Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| ■ I l l I I I
I II 29.6. ЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯНЫҢ ТҮРЛЕРІ Люминесценция дегеніміз жылулық сяуле шыгарудан артық қалған, белгілі бір температурада денелердің жарык толқындарының периодынан (10 '•* с) мде қш't- да үзақ уақыт жарық шығару қүбьиысы. Люминесценцияны тудырушы сырткы күиже байланысты бірнеиіе түрге бөлінеді. Зарядталған бөлшектердің жасайтын люминесценіоінсм: иондар- мен — ионолюминесценция , электрондармен — катодалюминесценция, ядролар- мен — радиолюминесценция. Рентгендік және сәуле шығарудан — рентгенолюминесценция, фотондар- мен — фотолюминесценция (§29.7-қараңыз). Кейбір кристалдарды тсгістегенде. ұсактауда немесе бөлшектемегенде триболюминесценция пайда болады. Электр өрісінін әсерінен болатын электролюминесценция , яғни дербес жағдайда газ разряды жарығынан болады. Экзотермиялык химиялык реакциямен болатын люминесценция хемилюминесценция леп аталгіды (§29.8 карацыз). 29.7. ФОТОЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯ Фотолюминесценция, кейде жай люминесценцияны деп те айтылады, ал флуоресценцшиық (қысқа уақыт жарық шығару ) жэне фосференция (салыстыр- малы турде үзақуақыт жарық шығару) болып екіге бөлінеді. Кез келген фотолюминесценцияның бастамасы атом немесе молекуланын hv фотон энергиясымен козуы болып табылады. Ең алдымен бір атомды жүп- тарда және газдарда болады, сондай v жиілікте фотон энергиясын шығара оты- рып, атом негізгі күйге кайта ауысады (29.10-сурет). Бүл кұбылыс резонансты флуоресценция деп аталады ( резонанстық шашырау). Арнайы тәжірибелер көрсеткен- . дей, мұндай жарык шығару шамамен 10-8 с кейін, затты жарыктандырғаннан кейін пайда болады, сондыктан бұл —*------------ шашырау болып табылмайды. Люминесценциялык жарык шығарушы жұптарға бас- 29.10-сурет қа газдарды (сутегі, оттегі және т.б.) косканда резонансты 461 флуоресценция азаяды. Бұл сол уакыт ішінде атом копан куиде 6ол<анда, ол баска молекуламен әсерлесіп, энергиясын беруі мумкін деіенмен гусшдіріледі. Бұдан молекуланын кинетикалык энергиясы аргып, одан кеиш соуле шыгар май негізгі күйге өтеді. Неғурлым ыктимал, 3 козған куйден (29.) 1-сурег) молекула соуле шытар май 2 ленгенге. одан спонтанды һх энергия кванлы соуле шыгара ошрын I денгейге өтеді. Курделі органикалык молекуллларда 3 козган куйден кеибір аралыкка. 4 метатүрактылыкка өтеді, негізгі куйге оту аз ы к і ималдылыкта бо- лады < 29.12-сурет ). Коршаған бачшектердін молекулалык-кинетикалык энергиясы немесе жа ры ктын жана кванты есебінен молекуланын 2 козган дещеиі е, одан — J негізгі денгейге өтуі балады. Бул фосфоресценция ден аіаладьі. іаттарды кыздыру метатұракты денгейден кету ыктималдылығын арттырады жоне фосфоресцен циями кушейтеш. Фотолюминесценция ушш кобінесе Стокс мщы орынды: люминесценция спектрі фшслюминесиенцияиы іудырушы сиекірмен салыс- гырғанла узын толкынлар жағына карая ыгысады (2913-сурег). Шындыгында. 29. ] О-суреттс көрсетиігендей. һх' шығарылган фотон онеріиясы һх жу іылган энергиясынан улкен емес: W (29-21) осылан I > к. Стокс занынан ауытқу — антистоқстык люминесценция деп аталады Бұл көбінесе фотолюминеценциянын жекеспектрлиссызыкіары коз- ғанда. яғни монохроматтык жарык болғанда жақсьі байкадад ы (29.14-сурет). Антистокстык сәуле шығару бөлшектер козған күйде болганда наида болады (29.15-сурел. 3 денгеіі). 2 денгейден 1 негізгі деңіейге еткенде Л\' энергия шы- ғарады Суреттен көртеніміздей: һ\'' > һх жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|