Қазақстан Республикасының Тәуел- сіздігін жариялаған күн – біздің
жүктеу/скачать 3,79 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- 180 жыл толуына орай Сүлейман Демирел университетінде Қолданбалы лингвистика зертханасы мен Қазақ филологиясы кафедрасы және ғылымға
- Құралай КҮДЕРИНоВА, Сүлейман Демирел атындағы университеттің доценті, филология ғылымының докторы
- Ұлттық руханиятымызға тас лақтырушылар өткен ғасырдың соңғы онжылдығы кезінде бой көрсеткені есімізде. Қарау
- Қытай астанасы – Пекин қаласында ауаның ластығы Дүниежүзілік денсаулық сақтауы ұйымы (ДДСҰ) бекіткен көрсеткіштен 20 есе асып кетті.
Бетті дайындаған Ақбота ИСЛӘМБЕК Қала келбеті 14 №52 (1310) 24 желтоқсан 2015 жыл
АНА ТІЛІ АНА ТІЛІ 15 №52 (1310) 24 желтоқсан 2015 жыл
шоқан уәлихановтың туғанына 180 жыл толуына орай Сүлейман Демирел университетінде Қолданбалы лингвистика зертханасы мен Қазақ филологиясы кафедрасы және ғылымға қызығушы Academ klub студенттерінің ұйымдастыруымен «шоқаны бар ел – шоқтығы биік ел!» атты апталық өтті. шоқан уәлихановты білем дейтіндер көп болғанымен, ол жайлы сұрай қалсаң мандытып жауап бере алмайтындар жетерлік. Сондықтан отызға тола қоймаған бозбаланың қалай зерттеушіге айналғанын зерделеп, оның ғылыми мұраларымен жақын танысатын, ғалымның суретшілік, саяхатшылық қырларын жете бағалайтын апталық жасайық деген шешімге келдік. Қазақстанның халық артисі, белгілі актер, Қасым Жәкібаев туралы не білеміз? Жәкібаев Қасым Әбенұлы – 1929 жылы алматы облысы, Жамбыл ауданы, шолаққарғалы ауылында дүниеге келген. алматы қаласындағы көркемсурет училищесін бітірген ол Қазақ балалар мен жасөспірімдер театрында, «Қазақфильм» киностудиясында актер болып жемісті қызмет атқарды. Театр мен экранда 300-дей кейіпкердің бейнесін сомдады. Қазақ өнерінің қара нары 2011 жылы 82 жасқа қараған шағында дүниеден озды. Кино әлемінің майталманы, хас шебер Қасым Жәкібаевтың тағдыры өте күрделі еді. Нұртай Жәкібаевамен отасып, 2 ұлдың әкесі атанды. Бірақ бұл қуанышы ұзаққа созылмады. Қос құлынының қайғылы тағдырына жұмыр жүрегі аһ ұрды. Тұңғышы арал дертке шалдықты, қазір науқас. ал екінші баласы азамат Жәкібаев жөнінде әңгіме бөлек. ақын – қасиетті қара сөздің зергері. Ұстаның сомдап соққан темірі адам өміріндегі бір қажеттілікке жараса, ал шайырдың жүрекке салып түзеген сөздері – пенденің екі өміріне де жететін рухани қазына. Оны пайымы бөлек парасатты жандар ғана біледі. атағы алысқа кеткен ғалым, академик болса да халықтан асқан сыншы жоқ. Жүйесін тапқан сөз бен жүйесіз теңеудің өзін сырт көз сезіп, әділ бағасын беріп жатады. Дегенмен де, ел жүрегінен орын алып, нағыз ақын атанып, оқырмандарын әр кітабы шыққан сайын қуантып жүрген дарын иесі ортамызда жүр. Сол киелі өнердің күпісін киіп, шекпенін жұртына ұсынған ақындардың бірі – Жомарт Игіман. аЛТыНеМеЛге СапаР азаттықты аңсаған Азамат ақжелең жырдың иесі «шоқаны бар ел – шоқтығы биік ел!» атты студенттер апталығы өтті руханИят
ғИБрат Т ә у е л с і з д і к к е ж о л а ш қ а н Желтоқсан оқиғасы сөз болғанда Азаматтың есімі атала бермеді. Оның өзіндік сыры бар. Желтоқсан дегенде көз алды- мызға сол күні Брежнев алаңына шығып, «еркіндік» деп атойлаған, қасық қаны қалғанша күресуге бел байлаған қазақ жастары елестейді. Желтоқсан қарлығаштарының ара- сында Азамат Жәкібаев болған жоқ. Бірақ заманынан ерте туған арда ұл 18 жасында кеңестік жүйеге Желтоқсан оқиғасынан аттай сегіз жыл бұрын қарсы шыққан. «Кеңес жүйесіне қарсы саяси үнпарақтар таратты» деп сол заманның жандайшапта- ры сау жігітті «психикалық ауруға шалдыққан» деген жалған диагноз- бен Талғар қаласындағы жындыха- нада 6 жыл азаптайды. Асқақ арман, тар қапаста тұншықты, тәуелсіздікті аңсаған жалынды астың өр кеудесі жаншылды. Қазағым деп соққан жүрегін көрсоқырлар мәңгілікке с ө н д і р д і . М ұ з д а й қ а р у л а н ғ а н қанішерлер қазақ қыздарының ша- шынан сүйрегенде олардың ащы зары, темір күректен тәні ауырған қаракөздердің айғайы Азаматқа жетіп жатты. Қыршын кеткен қыранның арманы о дүниелік болғанына 7 жыл өткеннен кейін орындалды. Азаматтың қайғысы қабырға- с ы н а б а т ы п , ә л і к ү н г е е с т е н шығармай күрсінетін анасы: – «Қарағым жасынан-ақ өжет еді. Өзі оқып жүрген мектепте қазақ мұғалімдерін жұмыстан шығарып жатқанда, ол шыдамады. Қазағын сұмдық сүйетін. Ұлтшыл еді. Ба- ламды тәртібі нашар деген айыппен мектептен шығарып жіберді. 10-11 сыныпты кешкі мектепте оқыды. Ұлым ұсталғанға дейін оның не- мен айналысқанын білген жоқпыз. Иә, «Күпі киген қазақтың қ а р а ө л е ң і н , ш е к п е н ж а у ы п өзіңе қайтарамын» деп жыр лаған Мұқағали ақынның ұра нын ұлы еліне арнап жүрген ақын Жо- март Мақатұлы. Тіпті қазақ тың салт-санасы, әдет-ғұрпы мен мәдениетінен бастау алып, ақжарма жырларын бір арнада тоғыстыра білгендігі таңдандырады. Оған дәлел – «Жүздесу», «Шарайна», «Көкжиек», «Ғұмыршырақ» сынды кітаптары. Міне, осындай руха- ни қазынаны өмірге алып кел- ген ақынның әр жыры жалынды. Оқырманға ой тастап, қызуымен жүректі қыздыратын өлеңдерінің бәрі де отты. Ал ондай туындыны тудыратын ақынның жан-жүрегі елжіреп тұрмаса, ол жырдың жалы- ны жоқ, суық хабар жеткізуші жа- сампаз дүние секілді болып қалмақ. Ал Жомарт ақынның кеудесі жарылмаған жанартау сынды екенін жырларының өзі айқындап береді.
жолжазба Оны «антисоветская деятельность» деген айыппен қамады. Жабық сот өтті. Қасым екеумізді қатыстырған жоқ. Өтірік сөйлемейтін, бірбеткей болатын. Сотта да айтқанынан қайтпапты. «Кеңес үкіметі бәрібір құлайды, коммунистер әлі-ақ партбилеттерін өздері әкеліп тап- сырады» депті. Ол өте ақылды, білімді еді. Көркем шығармаларды сүйіп оқитын. Талғардың жын- дыханасында жатқанда үйден кітаптар алдыртатын. С.Мұқанов, І . Е с е н б е р л и н , Ә . Ә л і м ж а н о в , О.Сүлей меновтің шығармаларын ұнататын. Азаматым қамауда жатқанда түрлі азапты күндерді бастан өткіздік. Артымыздан аңдушылар түсті. Еркін жүріп, күле алмадық. Тек, тәуелсіздік алған соң ғана еңсемізді көтердік» деп Нұртай апа ағыл-тегіл жылады. Өксігін басқан бетте әңгімесін әрмен қарай жалғастырды. – «Жыл сайын тәуелсіздік күні арысымның сөзін жылап оты- рып еске аламын. Талғардағы жындыханаға барған сайын мені «Апа, түбі мен ақталамын, көзіңе жас алмашы» деп жұбататын. Ал соңғы рет кездескенінде ол менімен өлеңдетіп сөйлесті: «Сағындым тауымды да, тасымды да, Сағындым жауымды да, қасымды да. Тереземнің алдына торғай қонса,
Ұмытам дәрі беріп, ауыртқан басымды да» деп еді ботақаным. Көп ұзамай «балаларың өзі асылып өлді» деген суық хабар алдық. Қазір зиратына барған сайын онымен тілдесемін. «Балам, сен армандаған күнге халқың қол Көңіл-көлім де мұз құрсанғалы, Жаз айым ұмыт бұрынғы. Боқырау түсіп, күн бұлданғалы, Ұшқыны қыстың білінді, – деп жырлаған Жомарт ақын да алпысты алқымдап қалыпты-ау. Ұшқыны білінген қыс дегені алдынан күткен қарттық шағы болар. Дегенмен де, ақын жүрегі әрқашан да жас болып қала бермек. Жалынды шақта қалай толғанса бүгінгі күніне дейін шабы- сынан жаңылмай шайыр тірлігін алға тартып, талайды тәнті етіп келеді.
Жомарт Игіманның 40 жылы шы ғармашылықпен өтіпті. Сол жылдардың тізбегіне көз жіберетін болсақ, талай жырды тудырып, 8 кітап жазған. Жуырда, «Ақжелең» атты жыр жинағы жарық көрді. Осыған орай, Сарқан ауданындағы Мәдениет үйінде шығармашылық кеші өтті. Рухани кештің алғаш- қы сөзін Алматы облысы, Сарқан ауданының әкімі Ерғазы Қошан- беков алып, ақын Жомарт Ма- қазіргі жастарды неге қызықтырмайды?» деген тақырыпта еркін пікірталас алаңы өтті. Шоқанның айналасындағы көп сұрақтарға жауап алу үшін шоқантанушы ғалым, Санк-Петербург, Мәскеу әскери мұрағатынан жинаған мәліметтері көп профессор Қайсар Құсайынұлымен кез- десу өтті. Студенттерді Шоқан феномені қ ы з ы қ т ы р а б а с т а ғ а н ы с о н ш а л ы қ , о л а р к е з д е с у - д ә р і с т і с о н д а й б і р ыждаһаттылықпен тыңдап, көкейіндегі сұрақтарына аса бір қызығушылықпен жауап алды. Шоқан сүйегі жатқан жерге тәу ету мақсатында, Алтынемелге, Тезек төренің ауылына жолға шықтық. Жол-жөнекей Шоқан мұражайына бет алдық. Шоқан мұражайы Алматы-Сарыөзек жолында, Сарөзектен 23 шақырым жер- де екен. Бұрынғы атауы – Көшентоған, қ а з і р Ш о қ а н а у ы л ы д е п а т а л а д ы . Бұрынғы Тезек төренің ауылы. Алтын- емел ұлттық қорығының аумағында орналасқан, табиғаты ерен, қоңыр күздің өзінде көркемдігін жоғалтпай тұрған жер. Шоқан музейінің өзі сондай ғажап, сыртқы архитектурасының өзі ашылған кітап іспеттес, музейдің іші де аса бір жүйелілікке құрылған, киіз үй, басқұр, экпонаттарының орналасуы да көрнекті. Ішінде Шоқанның жүріп өткен жолын бейнелейтін қойдың 6 тонна жүнінен тоқылған карта ерекше көз тартады. Ол 36 шаршы метр қабырғаны алып, кіреберісте ілініп тұр. Жәдігерлердің ішінде өзі қолданған төрт қана заты бар. Олар – белдік, тостаған, кесе және қасығы. Қалғандары – көшірме. Бізді қынжылтқаны – бір ай бұрын хабарласып, баратынымыз жайлы ескерт- кенмен, ол кісілер алыстан ат арытып іздеп келген студенттердің апталықта алған білімдеріне қосатындай ештеңе айтпады. Гид апайымыздың қарсы алу мәдениеті (киім киісі, сөйлеуі, т.б.) көңілімізден шықпады. Бізге таныс деректерді жаттап алған қалпы сыдыр- тып айтып шықты. Жаңа дерек қоспады. Мысалы, Шоқанның өзі қолданды деген парша белбеудің тарихын тәптіштеп неге айтып бермеске? Оның музейге қалай тап болғаны, ғалым мұраларын кім сақтап жеткізгені қызықты болар еді. Көшентоған ауылында өткен Шоқан өмірінің соңына қатысты деректер ту- ралы жұмған аузын ашпады. Экспо- наттар бізге «сөйлемеді», әйнектің ар жағына телміріп қарап-қарап өттік. Шоқан бізге алыс қалды. Біздің бас- ты мақсатымыз – Шоқанның өмірі мен ғылыми мұрасына жақындау еді. Бірақ Шоқан сол жәдігер қалпында қалды деуге болады. Оның жанын түсіну, жас ғалымның асқақ арманын ұғыну, жүрегіне жол салу – арманымыз сол ар- ман күйі қалды. Музейден шыққаннан кейін өзен үстіне салынған көпір арқылы Шоқан Уәлихановқа орнатылған алып ескерткішке тап боласыз. Мүсін жота үстінде төменге қарап ойланып тұр. Ғаламат! Тамаша салынған. Шынымен алып тұлға ғой дейсің. Мұражай да, мүсін де Шоқанның 150 жылдығына арналып жаңартылып, жасалған екен. Бұдан кейін біз ауылдан екі шақырым жердегі Шоқан Уәлихановтың бейітіне жол тарттық. Бейітке барар жол- ды гид-апайымыз сілтегенмен, бізбен бірге барғысы келмегені қынжылтты. Шоқанның бейітіне барар жол да, Шоқан ауылының кіреберісі де осы мұражай сияқты жөндеуден өткенде ғой десті ба- лалар. Қара ағашты қуалай тартқан бір қара жол Шоқан бейітіне апарады. Өзге жұртта қыршынынан қиылған ғалымның сүйегі туған жерінен жырақта жатқаны өз алдына, кеңес дәуірі кезіндегі белгісіз солдатқа қойылатын ескерткіштерден еш айырмасы болмай, сұрықсыз тұр. Ай- наласы аттап кіре салатын темір шетпен қоршалған, есігі ашық (қапсырылған). «Шоқан Уәлиханов 1835-1865» деген жазу бар. Әшейін бір қадалған қызыл тас. 1958 жылдан бері тұр екен. Қапсырылған есікті итере салып, ішке кірдік. У-шу осы жерде басталды. Құран бағыштап, дұға ету үшін – Шоқан бейіті қайсы дейміз бір-бірімізге қарап! Бұрышта үстіне шөп өскен үйінді қабір жатыр (Шоқан сүйегі сол үйіндіде деу мүмкін емес). Ал ортада жермен-жексен етіп құйылған тасқа шаншылып жаңағы «белгісіз солдат» ескерткіші. Басқа ештеңе жоқ. Студенттер Шоқан сүйегі үйінді астында дейді! Ол жерде Шоқан жер- ленген деуге ауыздары бармай тұрса да. Өйткені 30 шаршы метрдей жерде басқа кісі сүйегі жатыр деген белгі көрінбейді. Біраз абдырап, сосын үйілген топыраққа бағыштап, Құран оқыдық. Көңіліміз орнықпай, музей директорына телефон соғып сұрағанымызда Шоқанның сүйегі әлгі жермен-жексен құйылған тастың астында екенін бірақ білдік! Сөйтіп, біз Тезек төренің інісі Көшентоғанның басына, арқамызды Шоқан қабіріне беріп құран бағыштаппыз. Кіреберіс алдымызда мәрмәр тасқа қашалып, арабша және кирилше жазылған сөзді оқысақ та осылай жасаппыз. Бұл тасты Түркістанның генерал-губернаторы К.П.Кауфманның бұйрығымен сәулетші П.Зенков 1881 жылы қойдырғанын бізге музей қызметкері айтқан еді. Мәрмәр тақта Екатеринбургтен Омбы-Семей жолы арқылы келген. Тақтадағы жазуда: «Бұл жерде 1865 жылы дүниеден өткен штабс-ротминстр Шоқан Шыңғысұлы Уәлихановтың сүйегі жатыр. Бұл ескерткішті Уәлихановтың ғылымдағы еңбегі ескеріліп, Түркістан генерал-гу- бернаторы Кауфманның тілегі бойын ша генерал-лейтенант Колпаковский 1881 жылы орнатты» делінген. 1865 жылы Шоқан қайтыс болғаннан кейін бұл жерге күмбез орнатылыпты. Құм мен балшықтан соғылған күмбез жаңбыр мен желден мүжіліп, құлап қалған. Бірақ құлағанға дейін Потанин Шоқан досының басына арнайы іздеп келгенде осы күмбездің суретін салыпты. Әдемі күмбез. Сурет музейде тұр. Шоқанның о бастағы бейіті төрт құлағы шығарылған, төбесінде күмбезі бар, шығыстық өрнекпен көркем көтеріліпті. Осы мазар- ды қалпына келтіргенде ғой... Құлазыған көңілімізді мазардан шыға берістегі ақ дуал одан ары түсірді. Дуалдың арты – қоқыс. Қайран Шоқан «Қазақ молалары мен жалпы көне ескерткіштері жөнінде» де- ген де мақала жазып үлгерген. Сонда: «Көбінесе мола деп қарапайым, сүреңсіз төбешікті, ұсақ тас үйіндісін немесе балшықтан соғылған тұрпайы ескерткішті атайды... Маңызы төмендеу молалар тұтас күйінде конус, төрт бұрышты пи- рамида түрінде соғылады да, кейде үстіне шошайған қосымша бұтақ қойылады немесе пирамида сатылана салынады..» (Уәлиханов Ш. Алтыншаһарға сапар Ал- маты: Атамұра, 2006. 23-24 бб.) депті. Құдды өзінің моласын сипаттап тұр. Бірақ ғалым ондай моланы емес, «қазақ моласы мен оның төңірегінен қазақтың бар мәнер талғамы, архитектурадағы өнері, оюы мен бейнелеу салты байқалғанын» (осы еңбектің 23 б.), «жан-жағы 30 сажынға, биіктігі 6-7 аршынға, қабырғасының қалыңдығы 8 вершокқа теңелетін» бейіттер «қазаққа көбірек ұнайтынын, өйткені ол үшін зәулімдік – заттың сәулетті болуының бірінші шарты» (осы еңбектің 24 б.) екеніне тамсанған. Мұны оқып, мұ сыл мандық көп зираттардың біреуін Шоқанға неге бұйыртпадық деген ой маза бер мейді. Сүлейман Демирел университетінің «Қазақ филологиясы» кафедрасы 2013 жылдан «Ұлылар еліне саяхат» жоба- сын іске асырып келеді: 2013 жылы Абайдың туған жері – Жидебайға, 2014 жылы Мұқағали Мақатаевтың ауылына, Жамбылдың музей-үйіне студенттерді танымдық саяхатқа апардық. Сонда Абай ауылында Абай мен Шәкәрімге арналған мәрмәр тастан қаланған ескерткіш- белгілерді көріп, Ұлы тұлғалар мәңгі жа- сайды деген осы екен ғой деп риза болып қайтқан едік. Ал бұл жолы... Біздің бұл жазғанымыз тиісті орындарды ойландырар. Шоқан бейіті, оның айналасы күтімді, жанашыр- лықты қажет етіп-ақ тұр.
Алматы облысы жеткізді. Әттең, осы еркін күндерді сен көре алмай кеттің-ау» деп шерімді армансыз ақтарамын. Оны қолдан есалаң қылып, денесіне қажетсіз дәрілерді еге берген. Ақталу туралы жарлық шығарғасын, ол менің түсіме жиі кіретін. «Апа, менің ақ жейдем қайда? Аттеста- тымды неге алмайсыңдар?» деп сұрайды. Қарағымның ақталғанын біліп жүргенін сездім. Ақ жейдесін сұрағаны несі деп көп ойландым. Кейін білсем, ақталғаны туралы құжатымды алыңдар дегені екен ғой. Көп ізденіп, әуреленіп жүріп, сол құжатқа да қол жеткіздім. 1993 жылы Азамат жабылған жаладан ақталып шықты. Қ ы р ш ы н ж а с т ы ң 1 8 - і н д е қоғамның ахуалын толғап білуі, кеңестік жүйеге батыл қарсы күресі бізді қайран қалдырады. 1978 жылдың 20 қаңтарында «Социа- лизм жойылсын! Жасасын еркіндік! Коммунистердің ешбірінің сөзіне сенбеңдер, олар мәңгі жойылсын!» деген мәтінде үнпарақтар дайын- дап таратып, халықты азаттыққа бастаған. Азаматтың армандаған, өлер алдында анасына айтқан сөздері айна-қатесіз келді. Ақиқаттың ақ таңы атты. Егемендік алып, еңселі, тұғырлы елге айналдық. Тәуелсіздік күні – бүкіл қазақ ж ұ р т ы н ы ң к ө п ж ы л д а р б о й ы кеудесінде бұғып жатқан жұлды- зының жанған күні. Қылышынан қан тамып тұрған кеңестік жүйеге сонау 1978 жылы қарсы шыққан, атына заты сай Азаматтың есімі тәуелсіздік та- рихында қалуы керек. Бүгінгі ұрпақ оның есімін, табандылығын, ұлтжандылығын ұмытпауы тиіс.
қат ұлының иығына шапан жап- т ы . С о н ы м е н қ а т а р о б л ы с орталығынан келген қаламдас до- стары мен інілері, атап айтсақ, Ахмет Кендірбекұлы, Тұрлыхан Кәрім, Нүсіпбай Әбді рахым, Болат Абаған мен Ерғазы Манапұлы сөз сөйлеп, арнау жырларын оқыды. Кеш барысында Жомарт ақынның сөзіне жазылған ән шырқалып, С а р қ а н қ а л а с ы н д а ғ ы А б а й атындағы мектеп-гимназиясының оқушылары өлеңдерін оқыды. Жаны да жомарт, өзі де Жомарт ақынның достары мен ауданның белді азаматтары да сахнадан та- былды. Өткен өмірі туралы сыр ш е р т і л і п , ә з і л - ш ы н ы а р а л а с әңгімелер сәті мен сабақталды. Тамылжыған тама ша кештің соңы, ақын Жомарт Игіманның сөзіне жазылған, Жан гелді Немеребаевтың «Саялы менің – Сарқаным» әнімен мәресіне жетті.
А лдымен шоқантанудан ин- тенсивті курс өткіздік. Уни- в е р с и т е т т е л е д и д а р ы н а н Шоқанның біз біле бермейтін нақыл сөздерін жүргізе отырып, салған сурет- терін қабырғаға ілдік. Осылайша сту- денттер бір жарым ай шоқантанумен айналысып, ғалымның ішкі дүниесіне жақындады-ау дегенде апталық бастал- ды. Ашылу салтанатында сөз алған ака- демик А.Жұмаділдаев, профессорлар Д.Ысқақұлы, И.Әйтімбеттің пікірлері шоқантанушыларға ерекше ой тастады. Шоқан жайлы деректі фильм айрықша әсер қалдырды. Әр күн студенттер үшін жаңалыққа толы болды. Шоқан мақалаларын оқыту үшін, викториналық сұрақтар, тест алынып, келесі күні жеңімпаздар марапатталды. Апталықтың соңғы күндерінде «Шоқан феномені г.Потанин суретінің негізінде бейнеленген шоқан мазарының макеті
ел мен ердің бейнесі «денсаулық», №12 «теңізшевройлдағы» игілікті істер қазақстан және халық музыкасы «Қазақ газеттері» ЖШС және Серіктестікке қарасты басы- лым дар дың еңбек ұжымдары ардагер журналист, соғыс ардагері, «Ақиқат» журналында (бұрынғы «Қазақстан коммунисі») бөлім редакторы болып қызмет еткен
қайтыс болуына байланысты марқұмның отбасына, туған- туыстарына қайғыларына ортақтасып, көңіл айтады. тұсаукесер марапат Баспасөз – 2016 серпін германияның Берлин қаласында Еуропалық кино- академия сыйлығын (Еуропалық «оскар») марапаттау рәсімі өтті. Итальяндық режиссёр Поало Соррентиноның «Жастық шақ» картинасы үздік атанды. Онда қазіргі зейнеткер, Венециан оркестрінің бұрынғы бас дири- жёрі туралы баяндалды. Еуропалық киноакадемия сый- лығын (EFA) марапаттау рәсімі дәстүр бойынша жыл сайын желтоқсанда өтеді. Шарада жыл қорытындысы бойынша наградалар табыс етіледі. Осы жолы режиссёр Поало Соррентиноның «Жастық шақ» картинасы үздік атанды.
Қытай астанасы – Пекин қаласында ауаның ластығы Дүниежүзілік денсаулық сақтауы ұйымы (ДДСҰ) бекіткен көрсеткіштен 20 есе асып кетті. Қаланы қою түтін басып қалды. Жергілікті экологиялық мониторинг орталығының хабарлауын- ша, денсаулыққа зиянды қалдықтар көрсеткіші текшеметріне 500 микрограмм мөлшерінде. Ал ДДСҰ бекіткен ауа құрамындағы суспензияның қауіпсіз са- налатын қалыпты мөлшері 25 микрограмм болуы тиіс. Осыған байланысты қала басшылығы еш себепсіз көшеге шықпауды, сондай-ақ арнайы маска киіп жүруге кеңес беріп отыр. Аспан асты елінің бас қаласы – әлемдегі ең лас шаһарлардың бірі. Ауаның ластығы ғарыштан да көрінеді деген ақпараттар бар. Экологияның бұзылуына электр стансаларының мөлшерден көп болуы, зауыттар мен құрылыс кәсіпорындарының зиянды қалдықтар бөлуі себеп.
жүктеу/скачать 3,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|