(«Ән анаты», А. «Жалын»,1979 ж.)

357
А. САТАЕВ
ӘМIРЕ ПАРИЖДЕ
Т‰нгi Париж. Шайо сарайы. Эйфель м±нарасы. Єрiректе 
Ж±лдыз алањы. Елисей даласы. Мадлен Бульвары. Сан 
мыњдаѓан шамдар. Тыныштыќ. Гранд отель ќонаќ ‰йi. 
Коридор бойы жан жоќ. Басќыштар. Ќатар-ќатар есiктер.
Нөмірi 205 бμлменiњ есiгi сєл ѓана ашыќ. Осы арада аздап 
аялдадыќ. Саѓаттыњ тыќылы ѓана естiледi. Бμлмеде адам 
жоќ сияќты. Балконныњ сєл ашыќ т±рѓан есiгiнен кiрген 
т‰нгi самал жiбек перденi желпидi. Сыѓалап ќана кiрiп, жан-
жаќќа кμз ж‰гiрттiк. Орындыќта бiр адам отыр.
Ол балконнан кμрiнiп т±рѓан Эйфель м±нарасына 
ойлана ќарауда. Кей сєтте оныњ кμзќарасы м±нараны бойлап, 
ж±лдызды аспанѓа кμтерiледi. Ендi бiрде ќайтадан тμмен 
т‰сiп, т‰нгi Париждiњ ‰стiн шарлайды. Аќыры б±л адам т‰рлi 
елдiњ тулары тiгiлген сєулеттi ‰йдiњ алдына кμз тоќтатты.
Гранд операныњ алды. Концерттен ќайта бастаѓан 
халыќ. Єдеттегiден тыс сапырылыс. Б±лардыњ араларынан 
бiр жаќќа асыѓушы топ-топ журналистер мен репортерлер де 
кμрiндi. Олар μзара дабырлап сμйлесуде. Автомобильге мiнiп 
жатќан журналистердiњ бiрiнен екiншiсi:
– Мсье, кiм дедiњiз? – деп с±рады.
– Азиялыќ!
– Азиялыќ?.. Екiншi сыйлыќ?.. Ќызыќ екен!
– Ұлты кiм?
– Бiлмеймiн. Бара кμремiз. Даусы ѓажап. Ешбiр 
ќымсынбайды. Қазiр таѓы да єн салѓызамыз.
Журналист автомобильдiњ артќы орындыѓына орналасќан 
±зынша келген ж±ќа жiгiтке б±рылып:
– Досым Пьер, м±ныњ да даусын жазып алу керек. Аппарат 
μзiњмен бiрге ѓой, – дедi.
– Егер ж±ртты тањырќатарлыќтай дєрежеде болса, 
кμрермiз… Тiлмаш келе ме?
– Виктормен жања келiстiм. Ол да тез жетем дедi. 
(Шоферге) Гранд отельге.
Артќы орындыќта отырѓан ±зынша ж±ќа жiгiт аппаратын 
алдына алды. Автомобиль орнынан ќозѓалды.
Гранд отельдiњ алды концерттен ќайтќандар мен т‰нгi 
серуеншiлерге тола бастады. Ќатарымен ‰ш-тμрт автомобиль 
келiп тоќтай ќалды. Жарыса ж‰гiрiскен журналист, 

358
фоторепортер, тiлмаштардыњ кейбiрi лифтiнiњ кезегiне 
т±рып, ендi бiреулерi жаяу-аќ кμтерiле бастады. Бiздiњ 
таныстар да жаяу кμтерiлушiлердiњ арасында келедi. 
Б±лардыњ барлыѓыныњ μзара єњгiмелерi – жања ѓана бiткен 
єншiлердiњ халыќаралыќ конкурсыныњ ќорытындысы.
Коридорда халыќ кернеп кеттi. Бμлме-бμлмелерге кiрiп-
шыѓып жатќан адамдар. Нөмірі 205 бμлменiњ есiгi єлi де 
сол жартылай ашыќ ќалпында. Б±л ‰йде отырѓан адамѓа 
коридорда басталѓан сапырылыс ешбiр єсер етпеген сияќты. 
Ол єлi де ќиял ќ±шаѓында, м‰лгiп отыр. Кенет есiк ќаѓылды. 
Бμлме иесi басын кμтерiп алды.
– Келiњiз. Р±ќсат!
Бμлмеге журналистер мен фотографтар, оларѓа ќосылып 
‰лгерген Виктор тiлмаш та кiрдi.
Журналистер:
– Мсье, Амре Кашаубаев сiз боласыз ба?
– Ия, менмiн.
– Ќ±ттыќтаймыз!
– Ѓажап! Амрэ – наѓыз француз есiмi. Сонда сiз халыќтыњ 
μкiлiсiз?
– Ќай халыќ?.. Совет халќы.
– Ұлтыњыз кiм?
– Ќазаќ.
Фотографтар Ємiренi жан-жаќтан суретке т‰сiре бастайды. 
Ємiре «мыналарѓа не болѓан?» дегендей кейiппен ќолымен 
бетiн кμлегейлеп, μзiне тμне бастаѓандарѓа:
– Не керек сендерге? – дейдi.
– Жолдас Ємiре, б±лар – сiздi газетке, кiтапќа жазуѓа 
келген кiсiлер,– дедi Виктор.
– Е, менi жазатындай оларѓа не жазыѓым бар?!
– Сiздi маќтайды.
– Маќтайды? Неменеге маќтайды?! Маѓан ешќандай 
маќтауыныњ керегi жоќ. Тезiрек елiме жетсем болды.
- Журналист (Викторѓа): – Сiз, мсье Амрэ Кашаубаевтыњ 
конкурста екiншi орын алѓанын айтыњыз.
Виктор (Ємiреге): – Єншiлердiњ жарысынан озып 
шыќтыњыз. Д‰ние ж‰зiнде екiншi орын.
Ємiре: – Екiншi орын!.. (не айтарын бiлмей.) Мен єндi 
ешбiр орынѓа таласпай-аќ айттым ѓой. Анатол аѓа ќайда?
Виктор: – Сiздiњ с±рап т±рѓаныњыз Луначарский ѓой. Ол 
кiсi жарыс тμрешiлерiнiњ мєжiлiсiнде ќалды. Бiраздан кейiн 
келедi.

359
Ємiре (жан-жаѓындаѓы журналистерге ќарап): – Мыналар 
маѓан не iсте дейдi? Бiрдење ±йымдастыр деп т±рѓан жоќ па? 
Бопет ашыќ па екен?!
Журналистер: – ¤лењ айтыњыз!
Дауысты жазып алатын аппараты бар ±зынша ж±ќа жiгiт 
Ємiреге домбыраны ±сынады.
Ємiре: – Єн сал деп т±р екен ѓой. Жаќсы. Ќ±дай берген 
кμмекейдi аяймыз ба?!
Єншi жайласып т±рып орындыќќа отырды да, домбыраны 
шертiп-шертiп жiберiп, шырќап ќоя бердi. Оныњ асќаќтата 
салѓан єнiне жол бергендей балкон есiгi μзiнен-μзi сыќырсыз 
ашылып, т‰нгi Париждiњ аспанына ќазаќтыњ «Ќараторѓайы» 
±шып шыќты.
Є м i р е:
Келедi ќараторѓай ќанат ќаѓып,
Астына ќанатыныњ маржан таѓып.
Бiрге μскен кiшкентайдан сєулем едiњ,
Айрылдым ќапылыста сенен наѓып.
Єн єуенi Сена μзенiн бойлай келiп, Эйфель м±нарасы 
арќылы аспанѓа шарыќтап бiр-аќ шыќты. Ж±лдыздар 
жымыњдауын ќойып, ќазбауыр б±лттар да ќаќ айрыла 
жыртылып, Шыѓысќа ќарай ќанат самѓаѓан «Қараторѓайѓа» 
жол бергендей…
Є м i р е:
Ќараторѓай, ±штыњ зорѓа-ай,
Бейшара, шырылдайсыњ жерге ќонбай!
«Ќараторѓай» ќанат самѓап барады. Т‰н ќарањѓылыѓы тањ 
алдындаѓы ала кμлењкеге ауысты. Бiраздан кейiн Парижден 
шырќалѓан єн алѓашќы к‰н сєулесiнiњ алтын арайлы 
ш±ѓыласына да жолыќты. Ендi, мiне, шыќылыќтап бiр 
н‰ктеде сайрап т±рѓан шын ќараторѓайдыњ μзi де кμрiндi.
Бiр сєт ќараторѓай тμменге ќарай тастай аќты…
Сμйтсек, Ертiс μзенiнiњ жаѓасы екен. Ауыл єлi ояна 
ќоймапты.
Є м i р е:
Ертiстiњ ар жаѓында бiр терењ сай,
С‰йреткен жiбек арќан тел ќоњыр тай.
Аѓаштыњ б±таѓына ќонып алып,
Сайрайды тањ алдында ќараторѓай.

360
Ауылдыњ ыѓы. ¤зеннiњ арѓы жаѓалауындаѓы сайда бiр ат 
жайылып ж‰р. Єрiректе, аѓаш саясында екi жас сыр шертiсiп 
т±р. Олар саялаѓан аѓаштыњ б±таѓына ќонѓан ќараторѓай да 
μз єнiне салып, сайрап отыр. Ќыз шапанын б‰ркене т‰сiп, 
аѓашќа с‰йенедi. Сыбдыр еткен жапыраќтардан сескенген 
ќараторѓай аспанѓа ±шып шыѓады.
Є м i р е:
Ќараторѓай, ±штыњ зорѓа-ай,
Бейшара, шырылдайсыњ жерге ќонбай.
Ємiре єн ќайырмасыныњ соњѓы сμзiн созып барып тынады. 
Тыныштыќ. Ќалшиып ‰нсiз т±рып ќалѓан бμлмедегiлер.
Ємiре (к‰рсiнiп): – Даламды саѓындым! Үйге ќайтам! 
Бiр кезде долы тењiз толќыныныњ шуындай ќол 
шапалаќтау ду ете т‰стi. Ємiре де, бμлмедегi басќалар да «б±л 
не?» дегендей бiр-бiрiне ќарасады. Виктор балконѓа шыѓады. 
Ќонаќ ‰йi алдындаѓы алањ толы халыќ. Єншiнi ќошеметтеп, 
ќол соѓушы осылар. «Бис! Браво! Виват!» – деген сμздер де 
емiс-емiс естiледi.
Виктор: – Жолдас Ємiре, Париж халќы сiздi шаќырады!
Ємiре: – Менi?.. Таѓы да єн салѓызатын шыѓар.
Ємiре домбырасын ќолына ±стап, балконѓа шыќты. 
Тμменде т±рѓан Париж т±рѓындары ќазаќ єншiсiн онан сайын 
μршелене ќол соѓып ќарсы алды.
Журналист ±зынша ж±ќа жiгiтке: «Аппаратыњды тез 
балконѓа шыѓар», – деп белгi бердi. Бiр адам балконда 
т±рѓан Ємiреге орындыќ апарады. Орындыќќа жайѓасып, 
домбырасыныњ ќ±лаѓын б±рап болѓан єншi: «Б±л єнiм 
де туѓан елiме сенi бойлап жетедi», – дегендей, Эйфель 
м±нарасына кμз тастады.
Гранд отельдiњ алды. Совет жалауы тiгiлген автомобиль 
жиналѓан халыќтыњ арасынан єрењ жылжып келiп 
тоќтайды. Оныњ iшiнен Анатолий Васильевич Луначарский, 
Ромен Роллан, Анри Барбюс шыѓады. Б±л арадаѓы ќаптаѓан 
адамдарды кμрiп, ањ-тањ болѓан олар жан-жаќтарына ќарап 
тањырќайды. Ж±рт жоѓарыѓа ќарауда. Ромен Роллан да 
балконѓа кμз тастап:
– Анатолий Васильевич, мынау кiм? – дейдi. Луначарский 
мен Анри Барбюс та бастарын кμтередi. Моноклiн жμндеген 
Луначарский бiрт‰рлi маќтанышпен:
– Бiздiњ Ємiре ѓой! – деп к‰лiмдейдi.

361
Б±л сєтте ќазаќ єнiн таѓы бiр ќ±марта тыњдауѓа 
ыњѓайланѓан Париж ќаласы ќ±лаќќа ±рѓан танадай тына 
ќалѓан едi.

жүктеу/скачать 1,9 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: