Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| масс-спектро
метр деп атайды. Масс-спектрографтар және масс-спектрометрлер заттың изо- топты кұрамын аныктау үшін колданады. 16.5. МАГНИТ ӨРІСІНІҢ КЕРНЕУЛІГІ. БИО -САВАР-Л АП ЛАС ЗАҢЫ ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚОЛДАНЫЛУЫ Магнит индукциясы түсінігін қолдануға байланысты магнит өрісінің осы сипаттамасын конфигурацияға тәуелді және кандай да бір ортаның ток шама- сын есептеу кажеттілігі туады. Осы есеп косымша физикалык түсінік магнит өрісінін кернеулігіне алып келеді. Қандай да бір А нүктесінде /тоғы бар контурда магнит өрісі пайда болсын (16.14-сурет). Егер барлык кеңістік салыстырмалы рн магнит өтімділігі бар затпен толты- рылған болса, ондаЛ нүктесінде магнит индукциясы Bt болады, оны мысалы, сынамалы магнит рамканың көмегімен өлшеуге болады. Кеңістіктің өне бой- ын салыстырмалы рг2магнит өтімділігі баска затпен толтырғанда А нүктесінде магнит индукциясы В2 болады. Осы тәжірибені жалғастыра отырып, әртүрлі затпен кеңістікті толтыра отырып Я/(р0рг) немесе В/\і қатынасы (р0 — маг нит тұрақтысы, ал р — абсолют магнит өтімділігі) барлык жағдайда бірдей болады: Я > , = і у щ = - = Д/Ц. (16.32) Ал төмендегі қатынас: Я = й /р = Я/(цд,) (16.33) біртекті ортадағы магнит өрісінің кернеулігі деп атайды. Ол ортаның қасиет- теріне тәуелсіз, контурдан ағып өтетін тоқ күші мен тәжірибе геометриясыме- на нықталады: контур пішіні онын А нүктесімен салыстырмалы орналасуымен анықталады. Ал Я және В векторлары бағыты бойынша сәйкес келеді. Био—Савар—Лаплас заңын колдана отырып, түрақты токпен пайда болған магнит өрісінің кернеулігін есептеуге болады. Ж.Б. Био және Ф. Савар осы заңды тағайындады, магнит стрелкасының әртүрлі пішіндегі тоқтардың әсерін тәжірибелік түрде аныкталады. /тоғы бар өткізгішті алайық және Ml ток элементін бөліп алып А нүктесін- дегі 7 радиус векторды жүргіземіз (16.15-сурет; a — d/ және г векторлар ара- сындағы бүрыш). А нүктесінде тоқ элементі магнит өрісін тудырады. Био—Савар—Лаплас заңымен анықталатын сІЯэлементар кернеулік: Idl sina й Н = к ----— ! (16.34) мұндағы к — өлшемді тандауға тәуелді пропорционалдык коэффициент. ХБ жүйесінде к = 1/4л, сол себептен: Idl sina dH= 4кг2 (16.35) немесе вектор түрінде: / _ dH = ----- dl х Г. 4лг3 (16.36) 16.36 тендеуден векторлардың көбейтіндісінен көргеніміздей сІЯжәне 7 векторлары жататын жазыктыкка перпендикуляр (16.15-сурет). (16.36) тен- деуін интегралдап, тоғы бар контур немесе осы контурдын бөлігінен пайда болған магнит өрісінің кернеулігін табамыз: Я = 4л Гб/ х 7 J (16.37) Дөңгелек токтың центріндегі магнит өрісі. Дөңгелек тоқ den шеңбер формасын- да өткізгіштен өтетін тоқты айтамыз. Бул тоққа шеңбер бойымен айналатын электр заряды сәйкес. Дөңгелек токтан Idl ток элементін бөлеміз және шенбер центрінен О нүк- тесіндегі оның магнит өрісі туғызған dH элементар кернеулікті бағытын көр- сетеміз (16.16-сурет). Кез келген ток элементі үшін бЯтоктың жазыктығына перпендикуляр пунктир сызык бойымен бағытталған, сол себептен (16.37) скаляр түрде жазуға болады: I r sina dl Н жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|