Қазақстан тарихы Сессия билеттері Қазақстан аумағындағытасғасырынақатыстыархеологиялықескерткіштердіңашылуы. Қазақстан там дәуірініңзерттелутарихын археолог Ж.Қ. Таймағамбетов «Палеолит Казахстана
жүктеу/скачать 213,34 Kb.
|
Қазақстан тарихы Сессия билеттері
| 2.Жартасқа сурет салу өнері – петроглифтер (Мыңшұңқыр, Өлеңті, Еңбек, Тесіктас, Шатыртас, Ақбидайық, Ақбауыр, Баянжүрек).Петроглиф (лат. петро — тасжәне грек. глиф — жазу) — тақтатас, жартастарғасалынғансуреттер, бейнелер.Қазақстанда 200-ден астамжартассуреттерініңшоғырланғанорындарыбелгіліболыпотыр.ӨнердіңкөнеескерткіштеріҚазақстанныңбарлықаймақтарында, әсіресе, Жетісу, Баянауыл, Қарқаралы, Маңғыстау, Қаратау, Шыңғыстау, ІлеАлатауы, Тарбағатай, Алтай тауларындажартасгравюраларжиікездеседі.Көнезамансуретшілерініңашықаспанастындагалереяларжасауы, ата-бабаларымыздыңбізгеқалдырғанмұрасы – көнезаманжайындадерекберетінжәдігер.Қоладәуірінде, ертедегікөшпенділерзаманындаежелгітайпалардыңмифологиялықсюжеттері мен аңызәңгімелерініңнегізіндежасалғанкөппішіндікомпозицияларпайдаболған.Ортағасырлардағыжартасқасурет салу өнерібұрынғықалыптасқандәстүрдедамыды. Бұлзамансуреттерінкөнепетроглифтердіңүстіне салу мұндажиікездеседі. Кейбір орта ғасырлықпетроглифтердіңжанындажазулар да бар. Кейінірекқазақтарөмірініңэтнографиялықсюжеттерінбейнелейтінпетроглифтерпайдаболды.Жерастысуларының мол қоры мен ұлан-ғайыржайылымдыжердіңболуыаумақтық және экономикалық жағынан Ұлытау көшпелі малшыларға ұзақ уақыт тұрақтықонысболған.Жартастағысуреттерденертедегітемірқорытушылардың, көшпелікеруеншілердің, малшылардыңөмірінендеректерберетінсызбалардыкөругеболады. Түйелікеруендер мен салтаттылартоптарыбейнеленгенпетроглифтердіңсюжеттеріқазақтардыңЖелмаяжайлыкөнеаңызымен үндеседі. Қоладәуірініңпетроглифтерідінинанымдарды, аңшылықсахналарын, тұрмыстық, әдет-ғұрыптықсюжеттердібейнеледі.Суретшілернүктеліәдіспенқашап, бояу, сызуарқылыкөшпелітұрмысты, шабандоздарды, жабайыаңдардыңбейнелерін – құлан, барыс, бұқа-тұр, қасқыр, жабайы жылқы тағы басқаларды анықтап көрсеткен. Жануарларжандықимылүстінде көрсетілген. Ертедегішеберлерқосөркештітүйеніңтәкаппаркелбетін, тұлпарлардыңсымдайсымбатын, бұғы мен киіктіңәсемдігін, барыстыңсеріппешеатылуғаәзіртұлғасын көрсете алған.КөптегенаңыздарТеректі-Әулиеменбайланысты, Жезқазғанқаласынаншығысқақарай 80 шақырымжерде, Теректітеміржолстанциясынан 20 шақырымжердеграниттіқарымныңұшарбасындаорналасқан.
Суреттер – ежелгіадамдардың көшпелі өмірінің көрінісі. Аңаулауға, жабайыаңдарғаарналған, ертедегіадамныңсанасындаКөкТәңірге, Күнрынатабыну басым болған.Петроглифтердемифологиялықсюжеттер, діни-нанымдар, әдет-ғұрыпсахналары – «Көккетабыну», «Құрбандық шалу салты», «КөкТәңіргежолтарту» көріністерібейнеленген. Сондықтан да, қажылыққабарыптәуетушілер мен мистиканыәртүрліжақтаушылармұндажиікеледі.Мәденимұраларадамзаттыңғасырларбойыжинағанруханибайлығы, тарихы, шежіресідесек, біздіңтарихи-мәденимұрамыздыңтамырытереңдежатыр. Олұлттықболмысымызда, салт-дәстүрімізде айқын көрініс тапқан. Ұлттықменталитетті, ғасырларбойықалыптасқан ұлттық сана, дүниетаным, салт-дәстүр, руханиматериалдықбайлықты, жалпыата-баба мұраларынкелешекұрпаққадәріптеу – біздіңбастымақсатымыз. Құнды мұраларымызды сақтап, оның өміршеңдігін қадағалау әрқайсымыздың ұрпақалдындағыборышымыз.Баянжүрексуреттері – Алматы облысындағыАқсуауданыныңҚапалауылынаншығысқақарай 25 шақырымжерде, Жетісу, Алатау сілеміндегіБаянжүректауындасақталғанжартастағысуреттер. Оларқұрамы мен мазмұныжағынаналуантүрлі. Суреттердіңарасындақоладәуірінежататынбасынжан-жағынашашырайтараған, 7 сәулекөмкергенекіғажайыпбейне бар. Баянжүрексуреттерініңішіненсақжәнеғұн-сармат кезеңінежататынкөріністер де кездеседі. Жартастағысуреттердіңкөпшілігі, негізінен, салтаттысарбаздарбейнесіндеберілгенежелгітүрік дәуірін сипаттайды.Ақбауыр үңгірі – қоладәуіріненсақталғанескерткіш. СуреттіүңгірШығысҚазақстаноблысыныңҰланауданындағыБестерекауылынансолтүстіккеқарай 3 шақырымжерде, Ақбауыртауыныңетегінен табылған. Ақбауырүңгірітаудыңетегінен 5-6 метр биіктікте орналасқан. Оныңалдындағыалаңдадінижиындар, құрбандық шалу т.б. рәсімдері өткізілген. Үңгір қабырғасында қызылкүреңтүстіохраменб.з.б. ІІІ мыңжылдықтыңбасындасалынғансуреттер бар. Негізінен, қосаяқты арба, өгіз, таутекет.б. суреттерібедерленген. Олардыңайналасындаәртүрліирексызықтар, нүктелер, үшбұрыштар, төртбұрыштаржәнеадамдарбейнеленген. Бұлсуреттержердіңқұнарлыболуын, мал-жанныңөсіп-өнуінбілдіреді. жүктеу/скачать 213,34 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|