Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| 4 0 0
50 0 6 0 0 700 X, нм Люминофор 1 " т . г г - д № нофор аркылы жарык шығару біртіндеп өтетін каркынды сызыктары будар спектріне сәйкес келетін мүмкін спектрлер 29.17-суретте көрсетілген. 29.8. ХЕМИЛЮМИНЕСЦЕНЦИЯ Химиялық реакциялар арқылы болатын люминесценция хемилюминесценция деп аталады. Хемилюминесценция тікелей реакцияның өнімдерімен немесе реакция өнімдерінен оларға энергия тасымалдау нәтижесінде козатын баска компоненттермен шығарылады. Хемилюминесценцияның жарыктылығы, яғни уакыт бірлігінде шығарылатын кванттар саны реак ция жылдамдығынын ұлғаюуымен артады және хе- милюминесценцияның тиімділігі — реакцияның бір актісіне келетін квантардың орта саны болады. Хе милюминесценция бойынша заттың кұрамын анық- тауға болады (хемилюминесценттік сараптама). Хемилюминесценцияның дербес түрі — биоло- гиялык обьектілерде химиялык реакциянын жүруі- нен жарык шығару — биолюминесценция деп аталады. Жарқылдауык коңыздар, шіріген заттардың жа рык шығаруы — биохемилюминесценция мысалдары (биолюминесценция). Биофизиктер ортасында аз каркындылықты биолюминесценция әлсіз жарык шығару деп аталады, оны ғалым Ю.А. Владимиров жаксы зерттеді. Биология- лык жүйелерде хемилюминеценция липидтердін аса еркін радикалдарынын рекомбинация кезінде көрсетілген: R 0 2 + R 0 2 -* қозған өнім өнім + хемилюминесценция кванты. Зерттелетін биологиялык жүйеге, мысалы, екі валентті темірдің тұзын косатын болса, хемилюминесценция каркындылығы айтарлыктай артады. 29.18-суретте митохондрия суспензиясына екі валентті темірді енгізу уакы- тында люминесценция каркындылығының үлғаюуы көрсетілген. Осыған ұк- сас тәжірибені кан плазмасына ірінді аппендицит немесе холецистит кезінде жүргізетін болса, онда алғашқы кезде жарык шығару әлсіз болатынын байкау- ға болады. Сондыктан, хемилюминесценцияны диагностикалык әдіс ретінде колдануға болады. 29.9. ФОТОБИОЛОГИЯЛЫҚ ҮДЕРІСТЕР Фотобиологиялық деп, биологиялық функциональды молекулалармен жарық- тың жутылып, ағзада немесе улпада сэйкес физиологшғіық реакциямен аяқта- латын удерісті айтамыз. Жарыктың әсерінің биологиялык үдерістердегі өтуінің негізі сипаттама- сы — фотобиологиялык эсер спектрі болып табылады. Бұл фотобиологиялык тиімділіктің эсер етуші жарыктың толкын ұзындығына тәуелділігі. Дәрігерлерге көру механизмін түсіндіру үшін осы үдерістерді түсіну кажет (§29.10 караныз) және УК сәулелерінің әртүрлі әсерлерін бағалау (§27.7 караңыз). Жарык квантын жүта отырып (§29.2 караныз), молекула козады. Қозу энергиясы баска молекулаға берілуі мүмкін. Фотобиологиялык үдеріс үшін осындай козудың нәтижесінде химиялык түрленудің болуы манызды болып табылады (фотохимиялык реакция). Бірінші реггік фотохимиялык әсерден кейін, реакциялар үшін жарыктың болуы міндетті емес (каранғылык реакция), нәтижесінде биологиялық жүйенің жарыкка жауабын тудыруга океледі. Осы үдерістіңсандыкбастапкы кезендерін карастырамыз: жарыктың жүты- луы және алғашкы фотохимиялык реакция. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|