Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Ал ол шамадан аз тоқты жіберуші токтар деп 
аталады. Жіберетін токтың шегін білу өте маңыз- 
ды, ол адамды өлімге соктыруы мүмкін. Жібер- 
мейтін тоқтың табалдырығы (шегі) де калыпты 
таралу заңына бағынады. 19.4-сурет (2-сызық) 
еркек адамдардың жібермейтін токтың жиілікке 
қатысты тәуелділігі берілген. Жүрекке тоқпен 
, , 
эсер етіп, ол тоқасказаннын фибриллизациясын
0,01 0,1 
1 
10 v, кГц тудырып, адам өліміне әкелуі мүмкін. Фибрил-
лизация тудыратын тоқтын шамасы жүректен
19.4-сурет 
өтетін тоқтың тығыздығына, жиілігіне және эсер
ету уақытының ұзақтығына байланысты.
500 Гц жиілікте иондардың орын ауыстыруы олардың молекулалық-жылу- 
лык козғалысымен шамалас болады да, сол себепті ток және электромагниттік 
толкын тітіркенуді тудырады.
Бұл кездегі негізгі әсері жылулык козғалыс арқылы жүреді.
Жоғарғы жиіліктегі электромагниттік толқындар аркылы жүргізілген емдеу 
әдістері жылыткышқа қарағанда әлдеқайда тиімді түсы — генератордың қуа- 
тын реттеп отыру аркылы кызу дозасын дәл беріп отыруға болады. Жылулык 
әсерден басқа электромагниттік тербелістер ішкі молекулалық үдеріс тудырып, 
кейбір ерекше әсердің түріне ие болады.
Мысалы, үлпаларды қыздыру үшін үлкен шамадағы тоқ жүргізу керек. Жо- 
ғарыда атап өткеніміздей, мұндай жағдайда электр тоғы және төменгі, дыбыс- 
тык және ультрадыбысты жиіліктегі токтар электролизге немесе ұлпалардың 
бұзылуына әкеп соқтырады. Сондықтан кыздыру үшін өте жоғарғы жиіліктегі 
токтар колданылады (§18.9 караңыз).
Қыздыруға кеткен куатты 
Р= P R
формуласымен есептейміз. Бұл формула- 
ны түрлендіру керек. Биологиялык ұлпа 
S
ауданды екі электродтың ортасын- 
да орналассын. Электродтардын аракашыктығы / (15.2-суретте бейнеленгенге 
ұксас).
Айталык, тоқ тығыздығы 
j
ұлпанын барлык нүктесінде бірдей болсын және 
электродтардағы токтығыздығына тең болсын. Бізге белгілі 
R =pl/S.
Онда:
P = P R = j 2S 2p l / S = j p 2V,
(19.1)
мұндағы 
V — SI —
үлпаның көлемі.
(19.1) 
тендігін көлемге бөліп, 1 м2 ауданнан 1 с ішінде бөлінетін жылулык 
шамасын аныктаймыз:
q = j p 2.
(19.2)
Біз күткендей, 
q
тоқ тығыздығы және ұлпаның меншікті кедергісіне тәуелді.
Жоғарғы жииіктегі тоқты у.іпа.іар арқылы өткізетін физиологиялық әдісті
диатермия немесе жергшкті дарсонвализация деп атаймыз.
/, мА

Диатермия кезінде 1 МГцжиіліктегіәлсізсөнетінтербелістегітокколданы- 
лады, ал кернеуі 100—150 В; ток күші бірнеше ампер. Ал адам ағзасындағы тері, 
май, сүйек, бұлшыкеттердің меншікті кедергісі жоғары болғандыктан олар тез 
кызады. Ал меншікті кедергісі аз мүшелерде кан және лимфа көбірек болған- 
дыктан (өкпе, бауыр, лимфалык түйіндер) олар баяу козады. Диатермияның 
кемшілігі — терде және терасты кабатта көп мөлшерде керек емес жылулар 
бөлініп кетеді. Соңғы жылдары диатермия әдісі медицинада сирек колданы- 
лады, оның орнына баска әдістер пайда болды. Себебі дистермия әдісі кезінде 
аппараттык (кұрылғының) бұзылуы кезінде электродтарды коскан кезде адам 
өліміне дейін алып келгендіктен оны коллану сиреді. Жергілікті дарсонвализа­
ция үшін 100—400 кГц жиіліктегі ток колданылады, кернеулігі 10 киловольтқа 
жуык, ал ток күші өте аз — 10—15 мА.
Емделушіге 
Е
ток жоғарғы жиілікті ток көзі болатын 
К
аркылы беріледі, ал 
ол ток графитпен толтырылған шыны электрод аркылы 
Э
немесе вакуум аркы­
лы беріледі. Екінші электрод жок, өйткені, ол емделуші денесі аркылы және 
токты коршаған орта аркылы тұйықталған (суретте конденсатордың пунктирлі 
сызығы).
Эсер етуші фактор ретінде тек кана жоғар- 
ғы жиіліктегі ток емес, сонымен катар, емде- 
лушінің терісі мен электрод арасында пайда 
болатын электрлі разряд жұмыс істейді.
Жоғарғы жиіліктегі токтар хирургиялык 
максатта да колданылады (электрохирургия).
Ол әдіс аркылы үлпаны «күйдіруге» де болады 
(диатермокоагуляция) немесе оны кесуге де бо­
лады (диатермотомия).
Диатермокоагуляция кезінде 6-10 мА/мм2 
тығыздыктағы ток колданылады, оның нәти- 
жесінде ұлпаның температурасы жоғарылайды 
да, ұлпа коагуляцияға ұшырайды.
Диатермотомия кезінде ток тығыздығын 40 мА/мм2 жеткізеді, соның нә- 
тижесінде өткір электрод аркылы үлпаны кесуге болады. Электрохирургиялык 
эсер кәдімгі хирургиялык тәсілдің жанында әлдекайда тиімді екені даусыз.
19.3. АЙНЫМАЛЫ МАГНИТ ӨРІСІМЕН ЭСЕР

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: