«Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы»
жүктеу/скачать 351,5 Kb.
|
«?àç³ðã³ ?àçà? ò³ë³í³? ìîðôîëîãèÿñû»
- Бұл бет үшін навигация:
- Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Алматы: Ана тілі, 1991. 2. Оралбай Н. Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы. А.,2007 12 дәріс тақырыбы: Е
| Бақылау сұрақтары:
Сан есімдер қандай үғымды білдіреді? Сан есімдердің затқа қатысы қандай? Сан есімнің грамматикалық категориясы бар ма? Сан есімнің негізгі синтаксистік қызметі қандай? Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Ысқақов А. Қазіргі қазақ тілі. Алматы: Ана тілі, 1991. 2. Оралбай Н. Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы. А.,2007 12 дәріс тақырыбы: Есімдік және оның лексика-грамматикалық ерекшелігі 1. Есімдіктер туралы жалпы сипаттама. 2. Есімдіктер және олардың түрлері. Есімдік - басқа сөз таптарынан ерекшелігі мол сөз табы. Есімдіктің басты ерекшелігінің бірі-оның өте жалпы мағынасы. Дәл есімдіктей жалпы лексикалық мағыналы бір де бір сөз табын көрсету мүмкін емес. Сондықтан есімдіктің жалпы мағынасы оның негізгі ерекшелігі саналады. Есімдіктің мағынасы сөйлеу әрекетімен, яғни ол сөйлемде не туралы айтылғанымен, сөйлеуге қатысушылармен тікелей байланысты. Сөздерді таптастыру үстанымы түрғысынан алғанда, сөздерді таптастырудың 1-ұстанымына яғни семантикалық ұстанымға есімдіктің жалпылық мағынасы жауап береді, өйткені жалпылық мағына- бүкіл есімдік сөздерге ортақ мағына. Сөздерді таптастырудың 2-ұстанымы морфологиялық көрсеткіштер тұрғысынан алғанда, есімдіктің өзіне ғана тән грамматикалық категориясы, өзіне ғана қатысты сөз түрлендіру парадигмасы жоқ. Бірақ есімдіктер түрленбейтін сөздердің тобына жатпайды. Есімдіктер өзінің табиғатында түрлі сөздердің орнына қолданылатын сөздер болғандықтан, олар қай сөз табының орнына қолданылса сол сөз табының түрлену жүйесімен түрленеді. Сөздерді таптастырудың 3-ұстанымы тұрғысынан алғанда, есімдіктің синтаксистік қызметі оның табиғатымен тікелей байланысты. Есімдік белгілі бір синтаксистік қызметке байлаулы емес, ол қай сөз табының орнына қолданылса, сол сөз табының синтаксистік қызметін атқара береді. Заттық есімдіктер қолданыста зат есімнің жалпы грамматикалық мағынасы- заттық үғым мағынасында зат есім сөздерінің орнына қолданылып, оның мағынасына сілтейді, сөйлемде зат есім атқаратын синтаксистік қызметті атқарады. Яғни көбіне бастауыш, толықтауыш қызметінде қолданылады. Белгі есімдіктері заттың нақты белгісін атамаса да, заттың белгісіне сілтейді де, қай? қайсы? қандай? деген сүрақтарға жауап береді. Белгі есімдіктері мыналар: бұл, сол, мына, ана, осы, мынау, анау, осынау, сонау, пгонау, әне, міне, әнекей, мінекей. Бұларды аттрибутивтік есімдіктер деп те атайды. Мысалы, Темірбек сен менімен сонау үйге дейін бірге жүр(С.М.). Аттрибутивтік есімдіктер түрленбейді. Тек заттанғанда ғана түрленіп қолданылады. Мысалы, мынаны ал, соны түсін т.б. Есімдіктің бірнеше түрлері бар: Өздік есімдігі, бел гісіздік есімдіктері, болымсыздық есімдіктері, жалпылау есімдіктері жүктеу/скачать 351,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|