Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Қазіргі танда «электроника» ұғымы кеңінен таралған. Электроника — 
техникалык ғылым болғандыктан, физиканың жетістіктеріне негізделеді. 
Бүгінгі кезде электрондык аспапсыз ауруды зерттеу, аныктау және оны емдеу 
мүмкін емес деп нык сеніммен айтуға болады. Бүл бөлімде жалпы және элек- 
тронды медициналык аспаптардын сипаттамалары, электронды медициналық 
кұрылғылар келтірілген. Кейбір электронды медициналык кұрылғылар мен 
аспаптар баска бөлімдерде келтірілген.

20-тарау
ЖАЛПЫ ЖӘНЕ МЕДИЦИНАЛЫ 
ЭЛЕКТРОНИКАНЫҢ МАЗМҮНЫ
Бул тарауда электрониканың мазмунын қарастыруымен бірге медициналық
электронды аппараттың электр қауіпсіздігі және сенімділігі қарастырылады.
20.1. ЭЛЕКТРОНИКА ЖӘНЕ ОНЫҢ ДАМ УЫ НЫ Ң 
КЕЙБІР БАҒЫТТАРЫ
Баска ғылымдар сиякты физика да коғамнын кажеттілігінің аркасында да- 
миды, оның дамуы тәжірибелік сұраныстан туындайды. Сонымен катар фи- 
зиканың дамуы тәжірибелік және техникалык мәселелерді шешуге мүмкіндік 
береді. Мысалы, электромагнита кұбылыстарды зерттеу саласының жетістігі 
аркасында соған сәйкес техника саласы дамыды: электро және радиотехника. 
Уакыт өте радиотехниканың көптеген салалары радиоэлектронды және элект- 
роникалы деп атала бастады.
«
Электроника
» 
термині көп жагдайда шартты атау, оған нақты анықтама
беру қиын. Ең дурысы электроника деп, электровакуумда ионды жэне жартылай
өткізгішті қурылгылардың
(
қуралдардың
) 
жумысын және қолданылуын қарас-
тыратын гылым мен техниканың саласын тусінуді айтамыз.
Электрониканы кең мағынада оның колдану саласына, кұрылғылардын 
класына, теориялык мәселелерінің категориясына катысты топтарға белу­
ге болады. Физикалы электроника денелердің электрөткізгіштігін, дәнекерлі 
және термоэлектронды кұбылыстарын карастырады. Техникалы электроника 
кұралдардың, аппараттардын кұрылысын сипаттауды және косу сызбасын ка­
растырады; жартылай өткізгішті электроника жартылай-өткізгішті кұралдарда 
колдануды карастырады.
Кейде барлык электрониканы үш ірі салаға бөледі: 
вакуумды электроника,
электровакуумды кұралдардың (электронды шам, фотоэлектронды кұрылғы- 
лар, рентгенді түтікшелер, газоразрядты кұралдар) жасалуы мен колданылуын 
зерттейді; 
қатты денелі электроника,
жартылай өткізгішті кұралдардын сонын 
ішінде интегралды сызбаларды зерттейді; 
квантты электроника,
лазер мен ла- 
зерді зерттейтін электрониканың арнайы саласы. Бұл мысалдар электроника- 
ның мазмұнын ашса, екінші жағынан онын колдану аясының накты шекарасы 
жок екендігін көрсетеді.
Электроника-ғылым мен техниканың өте Линам и калы саласы.
Жана эф- 
фектілер негізінде жаңа электронды кұрылғылар жасалады, олар медицина

мен биологияда кеңінен колданылады. Көрнекі мысал ретінде 
Джозефсон эф-
фектісін
қарастыралық.
1962 ж. ағылшын физигі Б. Джозефсон 2 аса өткізгіштер арасында орналас- 
кан өте жұка 1 диэлектриктен (қалындығы 1 нм жуық) электртоғы өтеді деген 
болжам жасады (20.1-сурет). Кейіннен мұндай кұбылыстың бар екені анықтал- 
ды. Егер ток күші кандай да бір критикалы шамадан кем болса, онда диэлект- 
рикте кернеудің кемуі болмайды, ал одан асса онда диэлектрикте кернеудің 
төмендеуі болады да аса өткізгіш-диэлектрик — аса өткізгіш дәнекері электро- 
магниттік толкын шығарады.
Ток күшінін критикалык мәні сырткы өріске сезімтал, сондыктан 20.1-су- 
ретіндегі кұрылғыны өте аз шамадағы 10-7 А/м магнит өрісін дәл есептеуге қол- 
данылды. Жакында Джозефсон эффектісін адам жүрегінің биотоғының магнит 
өрісінің индукциясын есептеуге колданды.
Кез келген техникалық және электронды кұрылғыны мыкты және аз энер­
гия колданатын етіп жасауға тырысады. Бірак бұл оны өлшемі аз етіп жасауға
Мәселенің бір тұсы — кұрылғыларды, электронды 
сызбаларды аз өлшемді (миниатюрлі) жасау тенден- 
циясына тоқталайык. Ен алғашкы электронды шамлар 
қолдану кезеңінің өзінде электронды күрылгыны аз өл- 
шемді етіп жасау мәселесі тұрды. Электрондык құрыл- 
ғыларды кішірейтуге жартылай өткізгішті диодтар мен 
триодтардың қолданылуы үлкен мүмкіндік берді, ол 
1 см3 көлемде 2—3 элементті сыйғызды.
Кішірейтудін келесі сатысы 
интегралды сызбаны
колдану болды. Бұл ми- 
ниатюрлі сызбада кұрылғының барлык элементтері өзара конструктивті түрде 
электрлі байланыста болады.
Интегралды сызбаның екі негізгі түрі бар: жартылай өткізгішті және плен- 
калы (үлдірлі).
Жартылай өткізгіиіті интегралды сызбалар
өте таза арнайы жартылай 
өткізгіштерден жасалады. Термиялық, диффузиялык өндеу аркылы жартылай 
өткізгіштің кристаллы торының әр бөлігі сызбаның әртүрлі элементіне жауап 
береді. Бүл әдіс 1 мм2 пластинадан 100 деталдан тұратын радиотехниканың 
блок эквивалентті сызба жасауға мүмкіндік берді. Интегралды сызбада резис­
тор және конденсатор ретінде 
р -п -ө
туі колданылады.
20.2-суретте жартылай өткізгішті интегралды сызбаның біреуі келтірілген: 
а — онын көлденен кимасы; б — принципті электрлі сызбасы. Әртүрлі штрих 
арқылы жартылай өткізгіштің немесе өткізгішті материалдың немесе әртүрлі 
коспалы материалдың колданысы көрсетілген 
(Л
— конденсатор, 
Б
— триод, 
В
— резистор, 1—5 — сызбаның сәйкес нүктелері).
Үлдірлі (кабыршақты) интегралды сызба вакуумды әртүрлі материалды ка- 
баттап жасайды. Сонымен катар гибридті (коспалы) интегралды сызба кол­
данылады, ал жартылай өткізгішті және кабыршакты сызбалардың бірігуінен 
жасалады. Интегралды сызбаның эр бөлігінің элементінің өлшемі 0,5-10 мкм 
арасында, сондыктан аз ғана шаң-тозаң оның жұмысына эсер етеді. Бүл ин-
кедергі келтіреді.
л
—
^
-------
|2
•1І! 2
>
-------
У
4

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: