Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
XVIII ғ. Еуропадағы ағартушылық философия (Вольтер
жүктеу/скачать 1,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Шарль Луи Монтескье
- «Әлеуметтанудағы географиялық бағыттың»
|
7.3. XVIII ғ. Еуропадағы ағартушылық философия (Вольтер, Гольбах, Дидро, Руссо және т.б.) XVIII ғасырды Еуропада Ағартушылық дәуір деп атайды. Ағылшын, неміс, француз, орыс, қазақ халықтарының ӛзінің Ағартушылық дәуірі бар. Жалпы алғанда ол феодалдық қоғамға қарсы бағытталып, орта таптың, соның ішінде жас, прогрессивті буржуазияның мүддесін қорғады және негіздеді. Бірақ ағартушылық әр елде әр түрлі сипатта болды. Бұл кезеңнің ойшылдары сол кездегі тәртіпті сынға алды, әлеуметтік дамуда оқу мен білімнің және тәрбиенің шешуші рӛл атқаратынын негіздеуге тырысып, «барлық қайғы- қасіреттің себебі мен адамдардың бақытсыздығы олардың надандығынан» деді (Гельвеций). Олар XVII ғасырдың метафизикасынан бас тартып, тұрмыстық мәселелермен айналысқандықтан да ӛзінің назарын XVIIІ ғасырдағы материалистік теорияларға аударды. Олардың мақсаты элитарлық білім емес, халықтың практикалық ӛмірін жетілдіру және жақсарту. «Бұл ӛмір жердегі ӛмірге, қарапайым адамның рақаты мен қызығушылықтарын бағытталған. Антитеологиялық, антиметафизикалық, материалистік практикада олар антитеологиялық, антиметафизикалық, материалистік теорияларға сәйкестендірілуі керек» (К. Маркс). Еуропадағы ағартушылықтың отаны – Англия (Бэкон, Локк, Гоббс, Юм және т.б.). Еуропадағы классикалық ағартушылық философияның негізін қалағандар Дидро, Д. Аламбер, Вольтер, Монтескье, Руссо болды. Олар прогресс идеясын негіздеді, ғылым мен философияның жетістіктерін кӛпшілікке танытты, 30 жылға жуық уақыт бойы 35 томдық «Энциклопедия немесе ғылым тілі мен ӛнердің, кәсіптің түсіндірме сӛздігін» шығарумен айналысты. Дидро «Энциклопедияның» бас редакторы әрі идеялық қолдаушысы болды. Ӛзінің соредакторы – математик әрі философд Аламбермен бірге бұл жобаға Вольтерді, Тюргоны, Руссоны, Монтескьені, Гольбахты, танымал жаратылыстанушылар Бюффон мен Добантонды және дәуірдің басқа да кӛптеген танымал қайраткерлерін тартты. Бұл дәуірдің ең кӛрнекті ӛкілі Шарль Луи Монтескье (1689-1755 жж.) болды, ол табиғи факторларға сүйене отырып, қоғамның мәні мен генезисін түсіндіріп беруге тырысты. Сондай-ақ, «Әлеуметтанудағы географиялық бағыттың» негізін қалаушылардың бірі болды. Халықтың мінез-құлқы, оны басқарудың жолдары мен заңдары, Монтескьенің ойынша, сол халық ӛмір сүріп отырған жердің аумағына, топырағына, ауасына байланысты. жүктеу/скачать 1,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|