2
БАС РЕДАКТОР
С.Ж. ПІРӘЛИЕВ
Абай атындағы ҚазҰПУ ректоры, педагогика ғылымдарының докторы, профессор,
ҚР ҰҒА корреспондент-мүшесі
РЕДАКЦИЯ АЛҚАСЫ:
Нуриев М.А. - Абай ат. КазҰПУ, Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ директоры,
ҚР Жоғары мектебіне еңбегі сіңген қызметкер, профессор, бас редактордың бірінші орын
басары;
Сейсенбаева Ж.А. Абай ат. КазҰПУ, Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ
директорының орынбасары, ф.ғ.к., жауапты редактор;
Айдемір Окай - Ыстамбұл университетінің байланыс факультетінің деканы, профес
сор;
Әлмұхамбетов Б А. - Абай ат. КазҰПУ, көркем-сурет факультетінің деканы, пед.ғ.д.,
профессор;
Байсабаев Б.А. - ф.ғ.к., Ж.Баласагұн атындағы Қырғыз Ұлттық университетінің доценті
Бейсенова Ә.С. - Абай ат. КазҰПУ-дың «География және экологиядан ғылыми-
әдістемелік орталығының» меңгерушісі, геогр.ғ.д., профессор, ҚР ҰҒА акедемигі;
Бөлеев Қ - Тараз мемлекеттік педагогикалық институтының «Педагогика және этнопе
дагогика» кафедрасының меңгерушісі, пед.ғ.д., профессор;
Ғаббасов С. - жазушы, КСРО Денсаулық сақтау iсінің үздігі, медицина және педагогика
ғылымдарының докторы, профессор;
Есполов Т.И. – Қазақ ұлттық аграрлық университететінің ректоры, э.ғ.д., профессор,
ҚР ҰҒА академигі;
Исамидинов И.Ч. – Жүсіп Баласағұн ат. Қырғыз ұлттық университетінің ректоры,
пед.ғ.д., профессор;
Иманбаева С.Т. - Абай ат. КазҰПУ, «Ұлттық тәрбие және өзін-өзі тану» кафедрасының
меңгерушісі, пед.ғ.д., профессор;
Кирабаев С.С. - ф.ғ.д., профессор, ҚР ҰҒА академигі;
Мардахаев Л.В. - Ресей Мемлекеттік әлеуметтік университетінің «Әлеуметтік және от-
басы педагогикасы» кафедрасының меңгерушісі, пед.ғ.д., профессор;
Михайлова Н.Б. - пс.ғ.к., доцент, Халықаралық білім және ғылыми ақпараттандыру
орталығының директоры (Германия);
Молдабеков Ж.Ж. - филос.ғ.д., әл-Фараби ат. КазҰУ «Мәдени-антропология»
кафедрасының профессоры;
Мұтанов F.M. - әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық университетінің ректоры, тех.ғ.д.,
профессор, ҚР ҰҒА құрметті мүшесі;
Нәрібаев К.Н. - ҚР ҰҒА қоғамдық және гуманитарлық бөлімше төрағасының орынба
сары, э.ғ.д., профессор, ҚР ҰҒА академигі;
Нөкетаева Д.Ж. - Қазақ мемлекеттік қыздар педагогикалық университетінің ректоры,
ед.ғ.к.;
Сманов Б.Ө. - аппарат жетекшісі, Абай ат. ҚазҰПУ профессоры, пед.ғ.д., ҚР ҰҒА
корреспондент-мүшесі, Халықаралық педагогикалық білім беру (Ресей) және Халықаралық
Айтматов (Қырғызстан) академияларының академигі;
Шаханова Р.Ә. - Абай ат. ҚазҰПУ-дың Магистратура және PhD докторантура
институтының филология мамандыктары кафедрасының меңгерушісі пед.ғ.д., профессор,
ХПБҒА мүше-корреспонденті.
3
ГЛАВНЫЙ РЕДАКТОР
С.Ж. ПРАЛИЕВ
Ректор КазНПУ имени Абая, доктор педагогических наук, профессор,
член-корреспондент НАН РК
СОСТАВ РЕДАКЦИОННОГО СОВЕТА:
Нуриев М.А. - директор НИИ по Формированию интеллектуальной нации КазНПУ им.
Абая, Заслуженный работник высшей школы РК, профессор, первый заместитель главного
редактора;
Сейсенбаева Ж.А. - зам. директора НИИ по Формированию интеллектуальной нации
КазНПУ им. Абая, к.ф.н., ответственный редактор;
Айдемир Окай - декан факультета связи университета Стамбул, профессор;
Альмухамбетов Б.А. - декан художественно-графического факультета КазНПУ им. Абая,
д.пед.н., профессор;
Байсабаев Б.А. - к.ф.н., доцент Кыргызского Национального университета им.
Ж.Баласагына;
Бейсенова А.С. - руководитель научно-методического центра по географии и экологии
КазНПУ им.Абая, д.пед.н., профессор, академик НАН РК;
Болеев К. - зав. кафедрой «Педагогика и этнопедагогика» Таразского государственного
педагогического института, д.пед.н., профессор; .
Габбасов С. - писатель, Заслуженный работник здравоохранения КСРО, доктор меди-
цинских и педагогических наук, профессор;
Есполов Т.И. - ректор Казахского национального аграрного университета, д.э.н., про-
фессор, академик НАН РК;
Исамидинов И.Ч. - ректор Кыргызского национального университета имени
Ж.Баласагына, д.пед.н., профессор;
Иманбаева СТ. - зав. кафедрой национального воспитания и самопознания КазНПУ им.
Абая, д.пед.н., профессор;
Кирабаев С.С. - д.ф.н., профессор, академик НАН РК;
Мардахаев Л.В. - заведующий кафедрой социальной и семейной педагогики Российско¬го
государственного социального университета, д.пед.н., профессор;
Михайлова Н.Б. - директор центра международного образования и научной информати
зации (Германия), к.пс.н., доцент;
Молдабеков Ж.Ж. - профессор кафедры культурной антропологии КазНУ им. Аль-
Фараби, д.филос.н.;
Мутанов Г.М. - ректор Казахского Национального университета имени аль-Фараби,
д.тех.н., профессор, почетный член НАН РК;
Нарибаев К.Н. - зам.председателя отделения общественных и гуманитарных наук НАН
РК, д.э.н., профессор, академик НАН РК;
Нукетаева Д.Ж. - ректор Казахского Государственного женского педагогического уни-
верситета, к.пед.н.;
Сманов Б.О. - руководитель аппарата Казахского национального педагогического универ
ситета имени Абая, д.пед.н., профессор КазНПУ имени Абая, член-корреспондент НАН РК,
академик Международной академии наук педагогического образования (Россия), Междуна
родной Айтматовской академии (Кыргызская Республика);
Шаханова Р.А. - завкафедрой филологических специальностей Института Магистрату-ры
и PhD докторантуры КазНПУ им. Абая, д.пед.н., профессор, член-корреспондент МАН-ПО.
4
EDITOR-IN-CHIEF
S.ZH. PRALIEV
the rector of KazNPU named after Abai, the doctor of pedagogical sciences, the professor,
corresponding-member of the NAS RK
EDITORIAL STAFF:
Nuriev M.A. - the director of scientific research institute of Intellectual Formation nation of
KazNPU named after Abai, the deserved worker of the higher school of the RK, the professor, first
deputy chief editor;
Seysenbaeva ZhA.-the deputy director of scientific research institute of Intellectual Formation
Nation of KazNPU named after Abai, the candidate of philological science, the managing editor;
Aydemir Okay - dean of the Faculty of Communications Istanbul University, the professor;
Almukhambetov B.A. - the dean of art-graphic faculty KazNPU named after Abai, the doctor
of pedagogical sciences, the professor, the academician of the National Knowledge Academy
named after YAltynsarina;
Baisabaev BA. - the candidate of philological science, the docent Kyrgyz National University
named by Zh. Balasagyn;
Beysenova A.S. - the chair of sud department «the scientifically-methodical centre on geography
and ecology» the doctor of pedagogical sciences, the professor, academician of the NAS RK;
Boleev K. - the university chair of "Pedagogics and ethnopedagogics" of Taraz State Pedagogical
Institute, the doctor of pedagogical science, professor;
Gabbasov C. - the writer, the deserved worker of public health services KSRO, the doctor of
medical and pedagogical sciences, the professor;
Espolov T.I. - the rector of Kazakh national agrarian university, the doctor of economical
sciences, the professor, the academician of the NAS RK;
Isamidinov I.Ch. - rektor of Kyrgyz National University named by Zh.Balasagyn, doctor of
pedagogical sciences;
Imanbaeva S.T - Head of the Department of "national education and samoponaniya" KazNPU
them. Abaya, the doctor of pedagogical sciences, the professor;
Kirabaev S.S. - the doctor of philology, the academician of the NAS RK;
Mardahaev L.V. - Head of the Department of Social and Family Pedagogy of the Russian State
Social University, doctor of pedagogical sciences, professor;
Mikhailova N.B. - Ph.D., Associate Professor, Director, Center for International Education and
Information Science (Germany);
Moldabekov Zh.Zh. - the academician of social academy, the academician of Academy
International acmyology, the doctor of philosophic sciences, the professor of the chair "Cultural
anthropology" of KazNU named after Al-Farabi;
Mutanov G.M. - the rector of the Kazakh National University named after Al-Farabi, the doctor
of technical science, the professor, honorary member of the NAS RK;
Naribaev K.N. - vice-chairman of separation of social and humanitarian sciences of NAS RK,
the doctor of economics, the professor, academician of the NAS RK;
Nuketaeva D.Zh. - rector of Kazakh State Female Pedagogical University, the candidate of
pedagogical sciences;
Smanov B.U. - head of the office of the Kazakh national pedagogical university of a name
of Abay, doctor of pedagogical sciences, professor KazNPU of a name of Abay, corresponding
member of National Academy of sciences of the Republic of Kazakhstan, academician of the
International academy of Sciences of pedagogical education (Russia), International Aytmatovsky
academy (Kyrgyz Republic);
Shahanova R.A-the university chair of philological specialties of PhD studies and magistracy
Institute of KazNPU named after Abai, the doctor of pedagogical sciences, the professor,
corresponding-member of the IASPE.
Меншік иeci: Абай атындағы Қазақ ұлттык педагогикалық университеті
Журнал Қазақстан Республикасы Мәдениет және ақпарат министрлігінде 2010 жылдың
4-ші ақпанында тіркеліп, №10674-Ж куәлігі берілді.
© Абай атындағы ҚазҰПУ, 2014
5
Кез келген ауылда мұғалім ең құрметті, ең зиялы адам болған. Біз
ұстаздың осы мәртебесін көтеретін боламыз. Мен мұғалімдеріміздің лайықты
өмір сүргенін қалаймын
Н.Ә.Назарбаев.
«Садағаң кетейін, айналайын халқым!» Егемен Қазақстан газеті. 09.12.2013ж.
6
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
ӘОЖ 37.012
М.А. Нуриев
Қазақстан Жоғары мектебіне еңбегі сіңген қызметкер, профессор
Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ директоры
Ж.Б. Кдыралиева
Интеллектуалды ұлт қалыптастыру ҒЗИ эксперті
ЖАН-ЖАҚТЫ БІЛІМ МЕН БІЛІК – ТАЛАПКЕРЛЕРГЕ ҚОЙЫЛАР БАСТЫ
ТАЛАП!
Бұл мақалада талапкерлердің білім сапасын жақсарту, ынталандыру, танымдық бел сен-
ділігін арттырудың жолдары берілген. Қоғам өмірінің жаңа сапасының негізін құрайтын
және елдің экономикалық қуаты мен ұлттық қауіпсіздігінің аса маңызды факторлары әрі
базасы болып табылатын, қоғамдық даму деңгейінің өлшемдері ретінде, қазіргі білім беру
жүйе сінің адами капиталының рөлі мен мәнін арттыру. Бітірушілердің рухани жан дүниесі
мен ой-қиялын дамыту мен білімге жол сілтеп, ілгері жетелеудің педагогикалық шарттары
жан-жақты қарастырылған.
Түйін сөздер: талапкер, жоғары сынып, оқыту әдістері, әлеует, дамыту.
В данной статье показаны пути улучшения качества образования, мотивации, повышения
познавательной активности. Написано о увеличении роли и значимости человеческого
капи тала нынешней системы образования, в качестве уровня социального развития, кото-
рое является очень важным фактором и базой экономической мощи и национальной без-
опасности страны и основным состовляющим нового качества социальной жизни. Обширно
рассмотрены педагогические условия, развития духовного мира и фантазии, а также ука зы-
ваю щие на знание и вперед.
Ключевые слова: абитуриент, старший класс, методы обучения, развитие, потенциал.
This article shows how to improve the quality of education, motivation, increase cognitive
activity. Written about the increasing role and importance of human capital in the present education
system, as the level of social development, which is a very important factor and the base of
economic strength and national security of the country and the main composes a new quality of
social life. Widely considered the pedagogical conditions of the spiritual world and fantasy, as well
as pointing to the knowledge and forth.
Keywords: applicant, high school, teaching methods, development, potential.
Елбасының білім беру жүйесіне қамқор-
лы ғы Қазақстан халқына жолдауынан ай-
қын байқалады. Елбасы өзінің «Қазақстан
– 2030» атты жолдауында: «Білім беру
реформасының басты өлшемі – тиісті білім
мен білік алған еліміздің әр бір азаматы
әлем нің кез келген елінде қажетке жарайтын
ма ман болатындай деңгейге көтеруіміз ке-
рек» [1], - деген болатын. Бұған қосымша
ҚР Білім туралы заңында айтылғандай білім
бе ру жүйесінің міндеті де жеке адамды
қалыптастыру, дамыту, білім алу үшін жағ-
дайлар жасау делінген. Сондықтан да, мем-
ле кет басшысы болашақта қазақ елінің
көсегесін көгертіп, ғылымын көркейтер де-
ген үмітпен жас ұрпаққа үлкен назар ауда-
руда, қолдау көрсетуде. Осы орайда қан дай
да болмасын білім беру мекемесі оқу шы-
ларға мемлекеттік білім стандартына сай
бі лім берумен шектеліп қоймай, оларды ғы-
лыми ізденіс жұмыстарына тартып, шы ғар-
ма шылық, дарындылық қабілетін дамыту
7
ҰЛТТЫҚ ТАҒЫЛЫМ
бағытында жұмыс жүргізуі тиіс. Қазіргі таң-
да білім беру жүйесінің мақсаты – бәсекеге
қа білетті маман дайындау. Ғылым, білім мен
мәдениет жетістіктері арқылы адамдардың
жал пы мәдениеті мен әлеуметтік белсен-
ді лікті дамытуға бағытталған танымдық
іс -әрекетке ынталандыру, бүгінгі білім бе-
ру парадигмасы «білікті адамға» бағыт-
тал ған білімнен «мәдениет адамына»
бағыт талған білімге көшуді көздейді. Яғ-
ни, өткен ғасырдың «Ғылым-өндіріс-бі-
лім» макроүлгісінен «Мәдениет-білім-
та рих» макроүлгі аясына ауысып, білім
беру ге деген жаңа көзқарас туды. Қазіргі
за ман, адамның осы құзыреттілікті мең-
ге ре отырып тек «кәсіби икемділігін оң-
тай лан дыруды қамтамасыз ету ғана емес,
іс ке асырылу мүмкіндігін «үнемі оқып-
үйре ну» және «өзін-өзі жасау» талабын
қалыптастыруға дағдылану. Пассивті оқыту
түрінен активті оқытуға көшу оқу танымын
ұйымдастырудағы бастамашылдығына жағ-
дай туғызу, субьективтік позицияны қалып-
тас тыру болып табылады.
Білім беру жүйесі өте маңызды және күр-
де лі болғандықтан, бұл іске бүкіл қоғам
бо лып ат салысу қажет. Білім мен ғылым
мемлекетіміздің, халқымыздың болашағы
де сек, бұл мәселеден ешкім шет қалмауы
тиіс. Қазіргі қоғам талабына сай тұлғаның
бі лім ді болуы жеткіліксіз, бүгінгі білімнің
көз де гені білім, білік дағдымен қарулануы
емес, солардың негізінде дербес өзгермелі
қоғам да лайықты өмір сүріп, жұмыс жасай
алуы на әлеуметтік және кәсіби біліктілікке
ақпа ратты өзі іздеп тауып, ұтымды пайдалана
алатын жан-жақты дамыған, білімді, өз ісіне
және өзгенің ісіне әділ баға бере алатын жеке
тұлғаны қалыптастыруды талап етіп отыр.
Өйткені, заман бір орында тұрмайды, қо-
ғам өз ге реді, өседі, дамиды, соған бай ла-
нысты білімге қойылатын талаптар да өзге-
ре ді. Осыған сәйкес білім жүйесі де, оның
маз мұны, деңгейі, оқыту технологиясы мен
әдіс-тәсілдері де ұдайы дамып отырады.
Бі лім мен ғылым жақсы дамыған ел ғана
бә се келестікке шыдап, өсіп өркендейді.
Бұ лай болмаған жағдайда өркениеттің
ше тін де қалып қоймақ [2]. Уақыт өткен
сайын білім беру сапасын анықтау про-
цес стерін жетілдіруде көптеген күш салы-
нуда. Соның бірі – елімізге Ұлттық бірың-
ғай тестілеудің енуі. Ұлттық бірыңғай
тес тілеудің енгізілуі 2004 жылы мектеп
бітіру шілердің колледждер мен жоғарғы
оқу орындарына түсу емтихандары және
қорытынды аттестациясын біріктіріп қана
қой май, орта білім беру жүйесінің жүйелік
сапа сына тәуелсіз сыртқы бақылауды енгі-
зуге мүмкіндік беруді көздейді. Демек, Ұлт-
тық бірыңғай тестілеу (бұдан әрі – ҰБТ) –
ор та білімнен кейінгі немесе жоғары бі лім
беретін білім беру ұйымдарына түсу ем ти-
хандарымен біріктірілетін, жалпы орта бі-
лім беру ұйымдарында білім алушыларды
қоры тынды аттестаттау нысандарының бі-
рі. Сондай-ақ, Ұлттық бірыңғай тестілеуді
ен гі зудің мақсаты білім беру қызметін
объек тивті бағалауға, олардың нақты рей-
тинг терін анықтауға, жалпы орта білім бе-
ру мәселелеріне жұртшылықтың назарын
кү шей туге, оқушылар мен мұғалімдердің
оқу қорытындысын дәлелдеуге, білім
бағы тын және мазмұнын жетілдіруге, оқу
бағдарламасын, оқулықтардың тех но ло гия-
сын оқытуға, мұғалімдерді даярлауға мүм-
кін дік беретін болады.
Бүгінгі күнге дейін бір жарым миллионнан
ас там қазақстандықтар Ұлттық бірыңғай
тес тілеу сынағынан өтті. Солардың осы
күн ге дейінгі көрсеткіштеріне көз жүгіртіп
өтсек.
ҰБТ тапсырған талапкерледің көрсеткіші:
1-кесте
Жылы
Қатыскандар
саны
100-ден жоғары
балл иелері
Межелі нәтижеден өте
алмағандар саны
Жоғары балл
жинағандар саны
2004
179216
1200
43354
1
2005
182300
5184
24610
42
2006
159400
6555
39484
2
8
ҰЛТТЫҚ ТӘРБИЕ
2007
142700
15097
43644
2
2008
116200
6998
44415
3
2009
106805
11374
15476
8
2010
107543
24278
11594
43
2011
126168
32681
12138
30
2012
117432
10755
40519
3
2013
95487
11167
27465
7
2014
87593
13137
20236
4
Диаграмма түрінде:
1диаграмма
2диаграмма
3диаграмма
2004 2005 2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
1200 5184 6555
15097
7637 11374
24278
32681
10127 11 167 13137
43354
24610
39484 43644 44415
15476
11594 12138
40519
27465
20236
100ден жоғары жинағандар саны
төмен балл жиниғандар саны
жоғары балл жинағандар саны
52,5
60,4
63,3
71,1
82,09 76,9 84
83,08
64,6
64
80,16
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
Орташа балл көрсеткіштері
1200
5184
6555
15097
7637
11374
24278
32681
10127 11 167
13137
2443
1540
3078
3145 3212
2845
3573
4982
5761
4568
4321
748 1028
1213
1854
993
1550 2529
3259 1446 1553 1824
0
1000
2000
3000
4000
5000
6000
7000
8000
9000
10000
11000
12000
13000
14000
15000
16000
17000
18000
19000
20000
21000
22000
23000
24000
25000
26000
27000
28000
29000
30000
31000
32000
33000
2004
2005
2006
2007
2008
2009
2010
2011
2012
2013
2014
100-ден жоғары жинағандар саны
Алтын белгіге үміткерлер саны
Алтын белгі алғандар саны
Достарыңызбен бөлісу: |