барғандары үшін лағынеттелген еді.»

ЖАНҰЯ
- 134 -
«Әйелдің ең үлкен міндеті күйеуінің ақысын орындау, 
ал еркектің міндеті анасының ақысын орындау.» (Хаким) 
«Намаздары қабыл болмайды» дегені, намаз борышынан 
құтылады, бірақ оған берілетін үлкен сауаптарға қауыша 
алмайды дегенді білдіреді. Намаздары босқа кетеді деген 
сөз емес. Бір әйелден күйеуі разы болмаса әйел күнәсының 
жазасын тартқаннан кейін жаннатқа кіреді. Жаннатқа тек 
кәпірлер кірмейді. 
Мұсылманның күнәсі көп болса да, соңында міндетті түрде 
жаннатқа кіреді. Ерлі-зайыптылар жақсы қарым-қатынаста 
болып бір-бірлерінің разылығын алуға тырысуы керек.
Сұрақ: Әйел адам күйеуінің атын атап шақырмайды 
дегенді естіген едім. Сонда ол күйеуін қалай атағаны жөн? 
Жауап: Әйелдің күйеуінің атын атап шақыруы тахримән 
мәкрух болады. Әркім өзінің тұрып жатқан жерінің әдетіне 
қарай құрмет білдіретін мәндегі сөздермен және “сен” деп 
емес, “сіз” деп шақырады. Мәселен “Отағасы”, “Әкесі” т.б. 
немесе кей жерлерде “Әбеке”, “Ереке” деген секілді атының 
соңына жалғаулар қосып атау да құрметке саналады. 
Әженің насихаты
Қарт әже қаладағы баласының үйіне 3-4 күнге қонаққа 
келген еді. Күн ауа бастағанда келіні залдағы отырған апасы 
мен немересіне: «Келіңіздер тамақ дайын, суытпай ішіп 
алыңыздар!» - дейді. Бала әжесінің әлі отырғанын байқап: 
«Әжетайым, жүріңіз тамақ ішейік!»- дейді. Әжесі ренішті 
халде: «Үйдің еркегі келмей тұрып дастарханға отыру дұрыс 
емес. Қазір әкең келсін, бірге отырып ішеміз»- дейді. Келіні: 
«Апа, ол бұрыннан қалған әдет, қазір қарны ашқан адам 
дастарханға отырып, тамағын жей береді!»- дейді. Әжесі: 
«Қызым, адамдардың әдебі, ар-намысы болатынындай, 
үйлердің де әдеп-тәртібі болады»-дейді. Бұл сөз өзіне 
ерсі көрінген немересі мырс күліп: «Әжетайым, үйлердің 

ЖАНҰЯ
- 135 -
әдебі қандай болады екен? Бізге айтып берсеңізші онда!»-
дейді. Әжесі сөзді бастайды: «Біз кішкентай кезімізде 
аналарымыздан бұрын әкелеріміздің қасында әдепті болуды 
үйренетін едік. Үйде әкеміз, анамыз бар кезде аяғымызды 
созып отырмайтын едік және үлкендер сөйлеп жатқанда бізге 
сөз кезегі берілмейінше сөзге араласпайтын едік. Үлкендер 
үйге кірген кезде дереу орнымыздан тұрып, оларға орын 
беретін едік. Ешқашан әкемізден бұрын дастархан басына 
отырмайтын едік. Әкеміз келіп, тамақты «Бисмилләһпен» 
бастап «Қане тамақтан алыңдар» деген кезде ғана бастайтын 
едік. Астан кейін дастархан дұғасын кезектесіп оқитынбыз. 
Ешбір тамақ, отбасыңмен бірге отырып жегендей болмайды. 
Бүкіл осы нәрселер дастарханның әдебі болып саналады, 
балам!» - дейді. Немересі: «Әжетай, осыншама қысымнан 
стреске түспейтін бе едіңіздер?»-деп сұрайды. Әжесі: 
«Жоқ, бұл қысым емес, бұл бір-бірімізге деген сый-құрмет 
болғандықтан өзара сүйіспеншілігіміз қуатты болатын. Бір-
бірімізге деген махаббат болғандықтан бұдан ешкім стреске 
түспейді. 
Тағамдар дәмді, ұйқылар тынық болатын. Сенесің бе? 
Мен алғаш рет «стресс» сөзін осы жерде естідім. Біздің 
ауылымызда ақыл-есінен айрылған бір кісі бар еді. Барлығы 
оны жынды дейтін. Тіпті ол да өмірінен бақытты еді. Оның 
өміріне ризалығы соншалық, айтып жеткізе алмаймын. 
Кешке дейін көшеде балалармен ойнайтын. Қарны ашқан 
кезде кез-келген үйдің есігін қағып: «Менің қарным ашты, 
жейтін нәрсе беріңдерші!» -дейтін. Қай үйге кірсе де қолы 
бос шықпайтын. Шашы өсіп кеткенде бір шаштараз шашын 
алып, моншашы жуындырып қоятын. Жұма күндері қолынан 
ұстап, намазға да ертіп апаратын. 
Яғни ешкім оны шеттемейтін. Қазір болса ешнәрсеге 
құрмет көрсетілмейді. Қараңдар бұл қалада тіпті үйлерге 
де құрмет көрсетілмейді! Кеш батқанда ешкім үйлерінің 

ЖАНҰЯ
- 136 -
перделерін жаппайды, үйлерінің іші көрініп тұрғанынан 
ешкім ұялмайды. Ал біз қараңғы түспей тұрып-ақ қалың 
перделерді жауып, содан соң үйдің жарығын қосатын 
едік. Киім ауыстырар кезде тіпті перделер жабық болса 
да ұяттылығымыздан жарықты сөндіріп, жерге отырып 
ауыстыратын едік. Сырттан қарағанда көлеңкеміздің 
көрінетінін ойласақ жүзімізден от шығардай қызарып кетер 
едік»- дейді. Сол мезетте келіні орнынан тұрып, залдың 
пердесін жабады. Әжесі: «Үйдің әдебі пердесінің жабылып, 
жабылмағанынан белгілі болады»- деп айтатын аталарымыз. 
Үйлер биік-биік дуалдармен қоршалған болса да жуылған іш 
киімдерді аулаға іліп қоюға үйдегі адамдардан ұялатынбыз. 
Ешкім ауланың ортасына іш киімдерін жайып қоймайтын. 
Бір күні әлі жас кезімде іш киімімді ең бірінші жіпке 
іліп қойыппын. Кейін анам келіп: «Ей қызым, бүгін әкең 
аулаға шығып сенің жайылып тұрған іш киіміңді көргенде 
ұялғанымнан жерге кіріп кете жаздадым. Бұдан былай 
іш киімдеріңді бірінші жіпке ілме, ең соңындағы жіпке 
іліп, үстінен жұқа матамен жауып қой, астындағы киімің 
көрінбесін! Әдебімізден, ар-намысымыздан айрылсақ, 
иманымыздан да айрыламыз!»-деген еді. 
Мен ол кезде 12 жасар едім. Анамнан бұл сөздерді естіген 
кезімде ұялғанымнан өзімді қоярға жер таппадым. Қазір 
ондай әдеп қалмаған сыңайлы. Кеше таза ауа алайын деп 
балконға шықсам, қарсыдағы көрші іш киімдерін балконына 
жайып қойыпты. Мен мұны көріп, ұялғанымнан үйге кіріп 
кеттім. Қазіргі күнде көбісі көшеде тамақтанады. «Көз 
ақысы» деген нәрсе бар. Адамдар базардан алған заттарын 
іші көрініп тұратын пакеттерге салып, үйіне алып келеді. Бұл 
заттарды алуға жағдайы келмейтін адамдар бар, көз ақысы 
өтеді, қызғаншақтық, көре алмаушылық пайда болады. Бұған 
мән беріп жатқан ешкім жоқ. Әркімнің көзі түскен мұндай 
тағамдарда шипа болмайды. Пайғамбарымыз саллаллаһу 

ЖАНҰЯ
- 137 -
алейһи уәсәлләм: «Жасаған тағамдарыңның иісімен 

жүктеу/скачать 1,21 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: