Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 2
және 3 сәулелер бірдей аракашыктыкіы жүріп втеді. Ад олардын оптикалык жол ұзындыгы да бірдей болуы үіиін 3 сөуленін жолына Н мөлдір пластинасы койылады, ол А пластинасындап.і 2 сөуленің жүрген жолын «өтел- ген» сиякты кызмет атқарады. Ьүл жағдайда интерференция мы н максимумы колданылады. Егер айнамен бірсуін Х/4 кдшыктыкка озгертсек, онда соулслср жолынын айырымы Х/2 өзгерсді, ол интерференциянын минимумына снйксс, ал интерференциянын көрінісі 0,5 жолакка1 жылжиды. Егер айнаны алгаш- кы орнынан Х/2 кашыктыкка орнын ауыстырсак. онда интерференцияланған сәулелердін оптикалык жол айырымы X болып өзгереді, ол интерференция нын максимумына сәйкес интерференциялык корініс толык бір жолакка жыл жиды. Айнаныңорын ауыстыруы мен интерференциялык бейненін өзгсрісінін бүл байланысы толкын аркылы аныктауға жөне керісіше голкын үзынльн ы ар- кылы айнанын орын ауыстыруын аныктауға мүмкіндік бсреді. Майкельсон интерферометрі сыну көрсеткішін аныктау үшін колданыла ды. 2 және 3 сәуленін жолына бірлсй К ылысы койылады (24.7-сурсггс үзік сызыкпен көрсетітген), олардын бірсуін п{ сыну корссткііпі бар сұйыкиен, ал екіншісін п2 сыну көрсеткіші бар суйыкпсн толтырылады Соулелердін опти калык жол айырымы: 6 = 2/л, — 21 п2 * 2 Ң п - п2), (24.23) угүндағы / — сәуленін ортадан бір рет обьекттсі і жол ұзындығы, ал сәуле ыдыс- тан (кюветтен) екі рет өтетіндіктен теңдеуде 2/берілген. Айталык. осы жол айырымынын нәтижссінде интерференциялык көрініс к жолакка ығысып, сонда: 6 =кІ. (24.24) (24.23) және (24.24) теңдеулерін салыстырсак: Ап = л, — п2 = кк/(21). (24.25) Егер 0,1 жолакка ығысуды аныктау мүмкін болса (А: = 0,1) онда / = 2,5 см, үшін: 5 5 көэден А пластинаға сәулелердін әртүрлі бұрышпен түсу салдарынан 1 және II интерференциялык сурет практикалык тұрғыда әркашан жолакпен көрсетіледі. Бүл сүрак татығымен карастырылмайды. > Ап 500-10 4 ° ’1 ' 2 0,025 5 - 10-8 5 -10 2 = ю - 6. Корііі түрганымы здай, интерференциялық рефрактометр (сыну көр- сеткішін аныктауға арналған интерферометр) сыну көрсеткіштін өзгерісін жакиіадан кейінгі 6 болікке дейін дәлдікпен аныктау мүмкіншілігі бар екен. Интерференциялык рефрактометр, дербес жағдай салыстырмалы-гигиеналык максатта зиянды газдардың кұрамын аныктау үшін колданылады. И нтерферометрдін көмегімен Майкельсон жары к жылдамдығынын жердін козталысына төуелсіздігін долелдеп, бүл тәжірибе арнайы салыстырмалыктео- рияның негі йн калады. Екі сәулелі интерферометр мен микроскопты үйлесті- ру аркылы жасалған интерференциялык микроскоп деп аталатын күралдын комегімен биологияда сыну көрсеткішін өлшеу үшін, күрғак заттардын күра- мын және мөлдір микрообъектілердін калындығын аныктайды. Интерференциялык микроскоптың принципті сызбасы 24.8-суретге көрсетілген. Интерферометр- дегідей жарыксәулесі А нүктесінде екііт ажыратыла- ды, бір ііикі сәулс мөлдір микрообъект Л/аркылы, ал екінші сәуле оның сыртынан өтеді. ОларДнүктесін- дс жолығып өз ара интерференцияға үшырайды, ал ат интерференция аркылы өлшенетін параметрдің шамасын аныктайды. 24.4. ГЮЙГЕНС-ФРЕНЕЛЬ ПРИНЦИПТЕРІ Жарыктын дифракциясының түсіндірмесі мен есептеуішін Гюйгенс-Фре- неіь принциптерін кодданып түсіндіруге болады. Гюйгенстін болжамы бойын- ша белгілі уакыттың ііпіндс толкын жеткен толкын беттерінін әрбір нүктесі скінші рстті элементар таіқындар орталығы болып табылады. оларды орап отстін сызык келесі толкындык беттін бастамасы болады. 24.9-с\ретте 5, және Sj— г, және г, уакытындағы толкыннын беттері г, >г.. Френель Гюйгенстін бүл түжырымдамасын екіншіретті толкынОароын ко- геренттілігі мен интерференциясы үғымымен толыктырады. Осылай жалпылама түрде алынған бұл идея.шр Гюйгенс- Френель принциптері деп аталады. Кеңістіктің кандай да бір нүктесінде дифракциянын нәтижесін аныктау үшін Гюйгенс-Френель принцип! бойынша толкындык беттің осы нүктесіне жеткен екінші ретті толкындардың интерференциясын есептеу кажет. Кез кезген формадағы толкындык беттер үтпін мүндай есептеулер киындыкка соктырады, бірак дербес жағдайлар үшін (сфералык және жазык толкынды беттер, нүктенін Si толкындык бетке және мөлдір емес тоскауылға катысты S 2 симметриялы орналасуы) есептеулер салыстырмалы түр- де онай. Бұл жағдайда толкындык беттерді белгілі ретпен жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|