тарқатыла келе біздің қырағы да қайратты, ақылды да парасатты

34 
қатысты, бізге тілектес, ағайындас азаматтар, - бұл тарапта қызмет 
атқаратын жұрт ішінде ақылды, парасатты жігіттер әлі де көп - ...».
Ресейдің атақты әулеттерінің бірінің ұрпағы, социалист-революционер 
Станиславтың Сары қазақ – Стамбек Сыпатайұлы Дәулеткелдиевке айналу 
тарихы қазақ даласына келген нәубеттің тарихы десе де болады. 
Еркін ойлы, дүниені қайтсем өзгертіп, жаңартам, жақсартам деген 
Станислав оның жолын революциялық террордан тапқанмен, өзінің бұл игі 
әрекетінің нәтижесі қандай болатынына көз жеткізе алмағанын оның 
күнделігінен көреміз. 
Күнделіктің тілдік құрылымының өзінде контраст байқалады, яғни 
күнделіктің кіріспе бөлімі мен негізгі бөлімі қазақ және орыс ұлтының 
өкілдері жазғанын аңғартады. Күнделікте таза орыс адамының тілдік тұлғасы 
тұрғысынан берілген ақпар кейіпкерді мінездеу үшін қызмет етеді. Өзіне 
бұрыннан беймәлім, жат халықтың тұрмыс-тіршілігін суреттеуде көптеген 
реалийлерді сипаттау арқылы береді, мысалы, құрық, қымыз, ірімшік, кереге 
секілді 
артефактілер 
парентезамен 
берілген. 
Станиславтың 
интеллектуалдылығы және ұлыорыстық сезімі оның қазақтармен алғаш 
кездесуі және оларды біртіндеп тануынан байқалады, аңғарылады: номад – 
далалық – киргиз-кайсак – далалық жабайы – туземдік – қарақшы қайсақ 
–жартылай жабайы көшпенді – қайсақ-қазақ. 
Әу баста тек кинетикалық тәсілдер арқылы түсінісіп, табысқан Стамбек 
уақыт өте келе қазақ деген халықтың сөзін, тілін, әдет-ғұрпы мен ділін 
түсінетін тұлғаға айналады. Әрине, бұл бір айдың, бір жылдың нәтижесі 
емес, ұзақ уақыттар бойы қалыптасқан тұлға. Бұл туралы әдебиеттанушы Н. 
Ақыш былай дейді: «Станислав аты Стамбек болып өзгергеннен кейін 
қазақтың салт-дәстүрін толық меңгеріп, Сыпатай мырзаның бел баласына 
айналып шыға келген жерлерінде этнографиялық бояулар басым» [56:18]. 
Дегенмен де, Стамбектің осы өсу эволюциясын оның фондық білімінің бірте-
бірте өзгеруі дәлелдейді. 
Ұзақ жылдардан кейін ел арасына оралған Стамбек айналасындағы 
ақиқат өмір мен ВКП(б) тарихының қысқаша курсын салыстыра келіп, 
«антикурс» жазуға бел байлаған кез психологиялық тұрғыдан ерекше сенімді 
беріліп, тілдік тұрғыда аса әсерлі вербалданған. Кейіпкердің ойына келген 
цитаталардың өзі оның барлық өмірінен хабар береді: прецедентті есімдер 
мен мәтіндер (Пушкиннің өлең жолдары, христиандардың қасиетті 

жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: