Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| гамма-топограф
(сцинтиграф) қолданылады, ол автоматты түрде радиоактивті препараттың таралу каркындылығын тіркейді. Гамма-топограф сканерлі есептеуіш түрінде жасалған, ол аркылы адам денесінің үлкен бөлігін біртіндеп өтуге болады. Сәуле шығару белгіленіп тіркеледі, мысалы, қағаз беті- не штрихпен белгілеу. 32.13, а-суретте есептеуіштің жолы сызба түрінде, ал 32.13, б-суретте тіркеуші карта көрсетілген. Радиоактивті иондарды қолданып ағзадағы зат алмасуды бақылауға бола ды. Адам ағзасындағы сұйыктык көлемін тікелей есептеу мүмкін емес, ал таң- баланған атом әдісі ол мәселені шешуге көмектеседі. Мысалы, қанға белгілі мөлшерде радиоактивті иондарды енгізіп, кантамырлар жүйесімен біркелкі таралғанша уакыт беріп, оның белсенділік бірлігін аныктай отырып, жалпы көлемін табамыз. Гамма-топограф ағзадағы иондалған сәуленің салыстырмалы түрде дөрекі таралуын көрсетеді. Ал нактырак деректерді (анықтаманы) авторадиография әдісімен алуға болады. Бүл әдісте зерттелетін нысанға, мысалы, биологиялык ұлпаға сезімтал фо тоэмульсия кабаты жағылады. Нысандағырадионуклидтерэмульсиялықбетін- де із қалдырады, яғни ол өзін суретке түсіргендей болады (оның аты да осыған байланысты алынған). Алынған суретті радиоавтограф немесе авторадиог рамма деп атайды. 32.14-суретте осы әдістің колданылуы көрсетілген. Мұнда (а) көртышканның калканша безінің түйіншесі (фолликул) және (б) сол түйін- шенің (фолликул), радиоактивті І4С таңбаланған, амин қышқылды (лейцинді) енгізгенен кейінгі авторадиограммасы кескінделінген. Күміс түйіршіктерінің Изотоппен Тіркеуші байытылған 32.14-сурет айкындалуы (фотоэмульсияда кара нүктелер 32.15-суретте) І4С элементінін түйіншеде (фолликулда) таралуын көрсетеді. Тірі ағзаларға радиоактивті атомдар аз мөлшерде енгізілгендіктен, олардың ыдыру өнімдері ағзаға зиянын тигізбейді. Радионуклидтердің емдеуге колданылуы негізінен ү-сәуле шығаруды (гам ма-терапия) колданумен байланысты болып отыр. Гамма-кұрылғы (32.16-су- рет) кәдімгі 60Со тұрады, корғаныш контейнері, ауруды столға орналастырады. Жоғары энергиялы ү-сәуле шығаруды колдану терен жаткан ісіктерді жоюға мүмкіндік береді, ал бұл кезде беттік ағзалар мен ұлпалар аз әсерге ұшырайды. а-Бөлшектер де емдеу үшін колданылады. Олардын иондаудың сызыкты тығыздығы жоғары болғандыктан, олар ауаның аз ғана кабатында жұтылады. Сондыктан а-бөлшекті емдеуге колданғанда (а-терапия) ағзамен тікелей жа- насу болуы немесе ағзаның ішіне енгізу кажет. 2 2 2 Ерекше мысал ретінде радонды терапияны айтуға болады: кұрамында ~{ь Rn бар минералды суларды және онын нәтижелі өнімдерін (§32.1 караныз) теріге эсер ету үшін (ванна), ас корыту ағзаларына (ішу), дем алу мүшелеріне (ингаляция) колдану. а-Бөлшектің емдеу үшін колданылуы нейтрондар ағы- нын колданумен де байланысты. Ісіктерге алдын ала элементтер енгізіледі, ал оларға нейтронмен эсер еткенде ядролык реакция болып а-бөлшектер пайда болады. Ауру ағзаларды нейтрон ағындарымен аткыштағанда мынандай реак- циялар жүруі мүмкін + 2 « немесе 3 Li + ^ и - » , Н + 2 «). препарат Сонымен а-бөлшекте, ядроларда ағзаның ішінде пайда болады, ал олар ағзаны (ісікті) жою әсерін жүргізеді. Радиоактивті дәрі-дәр- мекті ауру мүшеге иненің ұшымен енгізуге бо лады. Радиокулидтердің және нейтрондардын ион- далған сәуле шығарумен емдік эсер етудің баска да әдістері бар. 32.7. ЗАРЯДТАЛҒАН БӨЛШЕКТЕРДІҢ ҮДЕТКІШТЕРІЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ МЕДИЦИНАДА ҚОЛДАНЫЛУЫ Үдеткіштер деп электр және магнит өрісінің әсері арқылы үлкен энергия- лы зарядталған бөлшектердің шоғырын алу үшін кажет кұрылғыны айтады. Үдеткіштер жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|