Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9

Биологиялық молекулалардың қатары, мысалы нәруыздар молекуласы флуо- 
ресценциялық жарық шығарады. Флуоресценция параметрлері флуоресцен- 
циялык жарык шығаратын молекулалардың кұрылымына сезімтал, сондықтан 
люминесценция бойынша химиялык түрленулер және молекула аралық өзара 
әсерлесуді оқып үйренуге болады. Соңғы он жылдыкта сырттан мембраналық 
жүйеге косылған арнайы флуоресцентті молекулалар кеңінен колданыла бас- 
тады. Мұндай молекулалар флуоресценттік зондтар (мембранамен ковалентсіз 
байланыс) немесе флуоресценттік белгілер (химиялык байланыс) деп аталады.
Флуоресценттік зондтар мен белгілердің өзгерісі нәруыздар мен мембрана- 
лардағы конформациялық кайта күрылымдарды аныктауға мүмкіндік береді. 
Медициналық мақсатта фотолюминесценцияның кейбір колданыстарын қа- 
растырайық. Люминесценттік сараптама азык түлік өнімдерінің бұзылуын, 
фармакологиялык препараттарды сүрыптауда кейбір ауруларды диагностика- 
лауда қолданылады. Сонымен зең шалға шашта және
3— ------- ----- 
кауызы ультракүлгін сәуленің әсерінен ашық-жасыл
2— 1
________ люминесценттік жарык шығарады. Терінің асты ар-
кылы флуоресцентті бояғыштарды енгізе отырып, тері
1_______ ___
капиллярларының өтімділігін анықтауға болады. Қо-
лайлы жағдайда люминесценттік сараптама люминес- 
29.15-сурет 
центті заттарды массасы ІО-10 г дейін анықтай алады.
Микроскопиялық объектілердің люминесценттік 
сараптама арнайы люминесценттік микроскоп арқылы жүргізіледі. Кәдімгі 
жарық көзінен айырмашылығы, ереже бойынша жоғары және асажоғары кы- 
сымдағы сынап шамсы және екі жарық өткізгіш фильтр қолданылады. Онын 
біреуі конденсордың алдына койылған, обьектінің люминесценциясын ту- 
дыратын жарык көзі спектрінің аумағы; баскасы объектив пен окуляр ара- 
сына койылған жарык люминесценциясын береді. Фотолюминесценциясы 
негізінде спектрі кыздыру шамсына қарағанда күндізгі жарыққа көбірек сәй- 
кес келетін жарык көзі алынады. Бүл өнеркәсіптік мақсаттар үшін, сондай-ақ 
гигиена үшін де маңызы бар. Мұндай күндізгі жарык шамы деп аталатын лю- 
минесценттік шамдарда төменгі кысымда сынапта электрлік разряды болады 
(электролюминесценция).
Шамның ішкі беті кәдімгі шыныдан жасалынған (29.16-сурет), сынап 
буының сәуле шығару әсерінен фотолюминесценциялық жарык шығаратын 
люминофордың жұқа кабатынан тұрады. Люминофордың кұрамын өзгерте 
отырып, фотолюминесценцияның ең қолайлы спектрін алуға болады. Люми-
I

жүктеу/скачать 28,1 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: