом – почвой, изучают состав почвы, включая песок, глину, остатки растений и животных, воду, воздух. Учащиеся должны объяснять необходимость бережного использования питьевой воды, а также предложить собственную модель фильтра для очистки воды, исследовать плодородие почв в зависимости от состава. В данном случае учащиеся снова возвращаются к исследовательским и изобретательским умениям, на формирование которых посвящён раздел «Я – исследователь» в начале учебного года. В четвёртом классе по изученным свойствам веществ по программе планируется развивать у учащихся определять сферы применения веществ (воздуха, воды, полезных ископаемых), описывать круговорот воды в природе на основе имеющихся представлений об агрегатном состоянии вещества, изученном во втором классе, приводить примеры загрязнения воды в природе. При этом вводится новая концепция «растворимость», «исчерпаемые полезные ископаемые». Учащиеся должны определять области применения полезных ископаемых, знать основные месторождения Казахстана. Учащиеся продолжают применять знания и навыки по выполнению исследования из первого раздела на примере получения нового вещества согласно составленному плану эксперимента, исследование растворимости различных веществ в воде, создание путей сохранения и бережного использования полезных ископаемых[3]. По итогам начальной школы учащиеся имеют первичные экологические представления о воде, воздухе, почве.
Начальная школа в системе школьного образования Англии включает с 1 по 6 класс. Формирование начальных представлений о химии закладывается в предмете «Science» в таких разделах как «Объекты окружающей среды» (1 класс) , «Использование объектов окружающей среды» (2 класс), «Горные породы» (3 класс), «Состояния вещества» (4 класс), «Свойства и изменения веществ»(5 класс). Во всех классах начальной школы цели обучения направлены на развитие навыков сравнения, поиска различий и схожих признаков (группировка)[4]. В первом классе у учащихся планируется развить навык умения различать объект окружающей среды и вещество, из которого он состоит. Таким образом, учащиеся понимают такие концепции как «вещество», «состав», «физические свойства» на примере дерева, пластика, стекла, металла и горной породы. По наблюдениям учащиеся сравнивают и группируют различные объекты окружающей среды на основе их простейших физических свойств. Во внимание учащихся берутся более разнообразный диапазон объектов, с которыми учащиеся встречаются в повседневной жизни, более конкретные вещи, которые возможно ощутить и наблюдать.
|