Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
Механика.іық жүйенің куйін сипаттайтын тэуелсіз айнымальиар еркіндік
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- (■*2 - * , ) 2 + У,)2 + (Z2 - г ,) 2 = l 2.
| Механика.іық жүйенің куйін сипаттайтын тэуелсіз айнымальиар еркіндік
дэрежесі деп апниады. Еркін материалдык нүктенің үш еркіндік дәрежесі болады, ал карастыр- ған мысалымызда екі еркіндік дәрежесі бар. Бір атомды газдын молекуласын материалдык нүкте ретінде карастырсак, онда мұндай еркін молекуланын үш еркіндік дәрежесі болады. Тағы бірнеше мысал келтірейік. Екі материалдык нүкте 1 және 2 бір-бірінен катан байланыста болсын. Екі нүктенің күйі х,, г,, у 2, z2 алты координатамен берілген, оларға бір бай- ланыс және бір шектеу қойылып, төмендегі математикалык тендеумен си- патталсын: (■*2 - * , ) 2 + ~ У,)2 + (Z2 - г ,) 2 = l 2. Физикатык түрғьшан бүл екі материатдык нүктенін арасы әр уакытта /бола- тындығын көрсетеді. Бүл жағдайда еркіндік дәрежесінін саны 5. Бұл екі атомды молекуланын мысаты. Енді үш материатдык нүтсте 1, 2, және 3 бір-бірімен катан байланыста болсын. Онын күні X,, у р zv х 2, у 2, zr х}, y v z} тоғыз координаталарымен си- патгатады. Бірак нүктелер арасындағы үш байланыс атты координатанын тәуелсіздігіне атып келеді. Жүйенін тек атгы еркіндік дәрежесі бар. Бір түзудін бойында жатпайтын үш нүтаенін күйі катты дене күйін бергендіктен. катты дене де атгы еркіндік дәрежесіне не болады. Осындай еркіндік дәрежесіне (атгау) үш атомды және көп атомды молеку- латар не болады. егер олар катан байланыста болса. Накты коп атомды молекулатар тербелмелі козғатыста болғандык- ган атардын молекулатарынын еркіндік дәрежесі атгыдан артык болады. Еркіндік дәрежелері тек кана механнкалык жүненін сипаттамасы тана емес, тәуелсіз айнымалыларды. сонымен катар, жүйенін тәуелсіз орын ауысты- руын аныктайды. Егер (5 44» формуласынан тәуе.лді координата үшін жалған шаманы алса. онда ал берідген сферадагы радиусынлаты тандалган тәуелсіз координаталар кандай да бір нүктедерге сәйкес келмейді. Сонымен, материалды нүктенің үш еркіндік дәрежесі болса, онда онын кез келген орын ауыстыруын координата өсі бойынша үш тәуелсіз орын ауысты- руға жіктеуге болады. үктенін өлшемі жоқ болғандыктан оның айналуы туралы сөз көтерудің кажеті жок. Демек, материалдық нүкте ілгерілемелі козғалыстың үш еркіндік дәрежесі- не ие. Материалдык нүкте жазыктыкта, сферада, және баска беттерде ілгері- лемелі қозғалысының екі еркіндік дәрежесіне ие. Ал материалдык нүктенің кисык бойымен козғалысы (мысалы, рельс бойынша козғалыс) ілгерілемелі козғалыстын бір ғана еркіндік дәрежесіне ие болады. Қатты дене, козғалмайтын өс бойынша козғалғанда бір ғана айналу коз- ғалысының еркіндік дәрежесіне ие болады. Поездың дөңгелегі екі еркіндік дәрежесіне ие: біріншісі — айналмалы козғалыс, екіншісі — рельс бойымен ілгерілімелі козғалыс. Қатты дене алты еркіндік дәрежесіне ие болу үшін оның кезкелген орын ауыстыруын төмендегі кұралдарға жіктеу керек: масса центрінің қозғалысын координата бойынша үш ілгерілемелі қозғалысқа, ал өс бойынша айналысын үш координата бойынша масса центріне катысты жүргізу керек. 5.18-5.20-суреттерде топсалы кұрылғыларда бір, екі және үш еркіндік дәре- жесіне ие. 5.6. ЦЕНТРИФУГАЛАУ Центрифугалау деп біртекті емес жүйенің, мысалы сұйыктыктың, айналу кезіндегі бөлінулерін (сепарациялау) айтамыз. Біртекті емес жүйенің ауырлык күшінің өрісінде бөлінуін карастырай- ық. Айталық судың суспензиясының тығыздығы әртүрлі болсын. Ауыр лык күшінің және ҒА итеру күшінің аркасында уакыт өтісімен сұйық әртүрлі кабатка көшеді. Судан тығыздығы ауыр бөлігі батады, ал судан тығьплыі ы а бөлігі жүзіп шығады. Тығыздығы артык бөлігіне эсер ететін корытынды күш: жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|