ЖАНҰЯ
- 220 -
Әке - өзінің әке екендігін, үстемдігін білдіруі керек. Анасы
баласын әкесімен қорқытуы керек!
Бала жалықпауы үшін күнде бір мезгіл ойнауына рұқсат
беру керек. Жалығудан және ренжуден жаман мінездер пайда
болады және адамның көңілі жүдейді. Баланың ешкімнен
ақша сұрауына рұқсат бермеу керек. Көп сөйлемеуді,
үлкендерге құрмет көрсетуді үйрету керек. Жақсы адамдардың
жақсылықтарын айтып солардай болуға тырысуы керектігін
және жаман адамдардың жамандықтарын айтып, ондай
болмау керектігін үйрету керек.
Баланың әр қалаған
нәрсесін алып беру және сәнді,
салтанатты өмір сүруін қамтамасыз ету дұрыс емес. Өйткені
бала өскенде де әр қалағанына қол жеткізе алатынын
ойлап, оған ұмтыла беретін болады, ал бұл жүзеге аспай
қалған кезде өмірге ренжіп,
қиялдары қирап ешкімді
тыңдамайтын құлақсыз қырсыққа айналады. Өзіміз халал
тамақ жегеніміздей балаларымызға да халал тамақ беруіміз
керек. Хараммен қоректенген баланың денесі нәжіспен
иленген қамырдай болады. Мұндай балалар жамандыққа,
опасыздыққа үйір болады.
Балаға ысырап етпеуді, қанағатшыл болуды үйрету керек.
Кейде құр нанмен де күнелтуді әдеттендіру керек. Жаман
жерлерге баруына жол бермеу керек. Бала жаман адамдардың
қасында жүрсе, әдепсіздікпен ұятсыздықты,
өтірік айтуды
үйренеді.
Әке үнемі қатал болмауы керек, көп еркелете де
бермеуі керек. Сөйлегенде айбаттылығын сақтауы керек.
Балаға әкесінің байлығымен, лауазымымен мақтанбауын
ескерту керек. Қарапайым және сыпайы болуды үйрету
керек. Өзгеден бір нәрсе алудың масқаралық екенін, берген
қолдың алған қолдан үстем болатындығын түсіндіру керек!
Сараңдықтың жаман мінез екендігін үйрету керек!
Басқа адамдардың
қасында әдептілік сақтауды, аяғын
ЖАНҰЯ
- 221 -
айқастырып отырмауды, дөрекі болған іс-әрекеттерден аулақ
болу керектігін айту керек.
Баланы көп сөйлеуден қайтару керек. Көп сөздің
ұятсыздыққа жол ашатынын, мылжыңдықтың жаман қасиет
екендігін айту керек. Бала ертелі кеш сөйлеуді бәрібір
үйренеді. Мақсат – оған қажет кезінде үндемеуді және
үлкендердің сөзіне құлақ асуды үйрету.
Дұрыс болса да көп ант ете беруіне рұқсат етпеу керек.
Барға да, жоққа да ант ете беру жаман әдет. Үлкендерге құрмет
көрсетудің, оларға орын берудің және барлық адамдармен
жақсы қарым-қатынаста болудың маңыздылығын түсіндіру
керек.
Баланы кішкентай кезінен бастап намазға дағдыландыру
керек. Өскен кезде намаз оқуы қиын болуы мүмкін. Өзгенің
мал-мүлкін тартып алуды, өтірік айтуды, харам нәрсе жеуді
көз
алдына жаман, жиіркенішті қылып түсіндіру керек.
Осындай тәрбиемен өсіріп, балиғат жасына толғанда бұл
әдептердің ерекшеліктерін, маңыздылықтарын үйрету керек.
Әрбір істі әдет ретінде емес,
игі ниетпен, ояу көңілмен,
ықыласпен жасау керектігін түсіндіру керек. Мәселен ішіп-
жеуден мақсат – құлдың Раббысына ғибадат ету үшін,
адамдарға, отанына, еліне пайдалы қызметтер атқаруы үшін,
адамдардың бақыты үшін еңбектену екендігін түсіндіру
керек.
Дүниеден мақсат – ахирет үшін азық жинау екендігі,
дүниенің ешкімге қалмайтынын, өлімнің кенеттен, күтпеген
жерден келетіні айтылу керек. «Дүниеде ахиреттік азығын
жинап, жаннатқа және Аллаһу та’алаға қауышқан адам не
деген бақытты адам» деу керек.
Кішкентайынан осылай
тәрбие көрген баланың мінез-хұлқы тастың үстіне қашалған
жазудай болып сақталады және оңайлықпен өшпейді.
Пайғамбарымыз былай деген:
«Барлық балалар мұсыл-
Достарыңызбен бөлісу: