Қазақстан Республикасының Экология, геология және табиғи ресурстар министрлігі

33 
Экологиялық стандарттарды ескере отырып өндірілген азық-түлік тауарларына 
сұраныс үнемі өсуде. Еуропалық Одақ био-өнімдер сатылатын АҚШ-тан кейінгі әлемде 
көлемі бойынша екінші ішкі нарық, ал Германия - ЕО ішіндегі ең ірі нарық болып табылады. 
2017 жылы Герман экономикасының бұл саласы жаңа рекорд жасады – тауар айналымы 10 
млрд. еуродан астам. Федералдық үкімет «жасыл» ауыл шаруашылығын кеңейтуді талап 
етеді
32
2030 жылға қарай Германияда ауыл шаруашылығы мақсатындағы жерлердің 20% эко-
технологияларды пайдалана отырып өңделуге тиіс. Бұл мақсат Германия Федеративтік 
Республикасының тұрақтылық стратегиясының бір бөлігі болып табылады. Коалициялық 
шартта, сондай-ақ, ауыл шаруашылығын дигиталдандыру көзделеді, мысалы, өсімдіктердің 
зиянкестері мен ауруларына қарсы күреске арналған құралдардың, тыңайтқыштардың, 
сондай-ақ малға арналған дәрі-дәрмектердің пайдаланылуын бақылау үшін. Қазіргі уақытта 
Экологиялық тамақ өнеркәсібі одағының (BÖLW) деректері бойынша шамамен 30000 
биоферма бар. Бұл шамамен Германиядағы әрбір оныншы кәсіпорын. Алайда, алға қойған 
мақсатқа жету үшін бізге «экологиялық рельстерге» тағы 30000 немесе 40000 фермерлік 
шаруашылықтарды қою қажет. Бұл стратегия 2015 жылы іске асырыла бастады. Ол кезде 
Германияда экологиялық өңделетін ауыл шаруашылығы алқаптарының шамамен 6% , ЕО-ның 
бірқатар елдеріне қарағанда айтарлықтай аз болды, ал 2018 жылы алаң 8,2%-ға дейін өсті. 
760000 га органикалық егін шаруашылығында жайылымдар ретінде пайдаланылады, 
экологиялық егістік алқабы 560 000 гектарды құрайды. Қалған алаң - жеміс және көкөніс 
дақылдары, сондай-ақ жеміс жазықтары.
Германияның болашақ Экологиялық ауыл шаруашылығы стратегиясының негізінде іс-
қимылдың бес бағыты жатыр
33
. Олар органикалық егіншіліктің неғұрлым күшті өсуі үшін 
негізгі ұлттық облыстар болып табылады. Сонымен қатар олар экоиндустрияның маңызды 
мәселелерін шешеді:
- құқықтық базаны перспективалы және келісімді ету,
- органикалық ауыл шаруашылығына қол жеткізуді жеңілдету,
- сұраныс әлеуетін толық көлемде пайдалану және әрі қарай жалғастыру,
- экологиялық аграрлық жүйелердің тиімділігін арттыру, сондай-ақ
- экологиялық қызметтерді тиісті түрде құрметтеу.
Ресейде, РИА Новости хабарлауы бойынша (https://ria.ru/20191209/1562135965.html) Ресей 
ғылыми және салалық бірлестіктермен бірлесіп экологиялық таза ауыл шаруашылығы 
өнімдерінің ұлттық стандарттарын әзірледі делінген ұйым хабарламасында. Олардың 
алғашқы алтауын 2019 жылдың желтоқсанында Росстандартта бекітті. Стандарттар 
экологиялық сипаттамалары жақсартылған ауыл шаруашылығы өнімдері мен шикізатының 
жалпы талаптарын, терминдерін және анықтамаларын, сондай-ақ сәйкестікті бағалауды 
сипаттайды. Бұдан басқа, минералды тыңайтқыштарды өндіру, тасымалдау, сақтау және оларға 
қойылатын талаптар ескертіледі. 
Ресей ғалымдары Ресей бірқатар себептермен органикалық ауылшаруашылығында 
көшбасшы бола алады деп санайды. Ресей аймақтарында салыстырмалы түрде «таза» топырақ, 
токсиканттармен ластану деңгейі төмен. Пестицидтер Еуропаға қарағанда 3-4 есе аз 
қолданылады.
Соңғы онжылдықтардағы егістік жерлердің 42% минералды тыңайтқыштарсыз 
қолданылады - 2020 жылға арналған жоспар қажетті 23 млн т-ның 3,5 млн тоннасын құрайды. 
К.А.Тимирязев ат. МАША РМАУ зерттеулері төмендегілерді анықтады: 
1. Органикалық егістікте ұсақ (шаң тәрізді бөлшектер) 15-20%-ға аз, яғни топырақ 
ылғалды жақсы сақтай алады, өсімдіктер мен микроорганизмдердің тамырлары үшін қолайлы 
жағдайлар бар, дәстүрлі егіншілік жүйесі бар далаға қарағанда жел, жаңбыр, еріген су 
салдарынан топырақтың құнарлы қабатын аз жуылады.
2. Органикалық егістікте төселетін горизонттардың бос жыныстарынан 1,5 - 2 есе аз. 
32
https://www.deutschland.de/ru/topic/okruzausaa-sreda/kak-germaniya-rasshiryaet-zelenoe-selskoe-khozyaystvo
 
33
https://www.bmel.de/DE/Landwirtschaft/Nachhaltige-
Landnutzung/Oekolandbau/_Texte/VeroeffentlichungZukunftsstrategieOekologischerLandbau.html 

34 
Яғни, белсенді егіншілік төменгі құнарлылығы бар төсеніштік жынысты жер бетіне көптеп 
шығарады. 
3. Органикалық егістікте топырақтың құнарлылығын қамтамасыз ететін бөлшектердің 
фракциялары көп, олар топырақ сіңіру кешенінің негізі болып табылады.
Бидайдың сапасына келетін болсақ, органикалық ауылшаруашылық жүйесін қолдана 
отырып өсіру кезінде төмендеу саны азаяды, бұл крахмал мөлшерінің төмендеуін және 
гликозид-гидролаза ферментінің белсенділігінің төмендеуін көрсетеді. Бұл ретте шикі 
протеиннің мөлшері дәстүрлі егіншілік кезінде 9,79%-дан 15,7%-ға дейін және ерекше 
глютенді ақуыздардың мөлшері 10,6%-дан және органикалық егіншілік кезінде 25,1%-ға дейін 
едәуір артады. Бұл алынған өнімдердің наубайханалық сипаттамаларын жақсартуға және 
бидай ұнынан пісірілген нанның сапасын жақсартуға әкеледі.
34
Көптеген халықаралық сарапшылардың пікірі бойынша, Қазақстанда тыңайтқыштар мен 
пестицидтерді қолдану деңгейі өте төмен болғандықтан, органикалық ауылшаруашылықты 
дамытуға және органикалық өнім өндіруге өте қолайлы жағдайлар бар, бірақ әзірге бұл әлеует 
шамалы ғана пайдаланылды. Қазақстан Республикасының Үкіметі органикалық 
ауылшаруашылықты ауылшаруашылығының ең перспективалы кіші салаларының бірі деп 
таныды. Сонымен бірге, органикалық өндіріс саласындағы заңнаманы әзірлеу әлі аяқталған 
жоқ, ұлттық өндіріс стандарттарына, сертификаттауға және таңбалауға қатысты заң актілері 
әзірленіп, Үкімет мақұлдауында
35
. 
Әлемдік қоғамдастық ауыл шаруашылығында пестицидтерді пайдалануды шектеуге, 
әсіресе осы қауіпті заттарды заңсыз сатуға көп көңіл бөледі. Бұл тақырыпқа БҰҰ-ның 
қоршаған орта жөніндегі бағдарламасының (ЮНЕП) «Химиялық заттардың заңсыз саудасы» 
арнайы баяндамасы арналған. Бұл баяндамада пестицидтердің ауыл шаруашылығында және 
тұрмыстық тұтынушылардың кеңінен қолданатыны және олардың денсаулыққа, тамақ 
өнімдерінің қауіпсіздігіне және қоршаған ортаға, жаппай барлығына әсер ететіні атап өтілген. 
Қолда бар деректер заңсыз пестицидтердің соңғы тұтынушыларының осы химиялық 
заттардың әсеріне байланысты денсаулыққа төндіретін қаупі туралы білмейтінін анықтады. 
Химиялық заттарды заңсыз сатудың жалпы ауқымы белгісіз, бірақ кейбір деректер бойынша 
1,3 млрд еуроға жуық. Үндістандағы пестицидтердің заңсыз саудасы елде қолданылатын 
пестицидтер құнының 25%-ын құрайды
36
. 
Қауіпті қалдықтардың пайда болуы туралы Базель конвенциясына сәйкес жыл сайынғы 
есептілікке қойылатын талаптарға ұқсас есептіліктің ұлттық тетіктерін құру ұлттық 
юрисдикция шеңберінде заңсыз сауданың маңыздылығын бағалау үшін талдаушыларға 
қажетті базалық деректерді әзірлеуге ықпал ете алар еді. Ұлттық заңнама пестицидтері бар 
пайдаланылған контейнерлердің Жаңа жеткізу тізбегі шеңберінде нарыққа қайтарылмауын 
қамтамасыз ету жөніндегі шараларды көздеуі мүмкін. Бұл тәсіл, сондай-ақ алынған заңсыз 
пестицидтер экологиялық негізделген жолмен жоюға жататын қалдықтар ретінде қаралатын 
нормаларды әзірлеуге ықпал етуі мүмкін. 
2014 халықаралық отбасылық фермерлік шаруашылықтардың жетістіктеріне сүйене 
отырып, Біріккен Ұлттар Ұйымы 2019 – 2028 жылдар аралығын отбасылық фермерлік 
шаруашылықтардың онжылдығы деп жариялады. Шағын өндірушілер мен отбасылық 
фермерлік шаруашылықтарды қолдау ФАО-ның Еуропа мен Орталық Азиядағы төрт аймақтық 
басымдықтарының бірі болып табылады, оларға қол жеткізу үшін ФАО саясатты әзірлеуді 
34
 
https://soz.bio/rossiyskie-uchenye-dokazali-polzu-
or/?utm_source=sendpulse&utm_medium=email&utm_campaign=novosti-soyuz-organicheskogo-
z&fbclid=IwAR0Bqr3HwfQDYvjcpPSriTVmM_q4RdCZelOouYuBRM7G5Z5is8hM_5O23Cw
 
35  
https://soz.bio/rossiyskie-uchenye-dokazali-polzu-
or/?utm_source=sendpulse&utm_medium=email&utm_campaign=novosti-soyuz-organicheskogo-
z&fbclid=IwAR0Bqr3HwfQDYvjcpPSriTVmM_q4RdCZelOouYuBRM7G5Z5is8hM_5O23Cw 
36
Қазақстанның экологиялық тиімділігі туралы үшінші шолу. БҰҰ ЕЭК. 2018 ж.
36
UNEP and GRID-Arendal (2020). The Illegal Trade in Chemicals 

35 
жетілдіруге, ауыл шаруашылығы өндірісінің тұрақтылығын арттыруға және ауылдық 
аудандарда өмір сүруге арналған қаражат көздерін кеңейтуге, сонымен бір мезгілде ауыл 
кедейлігін қысқартуға ұмтылады. 
ФАО әр қауымның нақты қажеттіліктері мен басымдықтарына негізделген гранттар 
схемаларын немесе қолдау шараларын ұсыну арқылы шағын фермерлік шаруашылықтарды 
жеке қолдаумен кең қатысуға және инклюзивтік тәсілге негізделген қауымдастықтардың 
кешенді дамуын қамтамасыз етуге ықпал етеді
37
.
Дамушы елдерде шағын өндірушілер мен ауылдық кедейлер климаттың өзгеру салдарына 
ерекше осал. Климаттың өзгеруі және оның ұсақ фермерлердің табыстарына әсері нәтижесінде 
2030 жылға қарай ас кедейлікте өмір сүретіндердің саны 122 млн адамға өсуі мүмкін.
Бүкіл әлем бойынша агроэкологиялық жүйелер мен өмір сүруге қаражат көздерінің 
тұрақтылығын төмендететін қарқынды мономәдени жүйелер таралды. Сондықтан да бейімделу 
саласындағы маңызды шаралардың бірі ауыл шаруашылығы дақылдары мен жабайы 
өсімдіктердің генетикалық ресурстарын сақтау болып табылады. 
Топырақтың тозуы көмірқышқыл газының шығарындылары көзіне айналады. Топырақ 
көміртегінің құрамының ұлғаюы топырақты тұрақтандырып қана қоймай, олардың қоректік 
заттар мен топырақ суларына қатысты буферлік және жинақтау функцияларын нығайта 
отырып, сонымен қатар атмосферадағы көмірқышқыл газының құрамын қысқартады. Бұл 
әлеует ауқымды: 2030 жылға қарай 200 миллион гектарға дейін жер қалпына келтірілуі 
мүмкін
38
. 
Сондай-ақ, топырақтың деградациясы Қазақстандағы ауылшаруашылығындағы ең 
маңызды шектеулердің бірі болып табылады, ол негізінен ауылшаруашылық дақылдарының 
өндірісіне кері әсерін тигізіп, олардың төмен өнімділігіне әкеледі, сонымен қатар мал азықтық 
базаның 
азаюына байланысты. 
Қазіргі 
уақытта 
(тыңайтқыштарға 
қолданыстағы 
субсидиялардан және жайылымдарды басқару жоспарларының жаңа құралынан басқа) 
жүйелік тәсіл жоқ, оның шеңберінде топырақтың құнарлылығын сақтау және қалпына келтіру 
шараларын ілгерілетуге бағытталған мемлекеттік органдардың үйлестіру немесе басқару 
қызметі жоқ. Фермерлерге үкіметтің қолдауымен кеңейту қызметтерін тұрақты ұсынуға 
кепілдік жоқ
39
.
Топырақ өңдеуді минимизациялайтын, топырақтағы органикалық заттар мен ылғалды 
сақтайтын, жел мен судың әсерінен топырақтың эрозиясына жол бермейтін, мысалы, нөлдік 
өңдейтін қондырғылар мен ауыспалы егістердің көмегімен егін егудің тиімді әдістері қажет; 
тыңайған алқаптарды жою және дақылдарды әртараптандыруды қолдану ауылшаруашылығын 
сақтау тиімділігін арттырады. Әр түрлі дақылдар мен тамыр жүйелері, өсімдіктер мен 
жануарлар дүниесі топырақтың эрозиясын бақылайды, биологиялық белсенділікті арттырады 
және топырақ көміртегінің секвестрін алады.

жүктеу/скачать 4,19 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: