Бағалы қағаздар нарығы және биржа ісі: Оқу құралы. Алматы: 2007
жүктеу/скачать 1,63 Mb.
|
Áà?àëû ?à?àçäàð íàðû?û æ?íå áèðæà ³ñ³ Î?ó ??ðàëû. Àëìàòû 2007
- Бұл бет үшін навигация:
- Аймақтық және жергілікті валюта нарығында
| Әлемдік валюта нарығы әлемдік қаржы орталықтарында орналасқан. Олардың ішінде Лондон, Нью-Йорк, Франкфурт, Париж, Цюрих, Токио, Сингапур және т.б. қалалардағы валюта нарығын айтуға болады. Әлемдік валюта нарығында банктер әлемдік төлем айналысында кең қолданылатын валюталармен операциялар жүргізеді. Олар аймақтық және жергілікті маңызы бар валюталармен мәміле жасамайды.
Аймақтық және жергілікті валюта нарығында белгілі бір айырбасталымды валюталармен операция жүргізіледі. Белгілі бір аймақта валюталық операция жүргізу үшін осы аймақтағы банктер валюта бағамын белгілейді. Ал ұлттық валюта бағамын жергілікті банктер белгілейді. Ол жергілікті клиенттермен мәміледе қолданылады. Банкаралық валюта нарығындағы операцияларда баға кесу негізінен бүкіл елдерде АҚШ долларына қатысты жүргізіледі. Себебі ол көпшілік қолдаған халықаралық төлем және резерв құралы болып саналады. Сондықтан егер кез-келген бір банк Франкфурттегі банктен швейцар франкінің бағамын білгісі келсе, онда оған тікелей баға белгілеу әдісі бойынша Швейцариядағы доллардың франкке шаққандағы бағамын айтады. Валюта нарығындағы сауда мәмілесіне негізгі қатысушылар - көп жағдайда нарықтық процесте дилер қызметін атқарушы ірі коммерциялық банктер. Біздің мемлекетте валюталық операцияларды өкілетті банктер жүргізеді, яғни шетел валюталарымен операция жүргізуге ҚР Ұлттық Банкінің лицензиясын алған коммерциялық банктер ғана жүргізуге құқылы. Валюталық саясат тек ұлттық ақша-несие саясатының тиімділігінің ғана емес, жалпы ұлттық экономикалық жағдайдың басқа елдердің экономикасымен салыстырғандағы кешендік көрсеткіші болып саналады. Валюта қатынастарын реттеу проблемасын қарастырғанда ең бірінші кезекте оның ұлттық экономикаға әсер ететін бағытына көңіл бөлген жөн. Ұлттық нарыққа тікелей әсер ететін әрине валюта бағамын қалыптастыратын механизм. Валюта бағамының ауытқуы бірінші кезекте импорт пен экспорттың физикалық көлеміне әсер етеді. Ұлттық валюта бағамының төмендеуі импорт (шетел) тауарларының ішкі бағасын көтереді, ол отандық тауарларға сұраныстың өсуі есебінен импорттың азаюына және экспорттық өнімге сыртқы бағаның төмендеуіне, сайып келгенде экспорттың өсуіне әкеп соқтырады. Ұлттық валюта бағамының өсуі, әлбетте, кері процеске тірейді. Валюта бағамының ауытқуы ұлттық экономикаға экспорт-импорт операцияларынан басқа да каналдар арқылы жағымсыз әсер етуі мүмкін:
ұлттық валюта бағамының төмендеуі елдегі инфляцияның өсуінің бір факторы болуы мүмкін; сыртқы экономикалық операцияларды жоспарлау және болжау едәуір күрделенеді (халықаралық саудада және инвестициялауда тәуекел күрт жоғарылайды); алыпсатушылардың тұрақтылыққа қарсы әрекеті көтеріледі, өз кезегінде ол экономикалық шығындарды өсіруі мүмкін (ақша-несие жүйесінің дағдарысы, нарықтағы шексіз неғайбілдік, алыпсатарлық операциялардың табыстылығы экономикадағы табыстылықтың орташа нормасынан аса көп болуы). Дәл осы жағдай біздің елдің валюта нарығында 1994-1995 жылдары байқалды. Қазіргі экономикалық теориялар валюта бағамына әсер ететін әртүрлі әдістерге көп көңіл бөлуде. Сондықтан валюта бағамын реттеуге мүмкіндік беретін қазіргі концепцияларды қысқаша қарап өтелік [7; 71]. Классикалық кейнс теориясы валюта бағамын экономикалық жүйедегі бейтарап элемент ретінде қарайды. Осы теорияга сай капитал қозгалысындағы алыпсатарлық, кездейсоқ немесе уақытша диспропорцияның халықаралық саудага келеңсіз әсерін болдырмау үшін Орталық Банк белгіленген пара-парлық паритетті көп уақыт бойы сақтап түруы керек. Монетарлық мектеп ілімі бойынша валюта бағамына мемлекеттің араласуының қажеті жоқ. Себебі ол теорияны жақтаушылардың ойынша валюта бағамының механизмі өзі автоматты түрде экономикадағы тепе-теңдікті, өндірістік ресурстарды толық пайдалануды, жұмыспен қамтамасыз етуді және ұлттық жиынтық өнімнің тұрақты өсуін қамтамасыз ете алады. Практика көрсеткендей, бұл екі теорияның біреуі де, не кейнстік, не монетарлық нақты валюта нарығының көптеген ерек-шеліктерін ескермейді. Қазіргі экономикалық теорияның көпшілігі «қалқымалы» әдісті қолдануды ұсынады, себебі реттелетін валюта бағамы экономиканы мемлекеттік реттеуде негізгі құралдардың бірі болып есептеледі. Сондай-ақ, валюта бағамының «белгіленген қалқыма» (ползучая фиксация) теориясына да көңіл бөлген жөн. Ол теория бойынша валюта бағамы кез-келген бір нақты валютаға, валюталар тобына немесе нарықта валюта бағамының ауытқуын көрсететін есеп айырысу көрсеткішіне байланысты болуы мүмкін. Қорыта айтқанда, әрбір мемлекеттің валюталық саясаты тек мемлекеттің мақсатын ғана емес, сондай-ақ сол мақсатқа жетудің нақты әдістерін де айқындайды. жүктеу/скачать 1,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|