Б. А. Джаамбаева Философия Оқулық
«эпистемологиялық анархизм»
жүктеу/скачать 1,78 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- «Әдіснамалық мәжбүрлеуге қарсы. Танымның анархиялық теориясының очеркі»
| «эпистемологиялық анархизм» тұжырымдамасын жасады, ғылыми,
дүниетанымдық және әдіснамалық плюрализмді дәйектілікпен қорғады. П. Фейерабенд ӛзін «эпистемологиялық анархист» деп атады, себебі ғылымның іргелі негіздеріне (ғылымның ӛзіне емес) күдікпен қарады. Ӛзінің «Әдіснамалық мәжбүрлеуге қарсы. Танымның анархиялық теориясының очеркі» деген негізгі еңбегінде Фейерабенд үш тезисті ұсынады – пролиферация (идеялар мен теориялар санының артуы), контриндукция (жалпыдан жекеге қарай зерттеу) және бақылау тіліне назар аудару. Ол білімнің ӛсуі пролиферациясының нәтижесінде (латынша proles – ұрпақ, ferre – апару) пайда болады – ӛлшеусіз теорияның «кӛбеюі», яғни түрлі эмпирикалық базисі бар, ӛзара дедуктивті байланыспаған түрлі әдістерді, стандарттарды және нормаларды пайдаланады. Мұндай баламалы теорияларды жасау олардың ӛзара сынына жол ашады, сонысымен де ғылымның дамуын тездетеді – бұл баламалар күресінің кезеңі. Сонымен де Фейерабенд ғылымның үдемелі дамуы идеясын жоққа шығарады. Ол ғылымдағы жаңалықтар индукциялар мен дедукциялар негізінде емес, контриндукциялар негізінде пайда болады деп есептейді. Фейерабендтің айтуы бойынша, ғылымдағы маңызды жаңалықтар бұрынғы қол жеткен білімге негізделгенімен де, бұрынғы жасалған қорытындыларға қарсы қоюдың нәтижесінде пайда болады. Жаңа ӛзгерістер кейбір теріс, бұзушылық, бірақ ӛмірлік қуат әкеледі. Ақырында, барабар әдіснама бақылаудың тіліне барынша мұқият болуы тиіс, осындай проблемаларды шешу әдістерін жетілдіруі тиіс. Ғылымның постпозитивтік дәстүріне ілескен Т. Кун (1922–1966 жж.) ғылымның даму процес кумулятивті (лат. Comulatio – арту) үдеріс ретінде түсінуді, яғни үнемі жаңа ілім қосылып отыратынын қабылдамайды. Оның болжауынша, ғылымның дамуында айтарлықтай ӛзгерістер, немесе бұрын қабылданған және негізделген білімнің маңызды бӛлігін де, ғылыми қоғамдастық қызметінің тәсілін де қайта қарастыруда «ғылыми ӛзгерістер» болмай қалмайды. Кунның философиялық мұрасының негізі оның атақты «Ғылыми революциялардың құрылымы» аталатын еңбегі, ӛткен ғасырдың 1960-шы жылдары оның пайда болуы батысеуропалық философияда «жарылған бомба тәріздес» болды. Бұл еңбегінде ол Лакатостың ғылымның дамуындағы неопозитивтік және попперлік тұжырымдарға деген сыни кӛзқарасын бӛліседі. Оның басты назарында негізінен ғылымдағы жетекші жүктеу/скачать 1,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|