Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| АКУСТИКА
Акустика — ең төменгі жэне ец жогаргы ( 10,2—10и Ги) жиіліктегі толқындар мен серпімді тербелістерді зерттейтін физика саласы. Осы заманғы акустика ғылымы кең ауқымды қамтиды, оның бірнеше бөліктері бар: физикалық акусти ка, турлі ортадағы серпімді толқындардың таралу ерекшелігін зерттейді; фи- зиологиялық акустика — адамдардың жэне жан-жануарлардың дыбыс қабылдау және дыбыс шығару мушелерін зерттейді. Тар мағынада айтар болсақ, акустика қатты денедегі, суиықтағы және газдағы серпімді тербеліс пен толқындарды зерттейтін, адам қулагының қабылдауын зерттейтін ғылым саласы. 8.1. ДЫ БЫ СТЫ Ң ТАБИҒАТЫ. ФИЗИ КАЛЫ Қ СИ ПАТТАМ АЛАРЫ Дыбыстык тербелістер мен толкындар-механикалык тербеліс пен тол- кындардың дербес жағдайы. Бірак кейде есту мүмкіндігімізді бағалауда және медициналық козғалыстардың максаты үшін кейбір мәселелерді арнайы ка- растырған жөн. Дыбыстардың мынадай түрлерін ажыратамыз: 1 ) тон немесе музыкалыкдыбыстар; 2 ) шулар; 3) дыбыстық соққылар. Дыбыс тоны деп периодты удеріске бағынатын дыбыстарды айтамыз. Егер бұл үдеріс гармониялык болса, онда оны қарапаиым немесе таза деп атайды, ал оған сәйкес дыбыстык толқын (7.45) тендеуімен сипатталады. Таза тонның физикалықсипаттамасы жиілік болып табылады. Гармониялык емес тербеліс- ке курделі тондар сәйкес келеді. Қарапайым тонды камертон шығарады, ол күр- делі тондар музыкалык құралдармен немесе сөйлеу аппараттарымен (дауысты дыбыс т.б.) шығарылады. Күрделі тондар карапайым тондарға жіктелуі мүмкін. Жіктелу кезіндегі ең төменгі жиілік v 0 негізгі тонға сәйкес келіп, калған гармониялык ( обертондар ) 2v0, 3v 0 еселік жиілікке ие болады. Салыстырмалы карқындылығымен (А амп- литудалы) көрсетілген жиіліктер жиынтығы акустикалық спектр деп аталады. (§6.4 караңыз). Күрделітонныңспектрісызыкты: (8.1)суреттебірдейжобадағы (v 0 = 100 Гц) әр түрлі кұралдардан алынған (а) роял, (б) кларнет, спектр түрі көрсетілген. Демек, акустикалык спектр — күрделі тонның маңызды сипатта- масы болып табылады. Шу деп, уақыттан курделі тэуелділікте болатын, қайталанбайтын дыбыс тарды айтамыз. |