«Қазіргі қазақ тілінің морфологиясы»
жүктеу/скачать 351,5 Kb.
|
«?àç³ðã³ ?àçà? ò³ë³í³? ìîðôîëîãèÿñû»
- Бұл бет үшін навигация:
- 3 модуль.
| Бақылау сұрақтары:
1. Етістіктің қалыптасқан күрделі сөзжасам жүйесі 2. Етістік құрамын әр кезеңде де сөзжасам арқылы толықтырып отыратыны Ұсынылатын әдебиеттер: 1. Оралбай Н. Қазақ тілінің сөзжасамы. -Алматы, 2002. 2. Салқынбай А. Қазақ тілі сөзжасамы. –Алматы, 2003. 3. Бейсембайқызы З. Сөзжасам пәнін модуль бойынша оқыту.-А., 2000. №3 модуль. Сөздің морфологиялық құрылымы. Сөз таптары және олардың құрылымы 9 дәріс тақырыбы: Зат есім (көмекші есімдер). Зат есімнің құрамы және түрленуі. Зат есімнің категориялары 1.Адамзат, ғаламзат есімдері, оларға тән ерекшеліктер. 2. Жалпы мен жалқы есім, бұлардың семантикалық-морфологиялық сипаты. 3. Көптік мәнді білдіретін зат есімдер. 4. Эмоционалды-экспрессивті мәнді зат есімдер, жасалу жолдары. 5. Көмекші есімдердің қолданылу ерекшелігі. 1. Зат есімнің грамматикалық ерекшеліктері. 2. Зат есімнің морфологиялық сипаты. Зат есімдердің құрылымы туралы. 3. Зат есімнің синтаксистік қызметі. Зат есім - жалпы грамматикалық мағынасы бойынша заттық ұғымды білдіретін сөздерден тұратын, олардың сандылық, тәуелдік, септік, категориялары бар, баяндауыш қызметінде жақ категориясының көрсеткіштерімен түрленетін сөз табы. Заттық ұғым-зат есім сөздердің лексикалық мағыналарынан абстракцияланған зат есім сөздердің бәріне ортақ мағына. Сөздерді таптастыру ұстанымының 2-түрі бойынша сөз табының грамматикалық құрылымына, грамматикалық сипатына мән беріледі. Бұл ұстаным бойынша зат есімнің сандылық категориясы, тәуелдік, септік категориялары мен олардың көрсеткіштері зат есім сөздердің морфемдік құрамын басқа сөз таптарынан ажырататын белгі қызметін атқарады. Себебі бұл категориялар басқа сөз табында жоқ. Сондықтан олар зат есімнің морфологиялық белгісі деп те аталып жүр. Зат есімді жеке сөз табы деп тану, ажыратудың 3-ұстанымы оның синтаксистік қызметіне байланысты. Зат есім сөздердің негізгі синтаксистік қызметі - бастауыш, толықтауыш болу. Зат есімнің қай-қайсы болсын заттық ұғымды білдіргендіктен, олар негізінен алғанда, біркелкі болғандарымен іштей нақтылық және абстрактілік, жалпылық және жалқылық, даралық және жинақтылық, жекелік және топтық сияқты семантикалық категорияларды қамтиды. Зат есімдердің ішінде даралау және жинақтау ұғымын білдіру қабілеті де жоқ емес. Зат есімнің ішінде өздеріне тән семантикалық және грамматикалық ерекшеліктері бар кейбір топтар да жоқ емес. Ондай, семантикалық және грамматикалық ерекшеліктері бар топтарға: адамзат және ғаламзат есімдерін, жалқы есімдерді, көптік мәнді есімдерді эмоциялы-экспрессивтік зат есімдерді, көмекші есімдерді жатқызуға болады. Көмекші есімдер — негізгі сөздерге телене жұмсалып, олардың кеңістікке (мекенге), уақытқа (мезгілге) қатысын толықтырып, нақтылап тұратын сөздер. Оған алд, арт, аст, қас, маң, жан, іш, туп, сырт, бас, бет, шет, түс, бой сияқты толық лексикалық мағынасы жоқ сөздер жатады. Көмекші есімдер мекенді, заттың жақын-апыстығы (ауылдың шеті, жаны, төңірегі, маңы)\ қыры (көпірдің асты, үсті, бойы); аралығы (екі үйдің ортасы, екі көшенің арасы) тұрғысынан саралап атайды. жүктеу/скачать 351,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|