Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| j +- q n +-v+
және j = qn _• u_. (15.6) Ток тығыздығынын косындысы: j = j+ +j_ = q(n+ v + + n_- u_). (15.7) Егер әрбір молекула екі ионмен диссоциацияланады деп есептесек, онда оң және теріс иондардын концентрациясы бірдей: п+ = п_ = ап, (15.8) мұндағы а — диссоциация коэффициент!; п — электролиттің молекулалары- ның концентрациясы. Электр өрісінде иондардың бағытталған козғалысы шамамен біркалыпты деп алынады, сонда электр өрісі тарапынан ионға эсер ететін күш qE үйкеліс күшіне r v тең: qE - ги, q/r = b ауыстыра отырып, мынаны аламыз: v= b E . (15.9) Пропорционалдык коэффициент! b иондардың қозғалғыиітығы деп атала- ды. Ол иондардын бағытталған козғалысының жылдамдығының осы өрістін1 кернеулігінің катынасына тең. (15.9) өрнегінен әртүрлі таңбадағы иондар үшін сәйкесінше аламыз: v+ = Ь+-Ежәне v = b ■ Е. (15.10) (15.8) және (15.10) өрнектерін (15.7) койып, табамыз: j = nqa (b+ + b ) Е. (15.11) / аракашыктыкта орналаскан беттері — электродты S ауданы бар тікбұрыш- ты параллелепипед түріндегі электролитті карастырамыз (15.2-сурет). 1 b козғалғыштығы b = uq катынасымен сипатталатын u козғалғыштығымен (§13.3 караңыз) байланысты. (15.11) екі жағын S көбейтеміз. (14.14) өрнегін ескеріп, аламыз: j S = nqa(b++ b )-(U /l)S . (15.12) jS = / болса, (15.12) тоқ куатынсыз тізбек бөлігі үшін Ом заңына сәйкес / = U/R тең, мұндағы электролиттің кедергісі: R = (l/S)[nqa(b++b_)]~l. (15.13) R = p l/S катынасымен (15.13) салыстыра отырып аламыз: ү = 1/р = nqa (b+ + Ь ). (15.14) Осыдан электролиттің меншікті өткізгіштігі у қанша көп болса, иондардың концентрациясы, олардың заряды және қозғалғыштығы сонша көп болады. Тем пература жоғарылаған сайын электрөткізгіиітік артады. 15.4. БИОЛОГИЯЛЫҚ ҮЛПАЛАР МЕН СҮЙЫҚТАРДЫҢ ТҮРАҚТЫ ТОҚТАҒЫ ЭЛЕКТРӨТКІЗГІШТІГІ Әртүрлі кедергілі биологиялық ұлпалар мен мүшелер әртекті түзілістермен электр тоғыныңәсерінен өзгере алады. Бүл тірі биологиялыкжүйелердін электр кедергісін өлшеудін киындыктыктарын туғызады. Денелер бетінде тікелей ор- наласкан электродтар арасында ағзанын жеке бөліктерінің электрөткізгіштігі тері мен тері астындағы қабаттардың кедергісіне байланысты. Ағзанын ішінде ток негізінде канмен лимфатамырларымен, бұлшыкеттермен, жүйке талшык- тарымен таралады. Өз кезегінде терінін кедергісі оның күйімен аныкталады: калындығы, жасы, ылғалдылығы және баскалары. Органдар мен улпалардың злектрөткізгіштігі олардың функциона.ідық куйіне тәуелді демек диагностикалық көрсеткішретінде қолданьиады. Мысалы, кабы- нуда, жасуша ісінгенде жасушааралык косылыстар кимасы азаяды және электр кедергісі артады; тершендікті тудыратын физиологиялык кұбылыстар терінің электрөткізгіштігін артуына әкеледі. Ағзаның әртүрлі ұлпалары мен сұйыктыктарының меншікті кедергілерін берейік (15.1-кесте). Айнымалы токта ұлпалардын электрөткізгіштігі §18.4 та- кырыбында карастырылды. 15.1-кесте р, Ом м Жүлын сүйықтығы 0,55 Қан 1,66 Бүлшықет 2 Ми мен жүйке үлпасы 14,3 Майлы үлпа 33,3 Құрғақ тері 10s Жақ сүйек 107 15.5. ГАЗДАРДАҒЫ ЭЛЕКТР РАЗРЯДЫ. АЭРОИОНДАР ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЕМДІК-ПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ ӘСЕРІ Тек бейтарап бөлшектерден тұратын газ оқшаулағыш болып табылады. Егер оны иондайтын болса, онда ол электр өткізеді. Кез келген құрылғы, кұ- былыс, газ атомдары мен молекулаларынын иондалуын тудыра алатын фактор ионизатор деп аталады. Оған жарық, рентгендік сәуле шығару, жалын, иондык сәуле шығару және баскалары жатуы мүмкін. Ауадағы электр заряды түзілуі және онда полярлы сүйыктықтарды (баллоэлектрлі эффект) бүрку аркылы құрылуы мүмкін, яғни тұракты электрлі диполь моменті бар молекуласы бар сүйықтықтар. Мысалы, ауада суды ұсақтағанда зарядталған тамшыларға бөлшектенеді. Ірі тамшылардың зарядының танбасы (таза су үшін оң) ұсак тамшылардын заря- дына қарама-қарсы. Өте ірі тамшылар салыстырмалы түрде тез реттеледі және ауада судың теріс зарядталған бөлшектері қалады. Мұндай кұбылыс буырқакта байкалады. Газдың электрөткізгіиітігі екінші рет иондалуға байланысты. Бейтарап атомды иондау үшін иондалу энергиясына тең, электронды жұ- лып шығара алатын кандай да бір жұмыс Аи жасау кажет. Физикада иондалу энергиясын (жұмысын) иондалу потенциалы деп алынады: Ф„ = A J e . (15.15) Сол себептен вольтты иондалу потенциалы сан жағынан электрон вольт- ты иондалу жұмысына тең. Кейбір газдар үшін сыртқы электрондарды жұлып шығаруына сәйкес келетін иондалу потенциалының шамаларын келтірейік (15.2-кесте). жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|