Байдуллаева Қазақтіліне аударғандар Н. М. Алмабаева, Г. Е. Байдуллаева, К. Е. Раманқұлов Мәскеу и з д а т е л ь с к а я г р у п п а «гэотар-медиа» 1 9
жүктеу/скачать 28,1 Mb. Pdf көрінісі
|
| / rp = ' w g - / A = p
1 K g - p K g = (p 1 - p ) Vg , мүндағы р, — заттың бөлшегінің тығыздығы; р — судың тығыздығы; V — бөл- шектің көлемі. Егер р, және р бір-бірінен аз айырмашылықты болса, онда F күші аз, сон- дықтан бөліну (түну) көп уақыггы алады. Центрифугада (сепаратар) мұндай бөлінуді еріксіз жасайды, яғни сүйықты айналу козғалысына келтіреді. Осы кұбылыстың физикасын қарастырайық. Айталык центрифуганын жүмыстық көлемінде кдндай да бір біртекті сүйык болсын (5.21-сурет: а — сырткы түрі, б — жүмыстык көлемнін сызбасы). Ойша осы сүйықтың V көлемін 0 0 ’ айналу өсінен г ара кашыктыкта тұр деп есептейік. Центрифуганы біркелкі айна^гаырған кезде көлемге өзара теңесіп түратын ауырлык күші мен итеруші күшпен катар центрден тепкіш күш эсер етеді. Бүл күш көлемді коршап түрған айнала ортадан эсер етеді. Сөз жок ол айналу өсіне бағытталған және шамасы: Ғ = тоі2г = рУ(й2г, (5.45) мүндағы р — сүйықтың тығыздығы. Енді V көлемді — бөлу (сепарацияланатын) бөлшегі, р,(р, * р) заттын ты- ғыздығы деп кдрастырайык. (5.45) тендеуінен көріп түрғанымыздай, айнала ортадан эсер ететін күш өзгермейді. Бөлшегіміз сұйыктын бірге козғалу үшін оған центрге тарткыш күш эсер ету керек: Ғ, = тІоі2г= р, V(o2r, (5.46) мүндағы /и, — бөлшек массасы; р! — сәйкес тығыздығы. Егер Ғ> Ғ{ болса, онда бөлшек айналу өсіне карай козғалады. Ал Ғ> Ғ] бол са онда сүйык тарапынан бөлшекке эсер ететін күш оны дөнгелек траектория бойында ұстап тұруға жеткіліксіз болады да, дене инерция бойынша сыртка карай козғала бастайды. Бөлу зффектісі сұйык тарапынан эсер ететін Ғ күштін Ғ{ центрге тарткыш күіптен артык болуымен аныкталады. Ол дөңгелек бойынша айналуды камта- масыз етеді: Ғ„ ф = (Ғ ~ ғ і) = т\< ° 2г= (р — р,) V(o2r. (5.47) Бұл формуладан көріп тұрғанымыздай центрифугалау эффектісі, сепара- цияланатын сүйыктардын тығыздығының айырмасына және айналудың бұ- рыштык жылдамдығының тәуелді екен1. Бөлінулін центрифугалау мен ауырлык күштерінің әсерінен болуын салыс- тырайык. иф ( р ,- р) У(о2г (Р, ~ Р) Vg а»2г (5.48) Осы заманға ультрацентрифугалардың бұрыштык жылдамдығы ш = 2л-10’ [(5.48) караныз] тендеуінен г — 0,1 үшін: Л = ( 2 я - 1 0 3) 2 0 , 1 “ 0 8 ~ * 4105. Ультрацентрифугалар сүйыктағы еріген және батқан бөлшектердің 100 нм өлшемдегі түрлсрін ажырага алады. Олар медициналык-биологиялык зерттеулер үшін биополимерлерді, вирус- тарды және субжасушалы бөлшектерді ажыратып бере алады. Сспаранияның шапшаңдығы биологиялық және биофизикалык зерт- теулерде өте маңызды, өйткені зерттеліп отырған нысанның күйі тез өзгеруі мүмкін. жүктеу/скачать 28,1 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|