Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
Ремизов А.Н. Медициналық және биологиялық физика (1)
| 3 2 . 3 - с у р е т
атомына айнатады. Иондату және козу бірінші / , Ю 6 м - 1 ретті үдерістер. Екінші ретті үдеріс молекулалы-жылулык козғалыс жылдамды- ғының ұлғаюы, сипаттамалы рентгенді сәуле шығару, радиолюминесценция, химиялык үдерістер жатады. а-Бөлшектердің ядролармен әсерлесуі иондалуға карағанда сирек болатын кұбылыс. Бүл кезде ядролык реакция, а-бөлшектің шашырау кұбылысы болуы мүмкін. (З-Сәлелену а-сәулелену сиякты заттардың иондалуын туғызады. Ауада (3-бөлшектің иондалуының сызыкты тығыздығы мына формула бойынша аныкталады: і ~ к ( c / v 2) , мүндағы к ~ 4600 ион жұптары/м. Иондалу мен козу үдерістерімен катар (3-бөлшектер баска да үдерістер туды- рады. Мысалы, электрондар тежелгенде тежегіш рентгенді сәуле шығару пайда болады. (З-Бөлшектер заттың электрондарында шашырап, олардың жолы кат- ты кисаяды. Егер электрон ортадағы жарыктың таралу жылдамдығынан жо- ғары, жарык жылдамдығымен козғалса, онда сипаттамалык, Черенков сэуле іиыгару ( Черенков—Вавилов сэуле шығару) пайда болады. (3+-Бөлшектер затка үлкен ыктималдылыкпен түсіп, ондағы электрондар- мен өзара әсерледі, нәтижесінде электрон-позитрон жұптарының орнына екі ү-фотондар пайда болады. Бүл үдеріс сызба түрінде 32.4-суретінде көрсетіл- ген және аннигиляция деп аталады. Аннигиляция кезінде пайда болатын әр ү-фотонның энергиясы электрон немесе позитронның тыныштык энергиясы- нан кем болмауы тиіс, яғни 0,51 МэВ-тен кем болмауы. (З-Сәуле шығаруды әлсіретуге ұшырататын үдерістердің әртүрлігіне кара- мастан жуыктүрде оның каркындылығы (31.8) тендеуіне ұксас экспоненциал- ды заңмен өзгереді. Р-Сәуле шығарудын заттармен жүтылуын сипаттау үшін жартылай жұтылу кабаты колданылады, ол аркылы сәуле шығару өткенде оның каркындылығы екі есе кемиді. Ағза ұлпасында Р-бөлшектер 10—15 мм терендікте енеді деп есептеуге бола ды. Р-Сәуле шығарудан корғану үшін жұка алюминді, плексигласты және бас ка экрандар колданылады. Мысалы, 0,4 мм калындыктағы алюминий немесе 1,1 мм калындыктағы су фосфордан шығатын Р-сәуле шығаруды екі есе азайтады. Заттарға ү-сәуле шығару түскенде сипатта малы рентгенді сәуле шығару (когерентті шашыру, Комптон эффектісі, фотоэффект §31.3-ты караңыз) үдерістерімен катар баска да рентген сэуле шығаруға тән емес үдерістер байкалады. Бұл үдерістерге элект рон-позитрон жұбы пайда болатын үдерісті жаткы- зуға болады, ол ү-фотонның энергиясы электронмен позитронный тыныштык энергиясынан (1,02 МэВ) кем болмағанда пайда болады және үлкен энергиялы фотонның атом ядросымен әсерлесуі кезінде пайда болатынфотоядролык реакциялар жатады. Фотояд- ролык реакциялар пайда болу үшін ү-фотонның энер гиясы нуклонға келетін байланыс энергиясынан кем болмауы кажет. Әртүрлі үдерістердін нәтижесінде ү-сәуле шығарудың әсерінен зарядталған бөлшектер ү-фотон ү-фотон жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|