байланыскан болса (инерциалды емес санак жүйесі) онда оның күйі жүйенін
үдеуіне байланысты (
6
.12, б-сурет). Суреттен көріп отырғанымыздай, Ньютон-
ның екінші заңы бойынша:
Ғ + mg = Ғ = та,
н
Р
мүндағы корытқы күш мынаған тең:
Ғ
=
mg
tga немесе
та
=
mg
tga,
осыдан:
о
= g tg a .
(6.5).
Демек, карапайым математикалык маятникті жүйенің үдеуінің модулі мен
бағытын анықтауға колдануға болады. Ал жүйенің үдеуінің индекстері ретінде
белгілі бір массасы бар денені алты серіппе аркылы байланыскан күрылғыны
(6.13-сурет) алуымызға болады.
Серіппенің деформациясы аркылы сырттан эсер еткен күштін бағытын,
яғни үдеудің шамасын ауырлык күшін ескере отырып анықтауға болады. Мұн-
дай кұрылғылар ғарыштың есептерінде инерциалдык навигацияларда колда-
нылады.
Шындығында, егер жүйенің кез келген уақыттағы үдеуі белгілі болса, мыса-
лы, жер серігінің, онда жылдамдыктың уакытқа тәуелділігін аныктауға болады:
и = {ad/.
(
6
.
6
)
и = Л
0
тәуелділігін аныктап, дененің кез келген орнын табуға болады:
х = Jo d/,
у =
Ju.d/,
z
= Jo;d/.
(
6
.
7
)
Демек, жер серігінен тыс кұрылғылар аркылы жергілікті орында жүйенің
жылдамдығы және үдеуін аныктауға болады. Сәйкес осы кұрылғыларды бағ-
дарлаудын инерциялық жүйесі деп атаймыз.
Адамның ағзасында осы мәселені шешетін, бағдарлаудың инерциялы жүй-
есі болатын мүше — вестибуляторлы аппарат
1
бар. Ол ішкі күлакта орналас-
кан, оның өзара перпендикуляр жарты дөңгелекті
К
каналдардан және
В
куыс-
тың кіре берістік түсте орналаскан күралдары бар (6.14-сурет).
Достарыңызбен бөлісу: 
