Бағдарламасы бойынша шығарылып отыр Редакция алқасы

214
215
Мұхаббатнама
(Транскрипциясы)
1. Ұлығ тəңрінің атын йад қылдым, 
Мұхаббат наманы бұнйад қылдым.
2. Екі йақту гауһар’аламға берган, 
Мұхаббат гəнжіні адамға берган.
3. Фəлəкнің дэфтəріндін түнні бойган (йуған), 
Жаһан бүнйадыны сөз үзре қойган.
4. Йеті қат зəр нигар эйуаны уала (мына), 
Йаратты алты күнда хақ тагала.
5. Һауа үзре берүр шұңқырга қуны, 
Толүн айдығ қылүр бір қатра суны.
6. Аның кім ал еңінде мең йаратты, 
Бойы бірла сачыны тең йаратты.
7. Қара топрақдын сүнбұл йаратты, 
Тіканлар арасында гүл тұратты (йаратты).
8. Қатық ташдың қылұр гауһарны пайда, 
Құрық найдын қылұр шəккарны пайда.
Махаббатнама
1. Ұлық тəңірдің атын жадыма сақтап, 
Жазайын Махаббатнама жырын бастап.
2. Екі жарық гауһарды ғаламға берген, 
Махаббат кенішін адамға берген.
3. Аспан дəптерінен түнді боятып қойған, 
Жаһан жаратылысын сөзге ұстатып қойған.
4. Жеті қат зерлі айванды
1
 мына 
Жаратты алты күнде хақ тағала.
5. Ауада сұңқар жемі — жаратты қуды, 
Толған айдай қылар бір тамшы суды.
6. Алқызыл өңіне оның мең жаратты, 
Шашын бірдей бойына тең жаратты.
7. Қара топырақтан сүмбіл жаратты, 
Тікендер арасына гүл таратты.
8. Қатты тастан қылар гауһарды пайда. 
Құрғақ борықтан қылар шекерді пайда.
9. Йер үзре құдраты дəрйа йаратты, 
Садафтын лұ’лұ-ұ лала йаратты.
10. Ары гүлні арының ашы қылды, 
Саба йелін чаман фаррашы қылды, 
11. Бұлұтлар йел (піл) тек күкраб йүрұрлар, 
Қайу йерга бұйүрса, су ұрұрлар.
12. Берүр йарым сіңэк ілкінга сатур, 
Кім ол Намрудның магзын чықарұр (ұшатұр).
13. Қылұр йелні Сүлəйманның пырақы, 
Кім ол йелдүр жаһанның тым-тырақы.
14. Берүр қой күтмага Мұсага сұғбан, 
Қылұр Йүсүфні Мысыр еліга сұлтан.
15. Қылұр Айұбны мехнат біле йар, 
Тағы от ічра Азар ұғлын асрар.
1
 Жеті қат көк, дүниені бейнелі тілде айтып отыр.

216
217
16. Құйашны қылды ‘Иса фарқына тəж, 
Мұхаммад Мұстафаға берді миғраж.
17. Мұхаммад əнбийаға шаһ болды, 
Мұхаббатдың хабибуу-л-лаһ болды.
18. Мұхаммадтың мұхаббат болды пайда, 
Мені мұндақ мұхаббат қылды шайда.
19. Илаһы қыл назар Хоразми назға, 
Мұхаббатны көңүлдің ексіма.
9. Жер үстіне құдіретімен дария жаратты, 
Сəдептің лүғлуы лала
1
 жаратты.
10. Таза гүлді араға азық қылды, 
Самал желі көгалға қызмет қылды.
11. Пілдей жүрген күркіреп бұлттар ауар, 
Тəңір қайда бұйырса сонда жауар.
12. Жарымжан шыбынға да берсе қанжар, 
Сол шыбын Намрудтың
2 
— миын шағар.
13. Қылар желді Сүлейменнің пырағы
3
, 
Тым-тырақай жаһанда жоқ тұрағы.
14. Мұсаға қой бағуға берді таяқ, 
Жүсіпті сұлтан қойды Мысырға аяп
4
.
1
 Ұлу қауашағындағы жарқыраған інжу. Бұл жолдар қазақ ақындарының өлеңдерінде 
де көбіне қазақшаға аударылмай беріледі.
2
 Намруд — батырлығымен аңызға айналған патша.
3
 Сүлеймен — біздің жыл санауымыздан 9—10 мың жылдар бұрын өткен патша. 
Дəуіттің баласы
4
  Жүсіп — шығыс  əдебиетінде  аса  көрікті  кісі  ретінде  дəріптеледі. «Жүсіп — 
Зылиха»  қиссасында  қызғанышпен  ағалары  құлдыққа  сатып  жібергеннен  кейін  көп 
жылдардан соң Мысырға патша болады.
15. Айубты
1
 қылар мехнатпен дос-жар, 
Азар
2
 ұлын от ішінде де сақтар.
16. Күнді қылды Исаның парқына
3
 тəж, 
Мұхаммед Мұстафаға берді миғраж 
(көкке көтерді).
17. Мұхаммед əнбиаға шаһ болды, 
Махаббаты алласына ақ болды.
18. Мұхаммедтен махаббат болды пайда, 
Қалдырды мені мұндай ессіз жайға.
Илаһы, назарың сал Хорезми ақынға, 
Көңілінде махаббатын аз қылма.
Əууал көрүшканын айтұр (Сөз башы)
20. Түн ақшам кім көрүнді байрам айы, 
Мұхаммед Хожабек дəулат хұмайы.
21. Бұйұрды өрга шадыруан ұрұлды, 
Қадах келтүрділар мəжліс құрұлды.
22. Хұсайны пəрдəсі үзре түзүб саз, 
Мүғанны бұ ғазалны қылды ағаз.
Ғазал
4
23. Че мəхруйи то ей сəрв-е сəр əфраз, 
Ке миманəд бе руйəт гол дəхəн баз.
1
 Айуб – Йовтың мұсылманша аты.
2
 Азар – ИбраҺим пайғамбардың əкесі.
3
 Парқы – бітімі, болмысы.
4
 Бұл ғазал парсыша жазылған.

218
219
24. Бейад-е қамəтəт мибусəмəш пай, 
Нехали ра ке мибинəм сəр əфраз.
25. Бедан манəд тора дор дəр бэнагуш, 
Ке гəрдəд зохрə бə хоршид хəмраз.
26. Хəт-е сəбзəт безир-е жə ‘д-е мошкин, 
Чо тути бəччəий дəр чəнгəл-е баз.
27. Че манəд ба лəбəт хэр лə ‘л-о йақут, 
Не дəр хəр хатеми мибашəд ə ‘жаз.
28. То ба ма та тəвани наз микон, 
Ке хош башəд зе йар-е назенин наз.
Əуелгі көрісу (Сөз басы)
20. Түн. Ақшамда көрінді мейрам айы, 
Мұхаммед Хожабек
1
 — дəулет
2
 құмайы.
21. Бұйырды, өрге шатырлар тігілді, 
Ыдыстар келтірілді, мəжіліс құрылды.
22. Хұсайын пернесіне
3
 түзіп сазын, 
Жыршы айтты төмендегі ғазалын.
Ғазал
23. Сен сұлусың, ақ қайыңдай асқақсың, 
Жүзің сенің раушан гүлін жасқап тұр.
1
 Мұхаммед Хожабек — Алтын Орда хандарының бірі.
2
 Дəулет — араб тілінде — «мемлекет».
3
  Хұсайын  пернесі — музыкалық  аспаптың  белгілі  бір  күйге  лайықталған  құлақ 
бұрауы.
24. Сенің бейнең екен деп сүйемін мен бұтағын 
Басын шалқақ ұстаған көргенімде жас талды.
25. Жүзің күндей, Зуһрадай інжу сырғаң көздері, 
Ғашық болып күннің өзі Зуһраға тамсанды.
26. Самай шашың астындағы үлбіреген ұлпалар, 
Тырнаққа ілген балапанын тотының — елестетеді
сұңқарды.
27. Ернің сенің дүр мен жақұт секілді, 
Бар жүзіктен көргем жоқ дəл осындай нұрды əлі.
28. Əзір бізге еркелеудің жөні бар, 
Еркелігі жарасар сүйген ғашық жарлардың.
29. Кəмəнд əфкəн чо золфəт хендуйи нист, 
Чо чəшмəт тиз торки навек əндаз.
30. То солтан-е сəрир-е молк-ə хосни, 
Бе ма бичараган гəх гах пəрдаз.
31. Голестан қэй бовэд хали зе болбол, 
Жəмал-е ру-йе хубан би нəзəр баз.
32. Хоша рузи ке Хорэзми бəмалэд, 
Қəдэмха-йе тора бэр дидəха баз.
Байани уақыйғын айтұр
33. Таббасүм қылды, айды: ей, фаланы, 
Кетүргүл бізга лайық армағаны.
34. Көңүл бахрында көп гауһарларың бар, 
Ачұнда парсы дəфтарларың бар.

220
221
35. Мұхаббат нардыны көплардың ұттың, 
Шəкар тек тіл біле’ аламны тұттың.
36. Тілармын кім бізнің бірла пайда, 
Кітабы айласаң бұ қыш қатымда.
37. Кім ош йел тек кечар аййамы фəни, 
Жаһанда қалса біздің армағаны.
38. Қабұл қылдым, йер өптім, айдым: ей, шаһ, 
Ешікің топрағы дəулəтлі даргах.
39. Күчүм етмішчə көп хыдмат қылайын, 
Жаһанға егу атыңны йайайын.
29. Тұзақ құрған үнді де қауіпті емес сенің толқын
шашыңнан, 
Ал жанарың түрік мергенінің оғынан да 
жылдам-ды.
30. Сұлулықтың патшасының тағындағы сұлтансың, 
Уақыт сыйлап бендеңе аударасың ынтаңды.
31. Гүл бағы да қалғанындай бұлбұлсыз, 
Саған тəнті ғашықсыз — сұлулығың құр мəнсіз.
32. Келсе сол күн Хорезмиге, қуандырып өзімді, 
Аяғыңның астына гүл ғып шашам көзімді.
Өткен оқиға
33. Күлім қағып: «Ей, пəленше, — айтты жайын, —
Келтір бері сыйлығыңды бізге лайық.
34. Көңіл теңізінде көп гауһарларың бар, 
Дүниеде парсыша кітаптарың бар, 
35. Махаббат жайлы жазғандардың көбін ұттың, 
Шекердей тіліңмен ғаламды тұттың.
36. Осы қыс қасымда боп, қанып жайға, 
Біздің тілде кітап жазсаң қанша пайда!
37. Фəни күндер өте шығар желдей жүйрік, 
Қалсын мұра жаһанға бізден сыйлық.
38. Қабыл қылдым, жер өптім, айттым: Ей, шаһ, 
Есігіңнің алдын жүрейін сарай санап.
39. Күш-қуатым жеткенше көп қызмет жасайын, 
Бұ жаһанның шетіне ізгі атыңды жаяйын.
40. Бүгүн таңқа текін май нұш қылғын, 
Бадиха бұ ғазалны гөш қылғын.
ҒАЗАЛ 
50. Йəна фұрсат біла болдұм махалны, 
Оқұдым хыдматыңа бұ ғазалны.
Ғазал
51. Йаратқан, кім тəн ічра жан йаратты, 
Сені көрклүклар үзре хан йаратты.
52. Құйаш йаңлыг йүзіңні йарұтты, 
Фəлак тек бізні саргардан йаратты.
53. Халайық құбласы болды жамалың, 
Ошал күн кім сені йаздан йаратты.
54. Толұн ай та’бийа сəру(су) үзре қылды, 
Ай ічра ғұнчайы хандан йаратты.

222
223
55. Жамалыңны жаһанга жалуа қылды, 
Мені ол сурəта хайран йаратты.
56. Ешіттің ерса Йүсүфнің жамалын, 
Сенін хұсн (көрк) ічра сад чандан йаратты.
57. Кəрім (ұлүғ) тəңрі кəмалын қылса ызһар, 
Сен айны бұйла би нұқсан йаратты.
58. Зеһі Қадыр кім ол бір қатра суны, 
Мұхаббат гауһарынға кан йаратты.
59.Азалда қылды Хоразмині мүхтаж, 
Тағы мəнзұрны (махбүбні) сұлтан йаратты.
* * *
60. Кітабат башладым анжама йеткай, 
Мұхаббат нама Мысыр уа Шама йеткай, 
50. Рұқсат сұрап тағы мүмкіндігім бола алды, 
Қызметіне қайтарып оқыдым мына ғазалды.
Ғазал
51. Жаратқан тəн ішіне жан жаратты, 
Сені сұлулардың сұлуы — хан жаратты.
52. Жүзіңді күн сияқты жаратты, 
Мені аспандай таң қалдырып қаратты.
53. Халайықтың құбыласы болды сенің жамалың, 
Сені солай жаратушым жаратты.
54. Толған айды су үстіне телміртті, 
Ай ішіне гүл түйнегін жаратты.
55. Жамалыңды жаһанға жалау қылды, 
Мені сенің суретіңе қайран қылып қаратты.
56. Сен Жүсіптің сұлулығын есітіп пе ең? 
Сенің сұлулығыңды одан да артық жаратты, 
57. Тəңір сұлулықтың кемелін тапты, 
Сені айдай мінсіз жаратты.
58. Ғажайып сол бір тамшы суды, 
Махаббат гауһарына кен (етіп) жаратты.
59. Хорезмиді о бастан мұқтаж қылды да, 
Ал сүйгенін сұлтан жаратты.
* * *
60. Кітап бастадым: ақырына жеткей, 
Махаббатнама Мысыр мен Шамға жеткей.
61. Бұ хан үзра салайы ‘ама қылдым, 
Мұхаббат наманы он нама қылдым.
62. Қылайын еккі бабын парсы һəм, 
Кім атлас тон йарашұр болса мə’лам.
63. Бұрұн əлқисса бек мəдхін айайын, 
Ошандын соңра нама башлағайын.
Мұхаммад Хожабек мəдхі
64. Зеһі арслан йүрек Қоңрат ұрұғы, 
Кічік йашдың ұлүғларның ұлұғы.
65. Са’адат ма’даны, ықбал гəнжі, 
Мұхаммад Хожабек ‘алəм қуанчы.

224
225
66. Оза жансыз тəн ерді мүлкі сенсіз, 
Шаһыншаһ Жəнібек ханға етəнсіз.
67. Сыпахың тақұйатлар дінга берүр, 
Фридун
1
  гəнжін мүскінга берүр.
68. Сүлəйман салтанатлық падишасын, 
Мəсіх
2
 анфаслық Йүсүф лықасын.
69. Ашар йелдің сенің йелганда атың, 
Құйаш йаңлық жаһанны тұтты атың (затың).
70. Əгар мың йыл тірілса Хатымтай, 
Сенің атың ешіткач йерлар өпкай.
61. Дастархан үстінде жария қылдым, 
Махаббатнама он нама қылдым.
62. Екі тарау қылайын парсыша һəм, 
Білімдіге жарасар — атлас тон.
63. Алдымен, əлқисса, бек сыпатын айтайын, 
Одан соң наманы бастайын.
Мұхаммед Хожабекті мадақтау
64. Даңқың артсын, арыстан жүрек қоңырат тұқымы, 
Кішкенесінен ұлықтардың ұлығы.
65. Бақыттың кені, береке жұбанышы, 
Мұхаммед Хожабек — əлем қуанышы.
1
 Фридун — Фирдоусидің «Шаһнама» дастанының кейіпкері.
2
 Мəсіх — Иса пайғамбардың екінші аты.
66. Жаны жоқ өлік еді елің сенсіз, 
Патшалардың патшасы — Жəнібек ханға етенесіз.
67. Əскерлерің дінге қуат берер, 
Фридун байлығын мүскінге берер.
68. Сүлеймендей салтанатты патша болып туыпсың, 
Мəсіхтей айбарлы, Жүсіпке сай сұлусың.
69. Желден озар сенің шапқанда атың, 
Күн тұтылғандай жаһанды тұтты затың.
70. Мың жыл кейін тірілсе егер Хатымтай,
1
 
Жер өбер ед, естіп сенің атыңды-ай.
71. Ерүр дəулатқа дидарың тафаүл, 
Болұптұр тал’атыңға Мұштары құл.
72. Ұлұс тұттың қамұқ ‘ақлың күчідін, 
Черікта қан тамар қамчың ұчындын.
73. Сеңа жұд уа шажа’ат болды биша, 
Шажа’ат бірла жұдыңдын хамиша.
74. Сеңа жұд уа шажа’ат болды биша, 
 Гаһы Рүстəм йұпанұр разм ічінда.
75. Қачан кім екі саф болса мұқабыл, 
Сенің чакарларың оқ күкрəйүр біл.
76. Кірар разм ічра тойға кіру йаңлық, 
Ачықмаш бөрі қойға кіру йаңлық.
1
 Хатымтай — шығыс əдебиетінде жомарттығымен əйгілі болған кейіпкер, қазақтар 
Атымтай дейді.

226
227
77. Əгар десам сені Рүстэм йарарсын, 
Қылычық бірла сафларны йарарсын.
78. Əгар мэдхің бітіса көк дəбірі, 
Тұганмас мың йыл ічра мың да бірі.
79. Неча кім болсалар көк ічра жауид, 
‘Ұттарид — біткачы, барбатчы Наһид.
80. Құйаштек дəулатың табанде (байанде) болсұн, 
 Ешікіңда йеті көк (ықлым) бəнде болсұн.
81. Айытсұн бəнде Хоразми дұ’алар, 
Карамдың һəр заман қылғын ‘аталар.
71. Дидарың елге жақсы нышан берер, 
Сəулетіне мұштары
1
 да басын иер.
72. Ұлысты биледің ақылыңның күшімен, 
Ұрыста қан тамар қамшыңның ұшынан.
73. Сен ерсің де, мырзасың туа біткен, 
Ерлік пенен мырзалық тұтас біткен.
74. Сенің тойында Хатым ұялар, 
Соғысқаныңа Рүстем жұбанар.
75. Бөлінгенде екіге жауың сені қор қылар, 
— Жасақтарын күркіреп оқ боп тиіп қорқытар.
76. Соғысқа кірер тойға кіргендей, 
Ашыққан бөрінің қойға кіргеніндей.
77. Егер сені Рүстем десем сол атаққа жарайсың, 
Қылышыңмен жаудың сапын жарасың.
1
 Мұштары — Юпитердің шығыс елдеріндегі аты. 
78. Егер сипатынды жазар болса көк дəбірі
1
, 
Түгесілмес мың жылда мыңнан бірі.
79. Көкте қанша жанса да жарық, 
Жазушы — Ғұтарид, күйші — Нахид
2
.
80. Дəулетің күндей баянды болсын. 
Есігіңде жеті ықлым бенде болсын.
81. Дұға қылсын Хорезми бендеңіз, 
Шапағат пен қайырымнан кендеміз.
82. Санадын өзга нəу’ атлас тоқұйын, 
Қыш ортада баһарийат оқұйын.
83. Кім ұжмақ тұр сенің базмың бинасы, 
һəміше йаз ерүр жаннат һауасы.
Ғазал
84. Қадах чаврұлды ош бустан ічінда, 
Хош ічкіл рахны райхан ічінда.
85. Чаман фаррашы, йа’ны таң нəсімі, 
Гүл афшанлық қылұр бустан ічінда.
86. Ачылды йаз кечті, ол кім ерді, 
Чаман йүсүфлары зындан ічінда.
87. Чечак йапрақлары йерга түшұптұр, 
Аның тек кім ‘ақық лар кан ічінда.
1
 Көк дəбірі — көк жұлдызы.
2
 Гұтарид, Нахид— Есекқырған, Шолпан жұлдыздарының аты.

228
229
88. Кел, ей ұжмақ гүлі, чымганга чыққыл, 
Бүгін олтырмағыл айуан ічінда.
89. Бізнің бек йадыға ‘ишрат қылалы, 
Нече кім йоқ тұрұрбыз сан ічінда.
90. Мұхаммад Хожабек ол кім ‘Əли тек, 
Өкүш жаулан қылұр майдан ічінда.
91. Оқы нагах əгар сэнданға текса, 
Башағы етланұр (тікланұр) сəндан ічінда.
82 Мақтаудан өзіңе атлас шапан тоқиын 
— Қыс ортасында көктемдей өлең оқиын.
82. Сенің той жасаған жерің — жұмақ, 
 Əмсе жаз, жаннат, шуақ.
Ғазал
84. Ыдыс жағалатылды бақ ішінде, 
Іш рахат шарабын райхан ішінде.
85. Көгал қызметшісі — таң самалы 
Хош иіс септі бақ ішіне.
86. Гүл ашылды, жаз өтті, болған оңды, 
Көгалға Жүсіптей көрік берген гүлдер солды.
87. Кен ішіндегі ақықтардай асыл-ды, 
Жерге шешек жапырақтары шашылды.
88. Кел, сүйіктім, жұмақ гүлі пішінде 
Көгалға шық, отырма əйуан ішінде.
85. Санда болмасақ та көзге ілерлік, 
Бекке арнап мөлдір шарап көтерелік.
90. Мұхаммед Хожабектің əскерлері Əлидей
1
Майданда қырғын салар, жауы қалар зар илей.
91. Оғы нақақ төске барып тисе егер, 
Ұшы бойлап өңменге барып тірелер.
92. Айа сахыб қыраны кім ұзарлар, 
Қылычындын ‘əдулар қан ічінда.
93. Өкүш йыллар Йаратқан бақый тұтсын, 
Хайатыңны бегім дəуран ічінда.
94. Нышан бермес, кім ерса мыслыңызны, 
‘Ирақ уа Рұм уа Қан’ған ічінда.
95. Хоразминің кетіб ‘ақлы башындын, 
Тұрұр тек сурəті, йоқ жан (ічінда).
Уэсфу-л-хал айтұр
96. Йігіт сен, бада ічкіл, нұқл ашағыл, 
Бүгіндін соң йүз еллік йыл йашағыл.
97. Нишат уа ‘айш нұша-нұш қылгыл, 
Хирадны май біле мадхұш қылғыл.
98. Кім əсру би офадүр бұ замана, 
Жаһан қалмас кішіга жауидана.
1
 Əли~ Мұхаммедтен кейінгі төртінші халиф. VII ғасырдағы мұсылман арабтарының 
билеушісі.

230
231
99. Ұлұсқа рахм етіб гамхор болғыл, 
һəмише шад уа бархордар болғыл.
100. Жаһанны егү (едгү) атың тұтты мұтлақ, 
йаман көздін йырақ тұтсын сені хақ.
101. Мұхаббат бірла жанындын бұ мүскін, 
Дү’ға қылды, ижабат болсұн, əмин.
102. Мұхаммад Хожабек мəдхін түгаттым, 
Мұхаббат наманы бұнйад еттім.
92. О, сайыпкыран, жауларың жүзіп жүрер, 
Сенің қылышыңнан тамған қан ішінде.
93. Жаратқан ұзақ өмір берсін саған, 
Тұрмысың дəуренді боп, бегім, аман.
94. Ирак, Үрім, Хананда да, 
Тең келер сізге жан жоқ əманда.
95. Хорезмидің басынан ақылы кетті, өлмесін бе, 
Тұрар тек суреті ғана жаны жоқ кеудесінде...
Халін суреттеу
96. Жігіт, сен шарап ішіп, тамақ аса, 
Бүгіннен соң жүз елу жыл тағы жаса.
97. Іш шарапты, бас айналсын, тыным тапсын, 
Ақыл-есің алқабын тұман жапсын.
98. Опасыз, тұрағы жоқ бұ замана, 
Мына жаһан мəңгі емес адамға.
99. Ұлысқа рахым етіп, қамқор бол, 
Əмсе шат бол, бақытты бол.
100. Ізгі есімің шартарапқа жайылды-ақ, 
Жаман көзден жырақ тұтсын сені хақ.
101. Махаббатпен, шын жанымен бұ мүскін, 
Дұға қылды, қабыл болсын, əмин.
102. Мұхаммед Хожабекті мадақтап тауыстым, 
Махаббатнамаға енді ауыстым.
Əуəлғы наманы айтұр
103. Айа көрк ічра ‘алам падишаһы, 
Жаһан тұтты сенің хұснүң сипаһы, 
104. Пері рухсарларның көркка байы, 
Йүзүң-наурыз уа қашың-байрам айы.
105. Көңүл шырын сөзүңга болды Фархад, 
Көзүң Кəшмир жадұсүға ұстад.
106. Қара мең ал йақыңда йарашұр, 
Башым дайым адақыңқа йарашүр.
107. Бойұң сару уа санаубар тек, белің қыл, 
Офа қылған кішіларга офа қыл.
108. ‘ақықың сұхбатындың жан болұр сөз, 
Қамар тек чеһраңа бақса қамар көз.
109. Ұрұр нəргесларның науақны жанға, 
Күлар чеһраң чечактын арғауанға, 

232
233
110. Мүхаббат нары жандын кетмады һеч, 
Қолұм сым алмаңызға йетмады һеч.
111. Сарайдың барды Чын-Мачынға чауың, 
Қыйа бақсаң болұр арсланлар ауың.
112. Таббасүм қылсаңыз шəкар ұйалұр, 
Тішің інжүсүдін гауһар ұйалұр.
113. Жамалың йетті ‘аламга сипаһлар, 
Қатыңда йер өпарлар жұмла шаһлар.
Бастапқы нама
103. Падишасы эсем дүние, қиырдыц, 
Сенің жүзің жаһанды бас идірді.
104. Пері сұлуларының көрікке байы, 
Дүзің — наурыз, қасың — көктем айы.
105. Көңілім Шырын сөзіне Фархад болды, 
Көзің Камшир жəдігөйіне
1
  ұстаз болды.
106. Албыраған өңіңе қара меңің жарасар, 
Басым дəйім аяғыңа жарасар.
107. Бойың тіп-тік қайыңдай, белің — қыл, 
Опа қылған кісілерге опа қыл.
108. Сенің айдай жүзіңе қарап қаламын, 
Асыл сөзіңді естісем, оттай жанамын.
1
 Жадылайтын, сиқырлайтын адам.
109. Нəркес көздерің жүрекке оқтай қадалар, 
Сенің жүзіңнен гүл де ұялар.
110. Махаббат нəрі жанымнан еш кетпеді, 
Қолым сенің алмаңа еш жетпеді.
111. Даңқың сарайдан Шын-Машынға жетті күшті, 
Сен қия бастырмай, неше арыстан ауға түсті.
112. Əсем жымиысыңнан шекер ұялар, 
Інжудей тісіңнен гауһар ұялар.
113. Жамалың əлемге жайылды кемел, 
Сен тұрғанда батыр да, патша да жер өбер.
114. Фəлак ‘ышқың йолында бисар уа пай, 
Ысырғаң данасы — Зуһра, йүзүң-Ай.
115. Лəтафат мүлкіда сұлтансың, ей жан, 
Қамұқ башдын айаққа жансын ей, жан.
116. Қатық күлсаң мəгар агзың білүргай, 
Пəрі көрса сені мендек телүргай.
117. Сачың бір тарына мың хүр йетмас, 
Йүзүннүң нұрына мың нұр йетмас.
118. Əгар берса сүйұрғаб хақ та’ала, 
Керакмас сенсізін Фердаусы-а’ла.
119. Көңүлнің қан қайнаб барча ташқай, 
Көзумнің йашыдын кəусар бұлашқай.
120. Кішінің сенсізің не жаны болсүн, 
Аның тек ‘ұмұрның не сəні болсұн.

234
235
121. Шəкар ернің набаты Хызра ұхшар, 
Айагың кімки өпса мəңгү йашар.
122. Жамалың тек кішінің йоқ жамалы, 
Дариға болмаса ерді зауалы.
123. Қыйамат көрклүсін хұснұңға не сөз, 
Йырақ болсұн жамалыңдың йауыз көз.
124. Бүгүн йоқтұр сен ай тек көкта əсра, 
Құлұң бичара Хоразмині асра.
114. Ғашықтық жолында естен танды көк те өзі, 
Ай — сенің жүзік, Зуһра — сырғаңның көзі.
115. Əсемдік əлемінде сұлтансың, ей жан, 
Тұрған бойың мейірімдісің, ей жан.
116. Егер күлсең, оймақ аузың ашылар, 
Сонда пері көрсе, мендей есінен танар.
117. Шашыңның бір талына мың хұр
1
 жетпес, 
Жүзіңнің нұрына мың нұр жетпес.
118. Егер берсе шапағат хақтағала, 
Керек емес сенсіз маған ұжмағы да.
119. Жүректің қаны қайнап шектен асты, 
Көз жасымнан кəусарды ылай басты.
120. Кісінің сенсіз не жаны болсын, 
Ондай өмірдің мəнсіз не сəні болсын.
1
 Хур — хор қызы.
121. Шекер ернің хызыр науатындай, 
Аяғыңды кім өпсе, сол мəңгі жасайтындай.
122. Жамалыңдай кісінің жоқ жамалы, 
Дариға, болмаса еді мол зауалы.
123. Керемет көріктісің, шырайыңа не сөз, 
Жырақ болсын жамалыңнан жауыз көз.
124. Мына көктің, сірə, сендей айы жоқ, 
Құлың бейшара Хорезмиді есіркеші, жайы жоқ.
Мəснауи
125. Кел, ей, сақы, кетүргіл бадə-и наб, 
Күлə-ойнайу ічсүнлар бұ асхаб.
126. Кім ош йел тек кечар айами-фəни, 
Ажалдың һеч кішінің йоқ аманы.
127. Сабұрдың йахшы йоқтұр пиша қылсам, 
Бұ йолда йоқ, сабр андыша қылсам.
Екінчі намасын айтұр
128. Сəламым гүлга елт, ей таң нəсімі, 
Кім ерүр Ай-құлы, Ахтар-нəдімі.
129. Сəламы кім көңүл жанана айса, 
Йарұр көзлар сауадыдан бітіса.
130. Сəламымны текүр ол ділсітанға, 
Рахымсыз би офа жан уа жаһанға.

236
237
131. Сəламымны текүр ол көркка байға, 
Кір ұрұр чеһрасы мын та’на айға.
132. Сəламымны текүр ол хұш лықаға, 
Қамұқ башдан айақ аби бақаға.
133. Айытқыл, ей бойұң тоба бұтақты, 
 Құлұңның хаддын ашты иштийақы.
134. Айытқыл, ей уисəлің үмүр бағы, 
Ешікің топрағы кəусар бұлағы.
Мəснауи
125. Кел, ей, сақы,
1
 көтеріп көңіл қабақты, 
Ішсін мына кісілер, келтір мөлдір шарапты.
126. Өтеді жалған дүние желдей зулап, 
Ажалдан еш адам жоқ аман қалмақ.
127. Сабырдан жақсысы жоқ ойлап тұрсам, 
Бірақ менде сабыр жоқ аңдап тұрсам.
Екінші нама
128. Ей, таң самалы, сəлемімді гүлге жеткіз:
«Оның ай — құлы, жұлдыздар — 
қызметшісі», — деңіз.
129. Сəлемімді жүректен сүйгенге айтам, 
Сүйгенімді сүрме ғып көзге тартам.
1 
Сақы — даяшы жігіт.
130. Сəлемімді жеткіз, сол еркімді алған, 
Рақымсыз əрі опасыз сұлу жанға.
131. Сəлемімді жеткіз сол көрікке байға, 
«Оның жүзінен мың есе төмен, — де, — ай да».
132. Сəлемімді жеткізер сол əсеміме, 
Бастан-аяқ тірлік суы
1
 бар тəнінде.
133.Айтшы былай: «О, жұмақ ағашының бұтағы, 
Құлыңнан асқан қайғысы қашан тынады?».
134. Айтшы былай: «О сенімен кездескен шақ — 
өмір бағы, 
Есігіңнің топырағы — кəусар бұлағы».
135. Айытқыл, ей сөзі йалған жафакар, 
Қарақлары қарақчы өзі ‘аййар.
136. Айыт, ей меһрің аз, ‘ышуаң фарауан, 
Нетер ол ағызда мұнча йалған.
137. Айыт мендін кім ол мүскін ұрұр аһ, 
Қачан енгай кеданың йүнə шаһ.
138. Қачан қылғай көзүмні йақтау ол Ай, 
Ерүр йүзі қүйаш тек ‘алам арай.
139. Қачан ла’лың қадахлар нұш қылғай, 
Қарашмаң бəндені мəдхүш қылғай.
140. Зеһі фархүнда тали’ бахтийары, 
Кім ол хəзрата бір күн тапса бары.
1
 Тірлік суы (кейде «Хызыр суы» деп те аталады)— с аңызы бойынша, адамды мəңгі 
жасататын су.

238
239
141. Иүзүңдің білгүрүр дəулат нышаны, 
Арамұң топрағы бахт ашйаны.
142. Жаһан тұтты жамалың дад қылғыл, 
Бұ мүскінні бірар һəм йад қылғыл.
143. Сенің тек падишаның мархабасы, 
Менің тек мың кəдайнын хұн баһасы.
144. Күчүм йеткінча көп қылдым офалар, 
Офалық құлны асрар падишалар.
145. Меңа сенсіз өлүмдүр бұ хайатым, 
Сенің меһрің білэ йогрылды затым.
146. Көңілга өзганың меһрін йауытман, 
Йырақлық бірла мен сізні ұнұтман.
135. Айтшы былай: — «Ол — сөзі жалған азапшы, 
 Өзі — аяр, көзқарасы — қарақшы».
136. Айтшы былай: «О, сүюің аз, 
сұлусың қылымсыған, 
Неге сенің лебізің мұнша жалған?»
137. Айтшы былай: «Мүскінің аһ ұрады деп, 
— Қашан енер сол сорлының үйіне кеп?»
138. Жарық қылар көзімді қашан ол ай, 
Жүзі күндей əлемнің əшекейі-ай.
139. Қашан сенің лағыл ернің шарапқа тиіп, ашылар, 
Қашан көзқарасың бендеңді ессіз мас қылар.
140. Кім қасыңда дəйім жүрсе болып жар, 
Соған ғана бақыт — арман жолығар.
141. Жүзіңнен білінер ізгілік демі, 
Басқан жерің — бақыттың кені.
142. Жамалың жаһанды биледі, датыңа ал, 
Бұл мүскінді бірер рет жадыңа ал.
143. Сендей падишаның бір мархабасы,
1
— Мендей мың сорлының құн-бағасы.
144. Күшім жеткенше көп жасадым адалдық, 
Адал құлға патша қылмас жамандық.
145. Сен болмасаң, — өлімге бел буғанмын, 
Бастан саған ғашық болып туғанмын.
Көңілге өзгенің сүюін жуытпан, 
Жырақта жүрсем де мен сені ұмытпан.
147. Ерүрмін уаслыңа дайым талабкар, 
Неча кім түн ұзұн болса таңы бар.
148. Тапылғай мақсұдұм тапқұңда бары, 
Саадат қылса Хоразмиға йары.
149. Ағыр ұйқұчы бахтым неча йатқай, 
Уисалың машрықындын һəм таң атқай.

жүктеу/скачать 1,24 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: