Бағдарламасы аясында іске асырылды David В. Brinkerhoff, Rose Weitz, Suzanne T. Ortega

107

ЖАҺАНДЫҚ  КӨЗҚАРАС

үндылықтары  мен  дәстүрлері  әр 

ітүрлі әрбір мәдениет өз ұрпақтарын 

да  түрліше  әлеуметтендіреді.  Мысалы, 

жапон  және  Америка  балабақшаларын 

салыстырайық (Small, 2001:129-132).

Жапон  мәдениетінің  басты  құн- 

дылығы  -  ортақ  мақсатты  кездейтін, 

біртүтас,  біртекті  үлтқа  тән  сана.  Осы- 

ны  ескере  отырып,  Жапония  балабақ- 

шалары  мемлекетке  багынады.  үқсас 

мүмкіндіктерге  ие  бола  отырып,  жыл- 

дар  бойы  өзгермеген  бірыңғай  оқу  бағ- 

дарламаларын  қолданады.  Осылайша, 

мемлекет  балалардың  бәрі  бірдей  қун- 

дылықтарға  ие  болуын  және  олардың 

барлығы  оңтайлы  әлеуметтеніп,  кейін- 

гі  өмірінде  табысқа  жету  үшін  қажет 

ресурстарға  тең  дәрежеде  қол  жеткіэе 

алуын қамтамасыэ етеді.

Керісінше,  америкалық  мәдениет 

жеке  түлғалардың  штат  алдындағы 

жеке  қүқы қтары н  бағалайды  және

штаттың үкіметке қатысты қүқықтары н 

сақтайды.  Нәтижесінде, жас балаларды 

оқытудағы  үлкен  айырмашылықтар  ес- 

керіліп, тіпті балаларын өз бетімен  оқы- 

туды  таңдаған  ата-аналарға  субсидия 

беріледі.

Жапон  мәдениетінің  тағы  бір  бас­

ты  қүндылығы  -   ынты мақтасты ққа 

және  жеке  адамның  жетістігіне  Кара­

ганда  топты қ  жетістіктерге  ерекше 

назар  аударады.  Ересек  жапондардың 

өз  жүмыс  топтарының  жеңісін  мақтан 

түтуы  және  кішіпейілдікпен  өз жетістік- 

гері мен үлестерін елеусіз қалдыруы үй 

реншікті  нәрсеге  айналған.  Сол  сияқты, 

Жапониядағы  үлтты қ  мектепке  дейінгі 

білім  беру  бағдарламалары  жеке  же- 

тістіктерге  қарағанда  бірлесіп  жүмыс 

жасауға  ынталандырады.  Тәрбиешілер 

балалармен  «топтық  сана»  қалыптас- 

тыруды  көздеп  сзйлеседі.  Тәрбиешілер 

балалардың топты қ санасын  қалыптас 

тыратын ойындарды,  әндерді  және  бас­

ка әрекеттерді қолдану арқылы бірлесе 

жүмы с  істеуге  үйретеді.  Балаларды  әр- 

қашан  өз  іс  әрекеттерінің  басқаларға

қалай  эсер  ететінін  естен  шығармауға 

баулиды.  Тәрбиешілер  балалардың  те- 

pic  қы лықтары   меь  қателерін  бетіне 

баспай,  топқа,  яғни  қолайлы  мінез-қү 

лыкортасы на қайта бейімдейді. Қүрама 

Штаттарда,  керісінше,  балабақшалар 

әу бастэн-ак бүлдіршіндердің санасына 

өз  қабілеті  мен  мүмкіндіктерінің  арқа- 

сында ж е тістікке  жете алатынын сіңіріп, 

жеке  жетістіктерімен  мақтануға  ынта­

ландырады.  Тәрбиешілер  балаларды 

табысқа  жеткенде  мақтау  арқылы,  ал 

теріс  қылықтары   үшін  түзету  жүмыс- 

тарын  ж үр гізу  не  жазалау  арқылы 

ж етістіктерге  жетелейді.  Топта  қиын- 

д ы қ  тудыратын  балалардың  бзр  екені 

әны қталған жағдайда оларды тез арада 

топтан  оқшаулау  туралы  шешім  қабыл- 

дайды.  Оларды топта  қалдыруға тырыс- 

пайды,  себебі  оқшаулау  жаксы  шешім 

деп есептеледі.

Қорыта  келгенде,  Америка  және 

жапон  балабақшаларындағы  әлеумет- 

тену  осы  екі  елдің  мәдени  қүндылық 

тарын  көрсете  отырып,  оны  нығайтуды 

көздейді.

деу  мен  ағаш  өңдеу  құралдарын  пайдалануды  үйрену  үшін  арна- 

йы  курстарда  оқуға  мәжбүр  болды.  Қазір  ұлдар  аспаздық  курстар- 

да  оқи  алады,  ал  қыздар  ағаш  ұстасы  болып  істей  береді.  Алайда 

жастардың  үй  шаруашылығындағы  жұмыстары,  қосалқы  жұмыс 

орындары мен еріктілер тобындағы жұмыстары әлі де болса дәстүр- 

лі  бағыт бойынша  бөлініп  келеді.  Ұлдар үй  шаруасына  кейде  септі- 

гін  тигізсе  де  көбінесе  тамақ  пісіру,  үй  жинау  және  бауырларына 

қарау сияқты жұмыстар  қыздардан талап етіледі (Lee, Schneider, &

Waite,  2003).  Егер  ұл  бала  үй  шаруасына  араласса  көгал  қырқу  не- 

месе  машина  жуу сияқты  «жігіттің» жүмыстарын жасауы  мүмкін.

Сол  сияқты  қыздар,  көбінесе  киім дүкендерінде,  ал ұлдар  техника 

дүкендерінде жұмыс  істейді.  Осылайша,  қыздар  мен  ұлдар  отбасы- 

лық  өмірге  және  ересек  адамдар  ретінде  болашақ  жұмыс  орында- 

рына дайындалады.