Қазақстан Республикасының Білім және ғылым министрлігі
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Pdf көрінісі
|
УДК 316.485.25
Признаки современного экстремизма и терроризма
Суттибаева А.А. Университет «Сырдария», к.ю.н., доцент
Современный этап развития и усложнения международных политических взглядов и отношений, так называемого глобального 734
экономического кризиса, экологических и природных катаклизм, перенасыщенной и без контрольной всевозможной информационной системы и их сетей, межнациональных и межконфессиональных разногласий и конфликтов, все возрастающей безработницы и трудовой миграции, правонарушений и криминальной преступности, контрабанды и наркобизнеса и другие отрицательные проявления, зачастую оказываются своеобразной платформой и реакционным двигателем для многих субъектов экстремизма и терроризма. Мы, все люди новой эпохи, видимо уже привыкли слышать и видеть по телевидению и другим информационным источникам сообщения, которые связаны с тяжелейшими криминальными преступлениями, бомбардировкой или ракетным обстрелом мирного населения, о политическом, экономическом, военном, религиозном и т. д. экстремизме и терроризме. На сегодняшний день стал безусловным тот факт, что мы часто слышим и видим по телевидению передачи, в которых так много говорят о тех или иных криминальных и преступных событиях, с теми или иными, как комментируют экстремистскими и террористическими вылазками и т. п. В связи с этим назревает вопрос, а что мы знаем об экстремизме и терроризме вообще? Конкретизация и классификация таких понятий как экстремизм и терроризм является одним из самых сложных вопросов и проблем в современной мировой науке. По подсчетам разных авторов существуют от 100 до 200 понятий терроризма, но, ни одно из них не признано, как говорят конкретным или классическим. Более того, многие эксперты и авторы по существу не проводят различий между, такими смежными понятиями как «террор», «терроризм» и «терроризирование», что значительно усложняет выработку единого, либо хотя бы единообразного понимания содержания законодательного регулирования и квалификации терроризма [1]. Терроризм в российском уголовном праве рассматривается как преступление, связанное и направленное против общественной безопасности. Основное направление заключается в совершении взрывов, поджогов или иных действий, создающих опасность и гибели людей, причинения значительного имущественного и морального ущерба, либо наступления других социально - опасных последствий, если эти действия совершены в целях нарушения общественной безопасности, устрашения населения и оказания воздействия на принятия решений органов власти [2]. Говоря и рассматривая те или иные понятия и направления формообразования слов как «экстремизм» и «терроризм», мы должны знать, что они являются основными «механизмами» одной и то же «слепой», преступной и самой жестокой криминальной «машины». Следует отметить, что в структурном содержании, между экстремизмом и терроризмом существует целая цепь нелегальных 735
посредников - «продюсеров» и «режиссеров», до инструкторов – «технологов» и исполнителей терактов. Последние, зачастую являются представителями из числа «обиженных», «ущемленных», криминально-опасных кругов, люди склонные к легким заработкам и т. д., и т. п., в основном из местного населения. Вот один последних понятий и определений терроризма – это глубоко законспирированная деятельность по реализации экстремистских проявлений – агрессивной нетерпимости, меркантильной по сути своей, под прикрытием расовых, националистических и религиозных разногласий, культивируемых в некоторых социальных, расовых, национальных и религиозных группах. Таким образом, террор и терроризм как явления, с одной стороны, и понятие терроризм в политической науке и юриспруденции, с другой стороны, совершенно разные понятия и явления [3]. Рассматривая вопросы современного экстремизма и терроризма, мы должны знать и ориентироваться хотя бы в общих чертах, что они из себя представляют, какова причина их проявления и почему сегодня в цивилизованном 21 веке они приобретают все более не послушный, сложный и жестокий характер? Поэтому современный экстремизм и терроризм имеет свои особые приметы и следы проявления, которые присущи только данному жестокому деянию? Дело в том, что наряду с порождением общей опасности и другими особыми признаками, экстремизм и терроризм является криминально- психологическим опасным и тяжелейшим механизмом в создании обстановки страха, подавленности, напряженности, неуверенности и тем самым носят публичный и социальный характер своего проявления с последующими жестокими и преступными действиями. Ко всему выше сказанному, весь вопрос заключается в том, что ни кто из совершивших, то или иное экстремистское или террористическое преступление субъекты, не берут на себя ни какой ответственности. В первую очередь, видимо, следует выделить следующие основные признаки терроризма, отличающие его от известного всем нам слова террор: во-первых, терроризм – это одноразово-совершаемый акт либо серия подобных преступных действий, которые имеют не тотальный, массовый, а напротив, локальный характер; во-вторых, в отличие от террора как социально-политического явления действительности, терроризм есть явление уголовно-правового свойства и содержания, и сопровождающее его насилие с целью принуждения к каким-либо действиям на фоне уже созданного состояния страха, который имеет не всеобщее, а местное (локальное) значение. На этом основании можно сделать вывод о том, что террор и терроризм – это разного уровня явления в иерархии социальных отношений, как по своей сущности, так и по значимости тех последствий для общества, которые они могут причинить. Поэтому, на наш взгляд, экстремизму 736
и терроризму как уголовно-правовым категориям свойственны следующие отличительные признаки как: - всегда носят публичный и социальный, т. е. демократический и ультимативный характер; - способствуют созданию и порождению общей опасности для неопределенного круга лиц и тем самым создают реальную угрозу и гибель людей, причиняя при этом значительный материальный ущерб или другие непредвиденные социально-опасные последствия, т. е. представляют большую угрозу и опасность населению и обществу в целом; - путем создания обстановки угрозы и страха, воздействуют на других лиц, либо принуждают их к каким-либо, тем или иным действиям в интересах экстремистских и террористических субъектов, а также принятию их условий и требований. Таких, как например: насилие влияет на принятие решений потерпевшим непосредственно, через других лиц, воздействуют на органы государственной власти или управления, на принятие ими каких-либо решений или отказа от его принятия путем устрашения или иного психологического давления. Отличительной чертой и признаками психологического шантажа и терроризирования как самостоятельного признака преступного деяния экстремистов и террористов являются и заключаются в следующем: 1. насильственные и другие действия виновного не являются самоцелью, а служат всего лишь средством достижения других своих целей; 2. обстановка психологического страха возникающего не само по себе, как следствия совершенного преступного деяния или общественного резонанса, а целенаправленно создаваемого виновным субъектом, в расчете использования своих действий в достижении конечных целей. психологических зависимых причинных привязанности и зависимости. 3. насильственные и другие преступные действия, которые могут быть направлены против одних лиц (как физических, так и юридических), а достижение конечных целей виновного осуществляться за счет действий третьего лица, также как физических и юридических; 4. конечные цели, к которым стремится виновный, совершая то или иное преступное деяние, который может иметь как преступный, так и непреступный характер. Исходя из этих понятий, можно сказать, что экстремизм и терроризм есть и является много объектным и массовым носителем тяжких преступлений. Дело в том, что в первую очередь подвергается к опасности здоровье неопределенного количества людей, социальная безопасность, нормальное функционирование органов власти, жизнь, материальные и многие другие духовно-нравственные интересы всего общества в целом. 737
Следует обратить особое внимание на то, что приемы, почерк и технология искусственно-разжигаемого экстремизма, терроризма и всяких других криминально-преступных элементов направлены на разжигание национальных, религиозных, политических, экономических и многих других преступных деяний. Все необходимые планы, программы, информационные сообщения и другие специальные инструкции разрабатываются и внедряются в нужном направлении лидерами, руководителями, центрами криминальных группировок, а также иностранными спецслужбами, которые в основном направлены в целях подрыва того или иного государственного строя. Экстремистские и террористические субъекты прощупывают и используют все негативные и слабые социально – значимые звенья в своих уже нацеленных объектах, и как говорят, им «на руку» такие слабые звенья в государственном масштабе как: а) отсутствие целенаправленной религиозной и национально- культурной политики, которая учитывает все особенности и специфику этноса; б) ограничение и ущемление прав, той или иной нации или их меньшинств, а также гражданских прав и свобод по национальному, религиозному или другим признакам, т. е. национальная, религиозная, социальная дискриминация и т. д.; в) безработица, обнищание населения, многочисленных социальных групп, которые сохранили свои коллективные представления и групповой менталитет, но не имеющие своей организации и не участвующие в достаточной степени в политической жизни общества [4].
Этот список, так называемых слабых цепочек социально- политической, экономической, культурной и многих других направлений государственных структур можно продолжить. Но вопрос состоит в том, что такого рода социально-психологические проблемы не вчерашнего и сегодняшнего дня. Это происки и причинная деятельность всякого рода криминально-преступных, экстремистских и террористических субъектов, в чьи «сети», руки и влияния попадают, как раз те «обиженные», «ущемленные» и т.п. люди, которые изложены выше. Происходящие сегодня в мировом сообществе глобальные геополитические изменения в целом обусловлены политическими событиями ХХ века, прежде всего, окончанием периода «холодной войны». На смену ее остаткам и рецидивам в качестве катализаторов нарушения и подрыва стабильности приходят религиозный экстремизм и международный терроризм, агрессивный национализм и сепаратизм. Данные процессы стали одними из основных тенденций формирующие угрозу в современном мире. 738
В Республике Казахстан существует и совершенствуется единая система необходимых правовых мер по защиты нашего общества и государства от всяких экстремистских и террористических угроз и актов. В связи с этим в июле 1999 года в Республике Казахстан был принят Закон «О борьбе с терроризмом», который является направляющим и определяющим все правовые положения и соблюдения норм по борьбе с экстремизмом и терроризмом [5]. Данная статья рекомендована для студентов юридического факультета и широкого круга читателей в том направлении, чтобы ещѐ подробнее знать и ориентироваться в международной социально- политической, законодательной и правовой жизнедеятельности нашего общества. И тем самым, уметь доступно разъяснить другим, о тяжелейших преступных последствиях современного экстремизма и терроризма.
Түйін Осы мақалада экстремизм мен терроризмнің себебінен туындаған сұрақтарға жауап таба аласыз. Түйін сҿздер: экстремизм, терроризм. Summary
In our article you will find answers to many questions what is the reason and the cause of extremism and terrorism. Keywords: terrorism, extremism.
Список использованной литературы 1. Босхолов С. С., Литвинова Н.Д. Проблемы нормативного регулирования борьбы с терроризмом в современной России // Материалы научно- практической конференции «Актуальные проблемы с организованной преступностью». Калининград, 1997. С.70. 2. Заиров Р. Х., Сафаров Х. С. Эволюция международно-правового регулирования терроризма и преступлений террористической направленности // Конституция и правовой статус террористической направленности в Таджикистане: история и современность. Душанбе. 3. А.Журавский. «Религиозный экстремизм: реальность или фикция?» 4. Имомов А. Х. «Терроризм – форма организованной преступности». Душанбе.2003г.С.17. 5. Сафаров Х.С. «Некоторые проблемы отграничения терроризма от террористического атка…» // Право, теория и практика. М., № 2. 6. Сундиев И. Ю. Трансформация роли политического и религиозного экстремизма в условиях развертывания глобального кризиса. 7. Актуальные проблемы противодействия национальному и политическому экстремизму: Материалы Всероссийского научно- 739
практической конференции. В 2-х т. / Под ред. А. З. Дибирова, М. Я.Яхьяева, А. М. Муртазалиева, К. М. Ханбабаева. – Махачкала «Лотос», С. 384. Т. 1. 8. Закон Республики Казахстан «О борьбе с терроризмом». Астана, 1999г.
ӘӚЖ: 338.486 Мемлекеттік қаржылық басқару жҥйесіндегі қаржылық бақылау бағыттары Турлыгазиев К.С., Турлыгазиева М.Н. Тұрар Рысқұлов атындағы Қазақ Экономикалық Университеті
Бюджет үдерісін реформалаудың стратегиялық мақсаты кҿрсетілген басымдықтарға сҽйкес мемлекеттің бюджет саясатын жасау жҽне жүзеге асыру, бюджет шығындарының нҽтижелілігі мен тиімділігін жоғарылату болып табылады. Мұндағы маңызды міндет – бұл мемлекеттік қызмет кҿрсетуге бағытталған шығындарға қатысты нҽтижелерге бағдарланған бюджет- тендіруді енгізу жҽне ол қызметтер кҿрсету деңгейінің нысаналы кҿр- сеткіштерімен бірге мемлекеттік қызметтер кҿрсету жұмысын қар- жыландыруды байланыстыратын тетікті қалыптастыруға мүмкіндік беріп отыр. Мемлекеттік қызметтердің едҽуір бҿлігі ҿңірлерде кҿрсетілетінін ескере келгенде бюджет шығыстарының тиімділігін арттыру жҿніндегі барлық шаралар жергілікті деңгейде іске асырылуы тиіс. Жаңадан қабылданған бюджет кодексінің басты мақсаты – ҽлемде кеңінен қолданылатын орта мерзімді қаржыландыру жоспары аясында нҽ- тижелерге бағдарланған бюджеттеу (НББ) үлгісі негіз болып табылатын мемлекеттік басқарудың нҽтижелер бойынша интеграцияланған жүйесін құру, енгізу жҽне оның тиімді жұмыс істеуін қамтамасыз ету. Бұл үлгінің негізгі міндеті ҽлеуметтік-экономикалық саясаттың ұзақ мерзімді басымдықтарына сҽйкес жҽне орта мерзімді перспективаға жоспарланған бюджет ресурстары кҿлемі шегінде бюджет ресурстарын мемлекеттік органдар мен қол жеткізілген нақты нҽтижелерге байланысты олар іске асыратын бюджеттік бағдарламалар арасында бҿлу болып табы- лады. Нҽтижелерге бағдарланған бюджеттеуге кҿшу бір жылдан асатын кезеңде стратегиялық мақсаттарға қол жеткізуді жоспарлау, бюджеттік бағдарламалар ҽкімшілері игеретін жҽне басқаратын ресурстар кҿлемінің ашықтығын арттыру мақсатында орта мерзімді бюджетті қалыптастыруды кҿздейді. Белгіленген ҽлеуметтік-экономикалық нҽтижелерге белгілі бір уақыттардан кейін ғана қол жеткізуге болатындықтан жҽне мақсаттардың ҿздері ұзақ мерзімді сипатта болатындықтан бюджеттеудің жаңа ҽдістерін 740
одан ҽрі дамыту кҿп жылдық бюджеттеу қажеттілігіне алып келеді. Кҿптеген бюджеттік бағдарламалар бір қаржы жылының шеңберінде бітпейтіндіктен жҽне ҽсіресе, инвестициялық жобаларға қатысты, бюджеттік шығыстарды жоспарлау орта мерзімді перспективада жүзеге асырылуы тиіс. Кҿп жылдық бюджеттеу мынадай міндеттерді шешуге мүмкіндік береді. Атап айтқанда, мемлекеттік орта мерзімді жҽне ұзақ мерзімді стратегиялардың заңнамалық шешімдерінің сҽйкестігін белгілеу, бюджет процесінің сабақтастығын қамтамасыз ету жҽне фискалдық тҽртіпті арттыру, бюджеттік жобаларды құру жҽне бекітілген жобаларды одан ҽрі орындауға жұмсалған уақыт пен басқа да ресурстарды үнемдеу. Базалық шығыстар – бұл тұрақты сипаттағы шығыстар, сондай-ақ басталған немесе жалғастырылған инвестициялық жобаларға арналған шығыстар. Яғни, базалық шығыстар бұл қабылданған жҽне бюджетті қалыптастыру үшін негіз болып табылатын міндеттемелер. Егер келешекте қосымша қаржы ресурстарын іздестіру мүмкіндігі туындаса, онда жаңа ұғым – ―жаңа бастамаларға арналған шығыстар‖ пайда болады, яғни бұл шығыстар стратегиялық жҽне бағдарламалық құжаттарға сҽйкес туындайды. Елдің ҽлеуметтік-экономикалық дамуының жаңа басым бағыттарын іске асыруға бағытталған шығыстар жҽне оларды осылайша бҿлу бюджетті қалыптастыру жҽне қарау кезінде жаңадан бекітілетін шығыстарға басты назар аударуға мүмкіндік береді. Жоспарлау сатысында бюджет процесін реформалаудың негізгі бағыты бюджеттік бағдарламаларды қалыптастыру рҽсімдерін сапалы қайта қарау болып табылады. Бюджеттік бағдарламалар мемлекеттік орган кҿрсететін мемлекеттік қызметтерге негізделетін болады, яғни мемлекет кҿрсететін қызметтердің құнын, сондай-ақ бюджет қаражатын бҿлу мен жоспарланғанның арасындағы тікелей байланысты, одан кейін белгіленген стратегиялық бағыттар мен мақсаттарға сҽйкес оларды пайдаланудың нақты нҽтижелері арасындағы байланысты да кҿрсететін болады. Бюджеттік жоспарлау олар- дың стартегиялық жоспарларында белгіленген мемлекеттік органдар қызметінің нҽтижелілігінің мақсатты кҿрсеткіштеріне қол жеткізуге бағытталған. Бюджеттік бағдарламаларды жасау маңызды, бірақ ол да жеткіліксіз қадам. Мемлекеттік органдар қызметі бюджет шығыстарын жүзеге асырудың нҽтижелеріне жұмылдырылуы қажет. Қызмет кҿрсетуді ұсыну нҽтижелілігінің басты кҿрсеткіші бюджет қызметін пайдаланушылардың олардың сапасына қанағаттану дҽрежесі болып табылады жҽне мемлекеттік органның қандай да бір шығыстарды бюджет есебінен қаржыландыруды жалғастыруы осыған байланысты болады. Бюджет шығыстарының ҽлеуметтік-экономикалық нҽтижелілігі мониторинг негізінде жоспарлау, бюджеттің атқарылуы мен атқарылуын бақылау жүйесі мемлекеттік қызмет ұсынатын мемлекеттік органдар мен 741
мекемелер қызметінің нҽтижелері туралы тұрақты түрде ақпарат жинауды жҽне бюджет қаражатын мемлекеттік органдар арасында қол жеткізген нҽтижелерге байланысты бҿлу арқылы кҿрініс табады. Бұл ретте мемлекет- тік органдар қызметінің нҽтижелерін бағалауға мүмкіндік беретін кҿрсеткіштерді дұрыс анықтау қажет. Осындай кҿрсеткіштерді бюджет процесін жоспарлаудан бастап оның атқарылуын бақылауға дейінгі барлық сатыларында пайдалану қажет. Нҽтижелілік кҿрсеткіштерін қолдануға негізделген бюджеттік бағдарламаларды жоспарлау мен атқару халықаралық тҽжірибеде ―нҽтижеге бағдарланған бюджеттеу‖ деп аталады. Жалпы, бюджеттік реформаны жүргізуге тұрақты үдеріс ретінде қарау қажет. Біріншіден, бұл реформаның маңыздылығы сол – ол барлық мемлекеттік сектордың тиімді қалыптастырылуын қамтамасыз ететін негізгі рҿлді атқарады. Екіншіден, реформа үдеріс ретінде қарастырылады, ол аяқталады деп саналмайды. Белгілі деңгейге жету бұл қойылған тапсырманың соңғы шешімі емес, ол келесі даму сатысына шығу дегенді ғана білдіреді. Соңымен қатар, мемлекеттік қаражатты бҿлу ешқашан оңтайлы болмайды, себебі қажеттіліктер мен басымдықтар тұрақты түрде ҿзгеріп тұрады. Соңдықтан, қазіргі уақытта Үкімет қабылдаған шараларға ҽкімшілік реформаның қисынды жалғасы ретінде қарауға болады жҽне солай болуы тиіс. Бюджетті жоспарлаудың жаңа тҽртібі шығыстардың нҽтижелілігін кҿтеру үшін айырықша маңызды шарт болып табылады, дегенмен, бюджеттік үдеріске қатысушылардың шарттарды түсініп, оны сҽтті қолдануы үшін жҽне болған ҿзгерістер бюджетті жоспарлау мен басқару нҽтижелігіне нақты ҽсер етуі үшін уақыт қажет. Нҽтижелерге бағдарланған бюджеттеудің (НББ) соңғы нҽтиже мен мақсаттың ҿзі болып табылмайтындығын түсіну маңызды. Ол – ше- неуніктер қызметінің тиімділігін бағалайтын стратегиялық басқару құралы. Сондықтан НББ-ны сҽтті енгізу қандай да бір сандық кҿрсеткіштер бойынша есептелмейді. Бұл жерде бюджетті қалыптастыру тҽсілінің ҿзгеруі бюджет үдерісіне қатысушы шенеуніктер мен басқа да адамдардың НББ-ны ментальдік дҽрежеде қисынды қабылдауының ҿлшемі болып табылады. Қолданыстағы бюджеттік жоспарлаудың нҽтижеге бағдарланған бюджеттеуден негізгі айырмашылығы бюджет процесін түпкі нҽтижеге жетуге қайта бағдарлауда, орта мерзімді нақты бағыттар шеңберінде бюджеттік бағдарлама ҽкімшілері мен бюджет үдерісіне барлық қатысушылардың жауапкершілігін арттыру жҽне дербестігін кеңейтуде болып отыр. ―Нҽтижелерді басқару‖ ҽдісін қолдану кезінде бюджет мемлекеттік саясаттың жопарланған нҽтижелері мен мақсаттарын негізге ала отырып қалыптастырылады. 2009 жылдан бастап Қазақстан нҽтижеге бағдарланған бюджеттеуге жҽне үш жылдық бюджеттік жоспарлауға кҿшті. Ресей тҽжірибесі НББ жағдайында «Жоғары қаржы бақылау органы – салық тҿлеушілер органы» 742
үлгісіне жақындауға қатысты тҿмендегі жайттардың қажеттігін кҿрсетті: -
сыртқы жҽне ішкі бақылаудың құқықтық мҽртебесін анықтау; -
басты назарды қаржылық бақылауға емес, объектідегі қаржылық бақылау жүйесі жұмысының ретке келтірілуін тексеруге аудару; -
бюджеттің тиімділігінің ҿлшемдері мен кҿрсеткіштерін нормативтік бекіту; -
тексеру-талдамалық іс-шаралардың нҽтижелерінің қол жетімділігін арттыру; -
тыңдауларында мемлекеттік органдардың қызметтеріне балама баға беру. Есеп палатасы ұйымдастырушылық-құқықтық нысанына қарамастан қызметі бюджет қаражаты есебінен қаржыландырылып, мемлекеттік мақсаттарға қол жеткізілуге бағытталған барлық ұйымдардың бақылауға тҽуелділігін қамтамасыз етеді. Сондай-ақ қалыптасқан қаржылық дағдарыс жағдайында экономиканы тұрақтандыруға бағытталған мемлекеттік қаражатты нысаналы жҽне уақтылы пайдалануды бақылауға тікелей қатысады. Қол жеткізілген нҽтижелер тиімді жоспарлау жҽне тиімді бақылау, нақтырақ айтсақ, оның алдын алу шараларына байланысты. Сол себепті Есеп палатасы жұмысында ҽзірге заңнамалық тұрғыдан бекітілмеген мына жаңартулар саяси қолдауға ие болды: -
тиімділікпен қамтамасыз ету мақсатында жобалық тҽсіл (жобаларды басқару жүйесін) енгізу; -
аудиттен ҽзірленіп жатқан жобалардың іске асырылуына жҽне қаржылық жағынан қамтамасыз етілуіне бағалау жүргізуімен ерекшеленеді. -
бастап бұл жүйеге барлық орталық мемлекеттік органдар, ал 2010 жылдан бастап жергілікті атқарушы органдар кҿшті. Мемлекеттік басқарудың жаңа жүйесін табысты енгізу үшін 2007 жылдан бастап ҽдіснамалық құжаттар ҽзірленіп, қолданыстағы бағдарламалық құжаттар, олардың бір-бірімен ҿзара байланысы жҽне сатылы болуы оңтайландырылды. Бұл ретте бюджеттік бағдарлама ҽкімшілерінің дербестігін арттыру жағдайында ҿзекті болып табылатын жергілікті жерлердегі қаржылық бақылауды жүзеге асыруға қатысты шешілмеген кҿптеген мҽселелер бар. Атап айтар болсақ, біріншіден, бұл – мҽслихаттардың тексеру комиссияларының мҽртебесі, рҿлі жҽне ҿкілеттігі. Екіншіден, аймақтарда жоспарлаудың жаңа жүйесі кезінде бақылауды қалай жүргізуді нақты білмейді. Бұл – ҽдіснамалық қамтамасыз етуге, бақылау объектісі қызметін бағалау индикаторларына, сондай-ақ реформаның мҽнін жҽне оның мақсаттарын түсінуге қатысты мҽселелер. Мемлекеттік органдар индикаторлар мен кҿрсеткіштерді ҽзірлеуге баса назар аударып келді. Ал олардың орындалуы, мониторингінің 743
механизмдері жҽне іске асырылуы жҿнінде ақпарат жинау мҽселелері жете қарастырылмаған. НББ-дағы кҿрсеткіштер аса маңызды, себебі ол тек саланы дамытудың болжамы ғана емес, сонымен бірге мемлекеттік қаржылық бақылауды жүзеге асыратын құрал. Осы проблеманы шешуде ҽрбір мемлекеттік орган міндетті түрде тҽуелсіз сараптама жүргізу арқылы ҿз стратегиялық жоспарлары үшін индикаторларды есептеу ҽдістемесін ҽзірлеуі қажеттілігі ұсынылды. Үшіншіден, қаржылық бақылау органдарының, ҽсіресе аймақтардағы, қаржылық бақылау органдарының кадрлық ҽлеуетін күшейту. Бүгінгі таңда Қазақстанның білім беру жүйесінде мемлекеттік қаржылық бақылау саласында кадрлар даярлау механизмі жҽне біліктілікті арттыру жүйесі жоқ. Бұл қаржылық бақылау органдары жұмысының тиімділігіне тікелей ҽсерін тигізуде. Ресей тҽжірибесіне сүйенсек, аталған проблемалар – жоғары оқу орындарында тиісті мамандықтар ашу арқылы, ал біліктілікті арттыру – Есеп комитетінің Қаржылық бұзушылықтарды зерттеу жҿніндегі орталығы арқылы жүзеге асырылатын болады. Еліміздегі ҽлеуметтік-экономикалық үрдістерді қаржылық басқарудағы бірқатар мҽселелер елбасымыз Н.Ҽ.Назарбаевтың жыл сайынғы Халыққа Жолдауында аталып ҿтті, «Басқарудың барлық деңгейінің жұмысына баға беру мен жаңағы ҿлшемдер бойынша қаржылай қолдау кҿрсету жҽне бақылау Үкіметтің басты міндеті болып табылады. Мемлекеттің қаржылық нарығына ҽсері мемлекеттік үкіметтің жоғары органдарына Қазақстан Республикасының Парламенті, Қазақстан Республикасының Президенті мен үкіметі, қаржы министрлігі, антимонополиялық саясат бойынша мемлекеттік комитет пен мемлекеттік сақтандыруды қадағалау енетін реттеушілік мемлекеттік органдар жатады жҽне бақылау қызметтері осы органдар арқылы жүзеге асырылады. Басқарудың экономикалық ҽдістерін қолдана отырып мемлекет оларда қалыптасқан бағалар деңгейінде ҽр түрлі активтерді сату кҿлеміне ҽсер етеді. Қаржылық нарықта кҿмекші қызмет атқаратын қаржылық делдалдар мен қатысушылардың негізгі мақсаты тҿмендеген тҽуекел кезінде жоғары табыс алу болып табылады. Қаржы нарығының бұл институттар операциялық шығындарды тҿмендетуге ҽсер ететін жҽне қаржы нарығының механизмі мен құралдары арқылы инвестициялау процестерін ынталандыратын шарттарды құруға бағытталған . Қаржы нарығының осы қатысушылар тобы қызметтердің критериі тікелей қатысушылар институттарының негізгі қызметтерін орындауға, құқықтық жҽне институционалдық аспектерді бҿлуге бағытталған болып табылады. Сҽйкесінше, факторлы-мақсатты талдау Қазақстан қаржы нарығының дамуының негізгі факторлары мен басымдылықтарын анықтауға мүмкіндік береді. Мемлекеттің қаржылық бақылау қызметінің ӛзекті мәселелері экономикадағы құрылымдық ҿзгерістерге, мемлекеттік бюджеттің
744
кірістерін қалыптастыру мҽселелеріне осыған сҽйкес құқық жүйесіндегі реформаларға тҽуелділік жағдайында туындап отырады. Сондықтан, оларды мемлекеттік қаржылық басқару жүйесіндегі барлық бағыттар бойынша топтастырмай, бірыңғай түрде кҿрсетсек онда мына келесідей тізбені беруге болады: -
-
Салық салынатын базаларды айқындаудың қарапайым, қолайлы тҽртібін белгілеу; -
Салық түсімдерін есепке алудың жаңа механизмін құру; -
Мемлекет аумағында алынатын (ағымдағы) салықтардың санын азайту;
-
Ҽрбір салық бойынша кҿзделетін жеңілдіктерді барынша азайту; -
Салық тҿлеушілерді салық есебіне жетілдіру; -
Жекелеген салық салу обьектілерін есепке алуды қамтамасыз ету; -
Бюджетпен есеп айырысу жүйесін барынша ыңғайлы етуге тырысу; -
Салық есебіндегі барлық салық тҿлеушілерді тексеруді жҽне салық салуды толығымен қамту; -
үзбей жүзеге асыру; -
Басқарушы салықтар ретінде тек қосымша құн салығы мен акциз салығын ғана пайдалану; -
салық ретінде пайдалануға жол бермеу; -
Салық органдарының автоматтандырылған-ақпараттық жүйесін халықаралық деңгейге сҽйкес құрудың ҽдістемелік жҽне ұйымдастыру мҽселелерін шешу; -
Фискалдық саясаттың ҽлеуметтік экономикалық саясатпен ұтымды ұштасуын жҽне үйлесімді болуын қадағалау; -
белгілеу; -
Ҽлеуметтік нысаналанған салықтық басқаруды жүзеге асыру мүмкіндіктерін қарастырып, негіздеу; -
тиімділігін арттыру арқылы салықты басқару жүйесін жетілдіру; -
Жергілікті мемлекеттік басқару органдарының салықтық ҿкілеттіктерін нақтыландыру жҽне ұлғайту; -
-
Салықтық басқару құқық нормаларының заңға ақтаңдақтарсыз, мұқият қабылдануын жҽне мүмкіндігінше тұрақты болуын қамтамасыз ету.
Республикалық бюджеттің үш жылдық кезеңі ҿткеннен кейін осы мақсаттарға қол жеткізілген, не жеткізілмегендігін салыстыру үшін тиімділік кҿрсеткіштері мен ҿлшемдерін заңнамалық деңгейде бекіткен жағдайда тиімді болады. Ҽрбір билік органының, ҽрбір лауазымды тұлға 745
қызметінің нҽтижелілігі жұмсалған қаражат есебімен емес, қол жеткізген нҽтижемен бағаланса ғана мемлекет тиімді болады.
Резюме На современном этапе государственный финансовый контроль является важнейшим инструментом проведения экономической политики страны.
Эффективность финансового контроля, прежде всего, зависит от его правильной организации. Необходимо четкое определение субъектов контроля, их прав и обязанностей; рациональное сочетание форм и методов осуществления финансового контроля.
Қолданылған ҽдебиеттер 1.
Қазақстан Республикасының мемлекеттік билік
органдары Анықтамаламық: Қазақстан Республикасы Президентінің Мұрағаты. – Алматы: Эдельвейс, 2011ж. 2.
Ҽшеева Р. Қаржы жетпейді емес, игерілмейді. //Алтын Орда газеті, 15.07.2010 ж. 3.
қаржылық бақылаудың рҿлі// Егемен қазақстан 13.12.2011 4.
www.akorda.kz; www.nationalbank.kz; www.minfin.kz; 5.
www.governтtnt.kz; www.finplan.kz; www.stat.kz 6.
Есеп комитетінің веб-сайты: www.esep.kz
жүктеу/скачать 5,96 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|