Бауыржан бабажанұЛЫ
жүктеу/скачать 2 Mb. Pdf көрінісі
|
| P.S. Әңгіме айтар әкем бар, анам да жүр қасымда
Ешкім баян таппаған боқ-дүниені қуып қайтем, расында. Көкірегіме сезім толып шүпілдеп Өлеңімнің атын қойдым «Шүкір» деп. 196 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ САЯСАТ. БАҚЫТ ШАЛ. МЕН САЯСАТ. БАҚЫТ ШАЛ. МЕН САЯСАТ. БАҚЫТ ШАЛ. МЕН САЯСАТ. БАҚЫТ ШАЛ. МЕН САЯСАТ. БАҚЫТ ШАЛ. МЕН Қалт етсе қолы қызық пен думан, той іздер Студент едім, адамдар жайлы ойы ізгі ең. Каникул болып, ауылға жеттім үш күнде «Алматы-Нөкіс» аталатұғын пойызбен. Нарыққа мініп, жетсе де тұңғыш ауыр жыл, Елең етпеген Жиделі-Байсын ауыл бұл! Бір ағам нәпіл-садақа жасап, мал сойып, Сол үйде түгел ағайын-туыс, бауыр жүр. Ағамыз біздің мақтан ғып мені жүрер шын: — Ауылдың жайын солардан сұрап білерсің. Қолына су ап, көненің сөзін тыңда! – деп Шалдарға қызмет етуге мені жіберсін. Бабымен піскен қой еті менен май асап, Келгенде сорпа, пышағын шетке қоя сап. Ал, біздің қарттар замана жайын толғасын Гүлнәрша айтсақ, «майға да қосып саясат». Газет оқымас шалдарға болып қиын сын Саяси сипат алған бір сәтте жиын шын. Манадан бері аузына жұртты қаратқан Құрекең кенет бұрылып маған шүйілсін. — Қазіргі жастар жүреді қарап айға бір, Ішкені арақ, ойлайтындары пайда кіл. 197 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Сауат жоқ, тіпті, не оқитынын кім білсін, — Ал, білсең айтшы, Горбачев қазір қайда жүр?! Тосылып қалдым (дәл бұдан хабар жоқ біздің, қалғаны есте: қоштасқан сәті көп қыздың...). — Пойызбен үш күн... жеткенім осы ауылға, мен қайдан білем... (иықты қиқаң еткіздім). — Айттым ғой, міне! Мәз болып қалды Құрекең Бас изеп шалдар, дегендей «мұның құп екен». — Енеңді ұрайын! гүр ете қалды Бақыт шал — Сол Карбышевыңның түп нағашысы кім екен?! (Қандырар шөлін қисса мен сөзге құмардың Айтулы ділмар Бақытқа қарсы тұрар кім?). — Баласын жөнге сала алмай жүріп, шіріктер Саясат несін алған-ей, шіркін, бұлардың? ...Биліктің түпсіз ойындарынан хабарсыз Ағасы, бұлай қарамаңызшы маған, сіз. Еріксіз бір күн атымның басын бұрғанмын Саясат дейтін ауылға мен де амалсыз. Бұл ауыл — жолсыз, жықпыл мен кілең жыра екен, Сауатсыз басты күніге даң мен дұң етем. ...Бақыт шал құсап отырам сосын ойланып: — Бұл саясатыңның «түп нағашысы» кім екен?! 198 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ «ҒАРЫШКЕР» «ҒАРЫШКЕР» «ҒАРЫШКЕР» «ҒАРЫШКЕР» «ҒАРЫШКЕР» Құлын-тайдай тебісіп өскен дос – Құлын-тайдай тебісіп өскен дос – Құлын-тайдай тебісіп өскен дос – Құлын-тайдай тебісіп өскен дос – Құлын-тайдай тебісіп өскен дос – Болат Абатұлының аруағына Болат Абатұлының аруағына Болат Абатұлының аруағына Болат Абатұлының аруағына Болат Абатұлының аруағына «Кім болам?» Тақырыбы — шығарманың, Әншейінде көзіңнен ұғар бәрін. Ағай да шығып кетті. Сезді ме екен, Әр кеудеде бүр жарған бір ән барын. Ағай шығып кетсе де... Тыныш бәрі. Тұңғыш рет Үнсіздік... Ту ұстады. Бір-бірімен қырылып жатар күнде, Тентек ұл мен ерке қыз ұрыспады... Армандау қиын ба екен... Оқығаннан, Бақытының көргендей отын алдан. Сол сәтте-ақ күллі әлемді кезіп кетті, Тар класқа сыймаған отыз арман. Қарлығаш-ой аспанға қақты қанат, ...Сабақтан соң жөнелдік шапқылап ап. 199 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Ертеңіне мұғалім оқып берді: — Мен ғарышкер боламын! — депті Болат. Арманы қыр көрсеткен... Сары балаға, Қызыға да қарадық, таңдана да. Тұңғыш рет оянды қызғанышым: «Қалай менің басыма келмеген, ә?». «Болмайды...» — деп ойламас, бала, әрине, Аяқасты бөленген дара күйге. Бүкіл класс қарадық.... Тым төменнен Көкті тілер болашақ «Гагаринге». Кейін: «Болат ұмытты көкті...» — деп ек... ...Аспан жақтан бір хабар жетті ме, ерек? Қайран досым, отыздан аса бере, Ғарыш жаққа аттанып кетті кенет. «Бұл дүние — о дүниенің елесіндей...» — десем, дос, мені жынды көресің бе, ей? ...Ауылдың сыртында үлкен мола жатыр, Құлаған Жерге ғарыш кемесіндей... 200 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ МҰСЫЛМАН МҰСЫЛМАН МҰСЫЛМАН МҰСЫЛМАН МҰСЫЛМАН «Қылтамақ». Дәрігер дертті зерттеп, «танып» болды, Кетері әкеміздің анық болды... «Айтып келген ауру – бұл!» Емделуден, Бас тартты шал, үгіттеп көргеніммен. Жылбысқы дерт тұсаулар адымыңды, Бірте-бірте төсекке алып ұрды. Жаныңды бұл жай қалай жүдетпейді, Дым өтпейді-ау тамақтан, дым өтпейді... Жан-жағыңнан байлаған жолды бекем, Дәрменсіздік дегенің – қорлық екен. Ащы өксікті ішімді тырналаған, Басу үшін... Әкемді тыңдап алам: «Шүкір-шүкір, аз өмір сүргенім жоқ. Мың айдың жүзін көрдім! Бір де, балам. Екіншіден, жазда емес, қыста... «келді», 201 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Құдайдың қарасқаны, бұл да, маған. Атажұрттың бұйырды топырағы, Ұзамай анау қырда нұрға оранам. Жалғыз ем. Кіндігімнен үш ұл өрді, (Сан ізді өшірмеп пе ед... Құм бораған?). Сендердің алдарыңда кетіп барам, Аллаға енді не деп бұлдана алам?!» Өз кебінін өзі ерте пішіп... (Алла-ай), Иманын да үйіртті күші барда. Қамдатып соятын мал... Бәрін-бәрін... Кеткенше ақыл-естен жаңылмады. Қоштасып дүниенің ісіменен, Бақұлдасты үлкенмен, кішіменен. Шал сабырлы. Көрген жан... қызығардай, Тек ұзақ жатып қалды... Үзіле алмай. Кетер сәтте тыпыршып... болмап еді, «Ясиннің» құдіретін сонда көрдім. Сүреге ұйып, тыныс... дұрысталды, Тыпыршыған аяқ-қол тынышталды. Бір ғажайып нұр толып жанарына, Жан-жағына аялай қарады да. 202 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ (Ғажап. Су да тамақтан өте қалды), Сәлден кейін үзіліп кете барды... ...Адал құлын сүймесін Тәңір қалай, Бақұл, әке! Алдыңнан жарылқағай! 203 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ҮНДЕМЕС ҮНДЕМЕС ҮНДЕМЕС ҮНДЕМЕС ҮНДЕМЕС Анам Зылиханың аруағына Анам Зылиханың аруағына Анам Зылиханың аруағына Анам Зылиханың аруағына Анам Зылиханың аруағына Ана жақта... таппай қап бірдеңесін, Айқай салып, шалың кеп: «Жүр» — дегесін. Алды-артыңа қарауға мұршаң болмай, Сен де кете бардың ба, үндемесім. Жүрегіңді... көрместен шарқ ұратын, «Үндемес» деп қойған-ды халқың атың... Бірақ сенің көзіңнен төгілген нұр, Миллион сөздің орынын толтыратын. Көп ортаға кете алмай бейімделіп, Бұрын барар жерлерге кейін келіп... Жүрегіңе титтей де кір сақтамай, Дүниеге қараушы ең мейірленіп. Қол созбай-ақ асқар шың-зеңгірлерге, Мойынсұнып әуелден жөн білгенге. Әулие тұтып шалыңды, Бірдеңе айтсақ: — Әкең білед, соған айт! — деп жүргенде, Ол кетіп қап... Арылмай мұңды елестен, Сағындың ба, күндерді бірге кешкен. 204 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Қарағыштап қыр жаққа жүруші едің, Кетіп қалдың бір күні үндеместен. Бесігіңді Жер-Анаң тербетуде, ... Тұңғиыққа батамын мен де күнде: «Пайғамбар мен Машайық болмаған соң, Күнәсіз жан жоқ, сірә, жер бетінде. Тек жақсылық күтетін айналадан, Пенделікке жан ең ат байламаған. «Он күнәнің тоғызы — тілден» дейді, Сенің күнәң аз шығар, қайран анам». 205 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ КЕРМЕК КЕРМЕК КЕРМЕК КЕРМЕК КЕРМЕК Кеше ғана тірлікке масаң күй ем... ...Ата-ананың тілегін хош алды, Ием. Бірін-бірі жетектеп, Қайрылмастан, Қыр басына жайғасты қос әулием. ...Таң ата кеп құласаң төсегіңе, «Ай, ит неме... Тұр кәне... Кешегі не...». ...Айқай салар қара шал жатыр үнсіз, Құтылмастай көрінген кешегіде. Ұрсып жатар ұлына күн-түн демей, Шалына көзбен қарап біртүрлі өгей: «Шаршап жүрген баланың мазасын ап...», ...Жатыр үнсіз шешем де күңкілдемей. Көз алдымнан (ашылып тұнық ғалам), Бәрі өтеді... Ештеңе ұмытпағам! ...Аят оқып болсам да, Кете алмастан, Біраз уақыт мен де үнсіз тұрып қалам. 206 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ (Е-еһ, Қай жыртығын көңілдің бүтіндеймін, Бітелген мұржадағы түтіндеймін...). ...Сосын іштей егіліп, жылап алам, Жылап тұрып тағы да: «Шүкір» деймін. Е, шүкір Аллаға! 207 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ САРЫ ЖАПЫРАҚ САРЫ ЖАПЫРАҚ САРЫ ЖАПЫРАҚ САРЫ ЖАПЫРАҚ САРЫ ЖАПЫРАҚ Сары шекпенін жамылып атырап бар... Сап-сары жапырақтар, Сағыныш ешкімге опа берген жоқ қой, Кімді сонша күттіңдер, ақымақтар?! Иірімінде тұратын жылдар жылап, Әндеріңді бар ма екен тыңдар құлақ? «Сағыныш ешкімге опа берген жоқ қой...» Әй, ақылды тыңдайтын кім бар, бірақ... Орта жолдан асқасын Тірлік-Ие, Қайғыны — әулие тұтасың, мұңды — кие. Ақылың не... Әу баста Хақ бұйрығын, Тыңдамаудан басталған бұл дүние. Қырау түсіп... көңілді сыз қылатын, Күзге келіп, қол берген біз — бір ақын... Жапырақтар, жандарым, айтыңдаршы, Сағыныш деп қойған кім, күздің атын? Дәл сендердей сезімтал болмасам да-ай, Аяғымды, күйім жоқ, паң басардай. Бір сәтке адам көзімен қараңдаршы, Сарғайып кеткем бе екем мен де сондай? 208 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бірдеңеден қалғандай, аласұра, Ей, өмір, сен де зулап барасың, ә? ... Жапырақтар ұшып кеп, қонып жатыр, Әкем менен шешемнің моласына. 209 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ІҢКӘР ІҢКӘР ІҢКӘР ІҢКӘР ІҢКӘР Кеше ғана қоштасып бара жатқан, Күн боп тағы оралды домалап таң. Күтіп алып, сол күнді шығарып сап, Жүрген күнге мың тәубе, о, Жаратқан... Өлмес әуен қалдырған саздан мұңлы, Бола алмаймын, мен, сірә, қаздар ғұрлы. Көшіре алмай отырмын қағазыма, Қайтқан құстың қанаты жазған жырды. Көңлі босап, хал-жайын сұрағанға, Өксіп-өксіп, мұң шағып, жылағанда. Ақ қайыңның басынан сипайтұғын, Менен басқа жан жоқ па бұ ғаламда... Қайың жайын сонымен біз ғана ұқтық... Таба алмай-ақ келсе де жүз барып түк. Қайта-қайта аспанда шырпы жағып, Бірдеңесін іздейді, Күз жарықтық. Қайтқан құстың көзінде мың аунаған, Тыраулаған дүние-ай, тыраулаған. Көзін жасын сүртпеген қалпыменен, Көкірегіме кеп кірді мынау ғалам. 210 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Күз Желді бетіменен жібергесін, Ықтасын ғып жанымның күрең қосын. Жапырақтар жапырлап кіріп жатыр... ...Мені өлең жазды дейді-ау, біреу сосын. 211 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ БЕСҚАЛАДАН АҒЫЛЫП БЕСҚАЛАДАН АҒЫЛЫП БЕСҚАЛАДАН АҒЫЛЫП БЕСҚАЛАДАН АҒЫЛЫП БЕСҚАЛАДАН АҒЫЛЫП КӨШ КЕЛЕДІ... КӨШ КЕЛЕДІ... КӨШ КЕЛЕДІ... КӨШ КЕЛЕДІ... КӨШ КЕЛЕДІ... Бесқаладан ағылып көш келеді, Көшкен елдің көңілі бос келеді. Ойлауға да зауқы жоқ ештеңені, Заманының кәрінен сескенеді. Бесқаладан ағылып көш келеді. Бесқаладан ағылып көш келеді, Түсіреді осы көш еске нені? Ана жылғы аштықта бұратылып, Ата-баба осылай көшкен еді. Ол жолғы көш құлаған Бесқалаға, Тамақ іздеп қатын мен жас балаға. Барын беріп қарсы алған ондағы жұрт, Мұсылманның баласын дос санаған. Туған жерді қай құдай бөтен қылған? Сағынышын желге айтып етер мұңлы ән. Қыр қазағы ау салып, егін егіп, Арал, Әму жағасын мекен қылған. Кеудеде оралам деп үміт қалған, Бірақ, бірақ жеңе алмай күдікті арман. Жабы-тірлік көндіріп дегеніне, Бірте-бірте сол жерге сіңіп қалған. 212 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Одан бері бірталай заман өткен, Бодан елді азаттық самалы өпкен. «Ақжігіттің» тұсынан қада қағып, Қазақ, өзбек сол маңды шекара еткен. Бұрын Отан ортақ деп көсіліпті, Туған жердің қадірін кеш ұғыпты. Қара қалпақ кигені қумаса да, Ала шапан кигеннің сесі мықты. Қарындастан бұл күнде көңлі қалған, Атажұртқа оралу — ендігі арман. Қимайтындай дәнеңе қалған да жоқ, Әму мен Аралдың тек... орны қалған. Құмалаққа салғанда болашағын: Көз тартады алыстан дала сағым. Үкіметі сәл қырын қарағанмен, Пейлі түзу, әйтеуір, қарашаның. Болмаса да өзінің «еш керегі», Ұрпағым сіңіп кетер дескен еді. «Туған жердің тасы да дос», — деп еді, Жетіп жығылғанды бір хош көреді, Бесқаладан ағылып көш келеді. Уа, қарсы алатын кім бар? 2001 жыл. 213 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ІV БӨЛІМ ІV БӨЛІМ ІV БӨЛІМ ІV БӨЛІМ ІV БӨЛІМ АРҒЫ ЖАҒЫ АРҒЫ ЖАҒЫ АРҒЫ ЖАҒЫ АРҒЫ ЖАҒЫ АРҒЫ ЖАҒЫ ЕДІЛДІҢ, ЕДІЛДІҢ, ЕДІЛДІҢ, ЕДІЛДІҢ, ЕДІЛДІҢ, БЕРГІ ЖАҒЫ... БЕРГІ ЖАҒЫ... БЕРГІ ЖАҒЫ... БЕРГІ ЖАҒЫ... БЕРГІ ЖАҒЫ... 214 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ ҚАРА ӨЛЕҢ ҚАРА ӨЛЕҢ ҚАРА ӨЛЕҢ ҚАРА ӨЛЕҢ ҚАРА ӨЛЕҢ Атыңа түскен қайтып міне алмайсың, Қалқаның судан қайтқан ізін көрсең... Халық әні. Халық әні. Халық әні. Халық әні. Халық әні. Астыма мінген атым — құла жорға, Желпініп, көз тігемін бұлаларға. Жүйрік ат, сұлу жарға қолы жетсе, Не керек, бұдан артық, сірә, адамға? Әнімді үнсіз тыңдап әйбат далам, Арманға жол сілтейді сайғақ маған. Дариға, жастық шақтың несі қызық, Көздерін қылаңдардың жайнатпаған. Жігіттер, менше іздегін жоқты іздесең, Арманнан күдеріңді текке үзбесең. Кер құла ат, ат болмай қал, бүгін мені Әйәйдің ауылына жеткізбесең, Кеулімжай күн кешкенмен сауық құрып, Жүруші ем, жамандардан қауіп қылып. Қалқаның ізін көріп, ес жинадым, Талықсып бір сәт ерден ауып тұрып. 215 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Байлап ем, топ жыңғылдың қасына кеп, Керқұла ат, арам қатқыр шошып әлек. Қалқаның басқан ізін қарай берем, Бақытқа бастайтын жол осы ма деп... 216 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Сені сүю — әлемге маңдайдан нұр тарату Тыныштықбек. Тыныштықбек. Тыныштықбек. Тыныштықбек. Тыныштықбек. Күрсінісің — тамұқ ед, жымиысың — жұмақ-тын, Менің сорлы жанымды тамұғыңа құлаттың. Сенің күлкің әлемге сәуле шашар күні, Мен Тәніме үрлеп дем салған елесіңнен тірілем. Сені еске алу — Аллаға ғибадат қып табыну, Бүйідейін сорғанда сағыныштың балын у. Көкке қарап қол созған есалаңдау күйімде Шарап ішіп мас болам қызғаныштың үйінде. Сосын үнді өшіріп бас көтерген табыттан, Бас кессе де айнымас бір аллалық бағыттан, Күллі әлемнің мейірімі мен ізгілігін танытқан, Ар суымен шайынған күнәдан пәк қалыпта, Жолымызға гүл егіп Ай мен Күн егіз, Адам ата-Хауа ана боп жұмаққа бір кіреміз. Періштелер тізерлеп нұрмен жуған шекесін, Біз бақытты жандармыз Алла қиған некесін. ... Міне, осындай әртүрлі ойға батып кешкілік, Таң ағарып атқанда сана оянып, ес кіріп. Өзім үркіп өзімнен «қоштасам» да сенімен, Былай шыға бергесін тағы екіге бөлінем. Жан дүниесі ерегес, әлсіздеумін бірінде, 217 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Сәл нәрсені елемес, арсыздаумын бірінде. Әлсіздеуім ынтығып сені сүйер әлі де, Арсыздауым жымиып қолын сілтер бәріне. Мен осылай бастары бірікпейтін екі елмін, Бар шешімге келе алмай өте берер бекер күн... 218 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ АҢСАР АҢСАР АҢСАР АҢСАР АҢСАР «Арғы жағы Еділдің, бергі жағы, Жағасында жайқалған жапырағы...» Халық әні. Халық әні. Халық әні. Халық әні. Халық әні. Арғы жағы Еділдің, бергі жағы, Екі ортада көңілім қаңғырады. Екі ортаны көңілім жол қылады, Арғы жағы Еділдің, бергі жағы... Арғы жаққа ұмтылып мен өте алмай, Бергі бетке ұмтылып сен өте алмай. Сен — ұядан ұша алмас балапандай, Мен — құсы кеп қонбаған алақандай. «Жапырақты жайқалған...» қарманармын... Бәрібір сертке жетпес оңбағанмын. Түйіршігін жүрекпен тамсай берем, Ар жақта сен сызылтып салған әннің. Ақ шағала айдынның төсін өпсін, Қарамайды қара аспан, есінеп шын. Сен ар жақта, қалқам-ай, мен — бер жақта, Жайқалады жапырақ... несі кетсін... Жайқалады жапырақ, ағаш бекем, 219 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Қанша ғашық түбінде бал ашты екен? ...Көзің жасы Еділге тамды-ау, сірә, Суын татып көріп ем, ап-ащы екен... Арғы жағы Еділдің, бергі жағы... 220 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ САҒЫНЫШ САҒЫНЫШ САҒЫНЫШ САҒЫНЫШ САҒЫНЫШ Саған барам десем мен «неге?» дейсің, Сол сөзіңмен орнымда шегелейсің. Мен су жұтып тұншыққан матростай, Ал сен оған қайрылмас кемедейсің. Лықсып-лықсып төгілсе мұң пернеден, Жаздырады жүрегім түндерге өлең. Дәл осылай болар деп ойламап ем, Жолымыз айрыларын білгенменен. Айдың жүзін қиялмен өпкен бейне, Ғашық жанға ұқсайды көктем кейде. Мен — ақылды секілді ем, сен — сезімтал, Орынымыз ауысып кеткендей ме? Жоғалтса да ғажайып ертегісін, Жеңілдім деу қиындау еркек үшін. Сағынбаймын деп қоям түніменен, Шаншитыны болмаса кеуде тұсым. Ақылыңа бағынбай бұла сезім, Түн ішінде жанғанда шыра-көзің. Сағынбаймын деп іштей күбірлерсің, Сенесің бе соныңа бірақ өзің?! 221 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ХАТ ХАТ ХАТ ХАТ ХАТ Бұл ғұмырға Бірімізді біріміз, Көріп кету үшін ғана келгенбіз. Мейірхан. Мейірхан. Мейірхан. Мейірхан. Мейірхан. Біз екеуміз ұмыттық сол күндерді, Жалаңаяқ бұлт кешкен зеңгірлерді. Айдынына аққудың қанатымен, Атымызды жаздырған мөлдір көлді. Кеудеден алаулаған от өшіріп, Не таптық бұл өмірді жеке сүріп?! Бір бақытты іздеумен аласұрдық, Шын бақыттың қасынан өте шығып. Тоқтата алмай тірліктің өкпек көшін, Күн еңкейіп, тағы бір жетпек кешім. Ақ қайыңдар біртүрлі мұңаяды, Екеуміз де ақылды боп кеткесін. Дидарында қылығың, көркің қалған, Жетектейді ұры-уақыт бал күнді әрман. Қорқатындай аққулар... Атымызды Өшіргісі келетін толқындардан. 222 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Мұратына жете алмай шерлі өлеңі, Тоқтағанда тірліктің дөңгелегі. Сені көрдім дермін мен бұл жалғанда, Көрмедім деп айтпассың сен де мені... 223 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ * * * Көріп тұрып, жете алмау — қорлық екен... Сен неге маған сонша сендің екен... Қайта-қайта қайрылып қарағанмен, Ол күндер оралмайды-ау, енді, көкем. Күн түсер жағы едің-ау сен ғаламның, Ал мен көзім қарығып... Қалмағанмын. Енді, міне, сол сәтке бастап барар, Үзік-үзік ойларды жалғаған кім... Көп жүк артып, жүректі жауыр етем... Көрініп жүргенің де тәуір екен... Сезімге емес, сеніп ем ақылыма, Ақылдың салмағы тым ауыр екен. Бара жатқан жолымен, жөніменен, Өткен күнді белгілеп өмір-өлең, Ұйықтай алмай жатамын... Көз ілінсе, кірпігі дірілдеген сені көрем. Көп, әйтеуір, бұл күнде сабылысым, Еңбек етем, әрине, «халық үшін...» ...Тек ұйқым дұрыс болмай қалған күні, Өлең боп оянады сағынышым. 224 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ АҚ ЖАУЫН АҚ ЖАУЫН АҚ ЖАУЫН АҚ ЖАУЫН АҚ ЖАУЫН Жаратқан ба бақытты өткінші ғып, Ұмтылып ем, жетпек боп, көп құлшынып. Қол созым жерде күліп тұрдың-дағы, Бірте-бірте ақ бұлтқа кеттің сіңіп. Ақ бораннан мен сені іздеп көргем, Содан кейін көктем, жаз, күзді өткергем. Есіміңді аспанға жазды бір сәт, Қайтқан құстың қатары тізбектелген. Жақын салған жарасын жат ұлғайтып, — Күнін көріп жүр, — деп, — бұл ақын қайтіп? Көктем-қыздың тойына шашу шашып, Құстар тағы оралды атыңды айтып. Мен өзіңмен күнде іштей тілдесемін, Қалған шәйін тарттың ба мұң-кесенің, Найзағай боп бір сәтке жарқ еттің де, Жаңбыр боп жаудың сосын бірнеше күн... ...Ақ жауын — шөл басатын ән, бауырым, Осылай басар уақыт жан дауылын. ...Бір уақыт жанның кірін шайып кетер, Сен аман бол, дариға, ақ жауыным. 225 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ҒАШЫҚ ҒАШЫҚ ҒАШЫҚ ҒАШЫҚ ҒАШЫҚ Аһларым урсын синә, Уһларым урсын синә... Әлішер Науайы Әлішер Науайы Әлішер Науайы Әлішер Науайы Әлішер Науайы Артық туған батыр сынды бір елден, Көңлім тартып жүргенменен кернейді. Сенің мендік емесіңді білем мен, Бірақ оны мойындағым келмейді. Сенсіз, сірә, атпайтындай таң маған, Мұндай түрі болады екен азаптың. Қолы жетпей қалған қызды қарғаған, Науайыдай өзбек емес, қазақпын. Жұрт алдында айрылып бар сенімнен, Қадірсіз жан атанайын ең мейлі. Атқа өңгеріп алып кетер едім мен Әттең, оған заманымыз келмейді. Онсыз да жұрт демес мені ер есті, Басы қалып жүрер ылғи пәлеге. Қособадан күтіп алар Төлешті Бекежандай болғым келмес және де. 226 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Жасыра алман, ондай ой да бар-ау шын, Бірақ сенің құптамасың белгілі. Күнге қарай жол шеккен біз жолаушы, Бар ғұмырын соған арнар ендігі. 227 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ * * * Мойындағым келмей сүйетінімді, Өзіңді көрсем жалтардым. Білсем де отқа күйетінімді, Аңсадым сызын қаңтардың. Білмеймін сені баласындым ба? Жүректің сырын шертер күн. Тағат таба алмай аласұрдым да, Ішімнен тындым, өртендім. Сезімді мынау сезгенің бе еді, Қауызын жарған гүл сынды. Ұқтың ба сырды көздерімдегі, Төмен қарадың, қымсындың. Бір сәуле шашты көздерің нұрлы, Алаулап жүзің нарт жанып. Алдыңда мен де теңселіп тұрдым, Сүйіп алуға шақ қалып... Сен жайлы күнім ағат ойлаған, Сезімім бе әлде жазығым. Ұйықтасам-дағы «ағатайлаған», Құлақтан кетпес нәзік үн. 228 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Білмеймін, сені баласындым ба? Жүректің сырын шертер күн, Тағат таба алмай аласұрдым да, Ішімнен тындым, өртендім. 1990 жыл. 229 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ СҰРАҚ СҰРАҚ СҰРАҚ СҰРАҚ СҰРАҚ Өзің боп ділгір емі, Жүрегім бұлқынды көп. Көзіңде күн күледі, Сөздерің «біртүрлі» тек... Отыңа күйем, мейлі... Қызық-ау, кей мінезің. Көздерің «сүйем» дейді, «Сүймеймін» — дейсің өзің. Тұрасың «өкпелеп» кіл, Сорымнан көремін бе... Көздерің кетпе деп тұр, «Барыңыз...» — дегенің не? Не хал бұл? Ұғына алман, (Жөн бе еді жолықпаған?) Көзіңнен жылынам да, Сөзіңнен тоңып қалам. Бой бермес өгей үнге, Сұрақ бар көмейімде: Көзіңе сенейін бе, Сөзіңе сенейін бе? 230 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Қаңқу сөз салмай қамалын арамызға түк, Сезімдей ұлы дарияға санамыз батып. Жанымның аппақ самала шамдарын жағып, Әкелермісің жүрекке, бала қыз, бақыт. Жүзіңді алғаш көргенде-ақ ертегім дедім, Көңілден күмбез көтеріп көркем үн керім. Жанары Күндей бақытқа жетеле мені, Тәңірдей тектім, сәбидей тентегім менің! 231 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ * * * Сән күлсе де тамаша ең, Жадырамас күз өңі, Мен қайғының баласы ем, Сен үміттің қызы едің. Жазмышынан аса алмай, Шаттық сөлін мұң сығып. Басымызды қоса алмай, Күндер өтті күрсініп. Ақ айдында жүзген мұң, Пәк арманды шоршытты. Алдымыздан біздердің, Екі тарау жол шықты. Мазасын ап заңғардың, Жанайқайы текті үннің. Қоңыр күзде мен қалдым, Сен көктемге бет бұрдың. Боп көрінді, шынымыз: Шаттықтан мұң тәттірек. Бірімізге біріміз Қол бұлғадық бақ тілеп. 232 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бір үміттің таңына, Бой көрсетіп: «тіріміз». Сағынамыз тағы да Бірімізді біріміз. Бақыт деген осы шығар ә?! 1994 жыл. 233 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ * * * Жүрекке жақын ап қалғаным-ау, Қызыққа мына қараңыз. Аппақ қар жауған ақпанда мынау, Көктем боп жеттің, бала қыз! Қапысыз танып көзіңде нұрды, Қондырып күнді тағына. Жеңімпаз сезім көңілге кірді, Санасы қалған адыра... Жарылқар жанды киеңді де ұғып, Өлтіріп күдік қас жауын. Күлкіңе сенің сүйенді үміт, Бақыт көтерген шашбауын. Аппақ қар тектес ізгі өлең тәтті, Жүрекке жазып екеуміз. Қозы мен Баян іздеген бақты, Біз таба алар ма екенбіз?! Сезім тәңірі дара анықталып, Қуаныш қағып жыр-дабыл. Біздің армандар қадалып қалып, Пенделік жетпес шыңға бір. Құдай құлағына естіле жүргей, Кеудеден қашып мұң-елік, Махаббатымыздың мешітіне бірге, Дұға қылуға кірелік. 234 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Алдымнан қызыл түлкі таң күлгесін, Ұмтылып ем... таппадым жанның хошын. Сырғаңды қайық қылып өткізбедің, Есілдің ар жағында қалдым сосын. Қан жұтқан жүрегімді ұстай налып, Қала бардым жай түскен тұсты айналып. Дарияның ар жағынан өртті көріп, Шыдадың екен, қалқам, ұшпай нағып? Есілдің өткел бермей тасығаны-ай, Көңілдің жұртта қалып жасығаны-ай. ...Дидарын Күн қалқаның бір көрсем деп, Дедектеп, таңға қарай асығады Ай. «Мендегі сағынышты, айнам, біл, шын, Жүрекке тамырыңды жайған... Күнсің» Аппақ ай асығады. Таң-арманның Қызыл түлкі екенін қайдан білсін... Есілдің ар жағынан көргем сені... Жеткізбей жүдеттің-ау, ерді еңселі. «Сырғаңды қайық қылып өткізбедің, болсаң да хордың қызы көрмен сені...» 235 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ҚАР ҚЫЗЫМЕН ҚАР ҚЫЗЫМЕН ҚАР ҚЫЗЫМЕН ҚАР ҚЫЗЫМЕН ҚАР ҚЫЗЫМЕН ҚОШТАСУ ҚОШТАСУ ҚОШТАСУ ҚОШТАСУ ҚОШТАСУ Қайырылмай барасың ба? Барыңа... мен сеніп өлем. Өң мен түстің арасында, Қош айтыстың меніменен. Қаншама азап шектім, көкем, Қаңтар күліп, алдады ақпан. Әлде... еріп кеттің бе екен, Жүрегімде жанған оттан? Көңілдерде ой қалсын игі, Көнем... (қайтем көнбегенде?!). ...Бетіме тырс тамшы тиді, Жылаған кім: Сен бе, мен бе?.. 236 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Қызыл түлкі, қырыңда бұлтыңдап ал, Қылығың, күміс күлкің ырқымды алар. Кемдікүн қызығымсың, содан кейін Жүректе көшкен сенің жұртың қалар. Бұл сынға тек сабырдың досы шыдар, Алдыңнан тіршіліктің қосы шығар. Қайтейін, қимағанмен, қинағанмен, Дүние – жалған деген осы шығар... 237 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ЖАЗУ ЖАЗУ ЖАЗУ ЖАЗУ ЖАЗУ Тәңірімнің тақтасы еді маңдайым, Не жазғанын ұға алмадым айнадан. Ұғынуға тырысқанмен әрдайым, У-шу етіп оқытпайды айналам. — Қашан сені бітіремін жеп іштен? — дегендей боп қарар уақыт мөлиіп. Сол иықта жұмысы көп періштем... Көтеріліп бара жатыр оң иық. Досым жатыр түр көрсетіп Баққа үстем, Мәңгі осында келгендей боп көсіліп. «Айналысу керек, — дейді, — нақты іспен!» Неге оқуға тырыспайды-ей, осы жұрт?! Сен де теріс айналдың-ау, мүсіндім, Азғантай күн жарқырап ең көгімде. ...Маңдайыма қисық сызық түсірдің, Тәңірімен таласайын дедің бе?.. 238 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ КЕЗДЕСУ КЕЗДЕСУ КЕЗДЕСУ КЕЗДЕСУ КЕЗДЕСУ «Біздің жайды ұға алмайды мына күз, (Сенбесеңіз, қарашадан сұраңыз). Қуанғанын, қайғырғанын білдірмес, Күзден, сірә, үлгі алатын шығармыз. Былай қарай сен түсетін соқпақ бар, Мына жақта мен күйетін аптап бар. Осы жерге дейін бірге ап келген, Жолымызды жабады ертең аппақ қар». — деп ек кеше. Келді тағы бөтен күз, Жолықпаймыз деппіз сонда бекер біз. Тұрмыз тағы кездесіп қап сол жерде, Жоқты-барды әңгіме қып екеуміз. Сен күлесің: бәрі-бәрі тамаша, Мен күлемін: бәрі-бәрі тамаша. Ішін бермей түнереді қараша, ...Адам деген — сезімдердің моласы, ә? 239 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ӘҢГІМЕ ӘҢГІМЕ ӘҢГІМЕ ӘҢГІМЕ ӘҢГІМЕ Қар астында қап кеткен арман боп шын, Бұлқынады бәйшешек... жетем дей ме? Сенем, иә, қоңырау шалған жоқсың, Телефон ғой басылып кетер кейде... Талғажау етем кейде ой сындырып... Осылай талай-талай өттім жолды. «Мен өлең оқымаймын...», — дейсің күліп, Мен де жыр жазбағалы көп күн болды. Анда-санда түсіме кіреді ұя, Қанатыңды қаға алмай қалған едің... «...мен сені сағынбаймын!». Білем, иә, Сағыныш — дерт қой, беті аулақ оның. Мен мықтымын, сезімді... ұтып тындым, Бұрағанда көңілдің құлағын күй. «Асығыспын, біреуді күтіп тұрмын...» Ойымыз да бір жерден шығады ылғи. Деуші ең бұрын: «Сен қатты күйреуіксің», Енді , міне, «көп іске араласып...» ...Сен өтірік айтуды үйреніпсің, Мен де сөйтем кей-кейде қара басып... 240 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Ақтөбеге құстар қайтып оралды, Дүн-дүние жаңарып бір, жайнады. ...Неге мені мазалағыш боп алды, Өткен күндер, қайдағы мен жайдағы? Көзіме ыстық ақ қайыңның түбіне, Жақын келіп отырсам мен жүрелей. Куә болған менің ғашық күніме, Анабір құс шықылықтап күледі-ей. Күлсе күлсін, одан, сірә, нем кетті, Құсқа күлкі болған жалғыз мен бе екем? Бұл да жақсы, жұрттан анау немкетті, ...Әлде осымен дос болғаным жөн бе екен? Сандуғашым, кетпе менің көшемнен, (Зілдей мұңға алдырыппын бекер бой). Сенің әнің неге тәтті десем мен, Ғашықтардың сыбырлары екен ғой... 241 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ДАУЫС ДАУЫС ДАУЫС ДАУЫС ДАУЫС Менің жазған хаттарым әлі бар ма? Менің жазған хаттарым әлі бар ма? Менің жазған хаттарым әлі бар ма? Менің жазған хаттарым әлі бар ма? Менің жазған хаттарым әлі бар ма? Есенғали. Есенғали. Есенғали. Есенғали. Есенғали. Ай, бұл өмір жағаңды қаусырар ма, Айта берсең, арманың таусылар ма? …Жүрегіңді мұқият тыңдап көрші, Менің ғашық күнімнің даусы бар ма? Жай таптырып жаныңа күндер бөтен, Жан-жағыңда болғанмен гүлдер – мекен... Көзіңе түсіп бір күн менің жырым, Кеудеңде қоламтаңды үрлер ме екен? Былай сүріп жүргенмен күле өмірді, Оңашада сан ару тірі егілді. Ұмыттым деп ойларсың… Түбі бірақ менің даусым жылытар жүрегіңді. 242 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Сағындым деп айтпаймын мен де саған, Сағындым деп айтпайсың сен де маған. Сыртымыз — парасатты ер мен әйел, Ал ішіміз — ақтүтек, қар бораған. Жо-жоқ, жаман демеймін... Тамаша — бұл! Ұсынбасы анық қой қараша гүл... Сана менен сезімнің әнін айтар, Парасат пен боранның арасы — Өмір. 243 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ * * * Тәп-тәтті қылығымен ұнаған қыз, Сезесің бе, біз енді бір адамбыз. Бір адамбыз! Бұзбасын көңіліңді, Терезеңнің сыртында жылаған күз. Көз жасын ертең-ақ Күн кептіреді, Орындалып жатқасын көп тілегі, Толқып кеткен сәті ғой... Күз жыласа, «Қуаныштың көз жасы!» — деп біл оны. Аңдайықшы, оның жөн-жосығын біз, Жас талдардың анабір пошымы — ұл-қыз... Ұл-қыздарын жинап ап, әңгіме айтар, Әжеме ұқсап барады-ау, осы бір күз. Дүние түгел тұнып тұр, айхай, сырға, Тіпті құлақ аспастан айқай-шуға, Миуалы бақ жаулығын түзеп қойып, Бізге бата беріп тұр, байқайсың ба? 244 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Аямай-ақ төгетін ізгі нұрын, Неге ұнатпай келгенбіз күзді бұрын, Көтере алмай жемісін, еңкіш тартқан, Күз болуға жеткізсін бізді, күнім. 245 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ҚЫЗ БЕН МҰРЫН ҚЫЗ БЕН МҰРЫН ҚЫЗ БЕН МҰРЫН ҚЫЗ БЕН МҰРЫН ҚЫЗ БЕН МҰРЫН Әскерден кеп, бедел жүріп қыздарға Тұрған шақта, бір аруды қызғанған, — Алматыға кетем! — деп ем жабылып Бір топ тентек мұрынымды бұзғанда. — Еркек болып шықпағасын жекпе-жек, Жалғыз өзім не істей алам көпке?! — деп Әлгі қыздың сүймегенін жасырып, Кеткен боп ем, сол «иттерге» өкпелеп. Нән шаһарда жоқ болатын таныс түк, Мың-сан арман астанада табыстық. Алатаудың асқарына ту қадап, Танысқан шақ, табысқан сәт, бәрі ыстық. Ақын болып, асаба боп, көпке ұнап, Арулардың күлкісімен жетті Бақ. Мұнда-дағы мұрын талай бұзылды, Алматыдан кеткім келген жоқ бірақ. Жанға сезім, бойға қуат толғасын, Жігіт әсте имес, сірә, өр басын. Сынған мұрын, іскен қабақ, не тәйір, Қыз алдында мерей үстем болғасын. 246 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Ақтөбемнің қаламымды ұштаған, Айнасынан жүзімнен бір сұс табам. Мұрыным сау, жарым бәйек, «Папалап» Құлдыраңдап жүгіреді үш балам. Былдыр-былдыр бір шаттыққа толды үйім, Қандай ғажап! ... дегенмен сәл толқиын. Алабұртқан анау сұлу қалқа үшін, Енді мұрын бұзыспаймыз, сол қиын... 247 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ҚАРА БҰЛТ ҚАРА БҰЛТ ҚАРА БҰЛТ ҚАРА БҰЛТ ҚАРА БҰЛТ Қабақтағы кірбіңді ұмыттырар, Ақ бұлт едің төбемде күліп тұрар. Көктем - жеңгем жүретін арамызда, Балауса қыз, түбіт мұрт жігітті ұғар. Көкорай бел. Айнала көкпеңбек-ті, «Қолұстатар» - жүзік ап, Көктем кетті... Дария тасып... Ар жақта қалып кеттік, Бері қарай өтетін өткел жоқ-ты. Бір шешімге келе алмай сәл отырып, Бой бермесін біздерге көре тұрып. Асау, қатты ағысқа қойып кеттік.... ...Бәлду-бәлду, бұл күнде, бәрі өтірік. Бір үзілген ән кейін жалғасар ма, Уақыт көнбес, қанша тал қармасаң да. ...Терезесін көңілдің тырсылдатып, Бір қара бұлт жылайды анда-санда. Қара бұлт-ай, төгесің зарлы әуенді, Сезем, иә, ішіңде ақ арман өлді. 248 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Мені қайбір жетісіп жүр ғой дейсің, Қайта-қайта мазамды ап, нең бар енді... Дөп баспаған тағдыры пернедейін, Бола алмадым, иә, рас, мен – мерейің. Өкпеңді Көктем мен сол... бозжігітке айт, Қырма сақал қырықта мен не дейін... 249 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ V БӨЛІМ V БӨЛІМ V БӨЛІМ V БӨЛІМ V БӨЛІМ ПОЭМАЛАР ПОЭМАЛАР ПОЭМАЛАР ПОЭМАЛАР ПОЭМАЛАР 250 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ НИЕТҚАБЫЛ НИЕТҚАБЫЛ НИЕТҚАБЫЛ НИЕТҚАБЫЛ НИЕТҚАБЫЛ поэма Әлқисса, сөз бастайын бүгінгіден, Дей алман: «Заманымның сырын білем». Білерім, дәмдес болған көп шалымның Бүгінге көзқарасы қырын кілең... Бойымды билесе де аз ғана мұң, Мен кейде болмашыға мәз боламын. Мәз болмай, күйінгенде не табамын, Жақсы-жаман болса да — өз заманым! Бабамның сүйенгені өрлік екен, Атамның көргені көп қорлық екен. — Заман қиын боп кетті! — деп жылайды ел, Ай, өзі жеңіл заман болды ма екен? Жандарда жақсылыққа жаны құштар, Өмірге деген мәңгі сағыныш бар. Атомнан әлдеқайда күрделірек, Адамның ішіндегі жарылыстар. Талайдың тасқа соғып... мұзбалағы, Кеудесі жұмыр жердің сыздағаны... 251 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ...Ақынның жүрегіне малып алған, Қаламнан әр заманнан із қалады. Бойжеткен, көмкерілген гүлге етегі, Тыңдаңыз, бозбаламен бірге тегі. Естіген біреулерден әңгіме емес, Өзімнің көзім көрген сурет еді. * * * Бір ер бар Шамалғанда, аты — Түгел, Мәрттігін жақын түгіл, жаты білер. Содан ба, қалтасының түбі тесік, Ешқашан болған емес, заты түгел... Бұл емес, төр толтырар жайсаңыңыз, Жер қозғалса қозғалмас байсалдыңыз. Әйтеуір, заты — қазақ... Қимасаңыз: «Қаңғып келген оралман» — дей салыңыз. Ісі жоқ, патшада да, басқада да, «Шүкірі» — жақын қонды астанаға. Біреудің үйін қалап, малын сойып, Табады нәпақасын қасқа бала. Кейде шын деп түсініп әзілді де, Құрбылардың тыңдайды назын күле. Ешкімнің де көңілін қалдырмайды: «Иә, мақұл», «Е, жарайды...», «Қазір, міне...» Бек сеніп жапырағын жаярына, Әкесі құда түскен баяғыда. 252 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Зайыбы ұялшақтау бала еді бір, Ныспысын атамай-ақ қоялық, ә?. Үйі бар адамдарға қызығысып, Кей-кейде көңілдері бұзылысып... Қабағы қисайса да қожайынның, Қисық тамның түтіні түзу ұшып. «Қосылып қалған екен бастарыңыз, Ал, қане, ашық болсын аспанымыз...» Пейілі мұндай үйдің кең болады, (Пәтерде тұрған кезді еске алыңыз...). Қонағынан түгі жоқ аяп қалар, Келген кісі ылғи да жай аттанар... Бұл үйге келген жанның тілегі де: «Шілдехана болсын...» деп аяқталар. Осы сөз әкелердей оларға бақ, (Саған қарап, біресе оған қарап). «Әмин, әмин...», — дей бере... қысылып қап: «Құдай берсе...» — дер сосын төмен қарап. Әуелде деген де жоқ мұны — қайғы, Ай артынан қарсы алар күліп айды. ...Күмістей тұяқтарын жалтыратып, Жанынан киік-күндер зымырайды... * * * Ал, енді не істейсің, қасқа Түгел? ...Бұл енді кешегіден басқа Түгел. 253 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Жанашыр, ақылшы да көбейіп тұр: «Тумайтын бұл қатынды таста, Түгел!». ...Әлгі сөз бойындағы күшті ап қалып. Кеудесін әлсін-әлсін ұстап, налып. «Түс қыла гөр, құдайым...» дей береді, Махамбет атасына... ұқсап бағып. Жұрт құсап жүре алар ма жайнап енді, (Қарамай қойды тіпті айнаға енді...) ...Түсі емес, өңі екенін айтып-ақ тұр, Қарасұр келіншектің қаймақ ерні. Дәрігер (...мейірімнен жұрдай ма екен?..) Көңілге қарап тіпті тұрмайды екен. Түгел түсінбейтұғын көп сөз айтты, Түсінгені: «Қатыны тумайды екен...». Ышқынып, орынынан түрегелді, «Болашақта... Бәлкім... Кім біледі, енді...» Жаутаңдап, әрі-бері қарап еді, —Үміт жоқ! — деп бұрылып жүре берді. Ал, енді не істейсің, қасқа Түгел? ...Бұл енді кешегіден басқа Түгел. Жанашыр, ақылшы да көбейіп тұр: «Тумайтын бұл қатынды таста, Түгел!». Түбіне жете алмайды сан ойлана, ...Құшағына енетін арайлана. Талай жыл тату-тәтті тұрып келген, Келіншегін қияды қалай ғана? 254 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ «Қараман, дұшпан түгіл, дос күлгенге, Мінеки, осылай деп шештім мүлде!» ...Бұл ойдың да шегесі босай берер, Көрші үйден сәби даусы естілгенде. Санасын селт еткізбей жайнаған бақ, Салады сосын тағы ойға қармақ: «Ал, жақсы, бұл үйленсін... (Жұртты ырза ғып) Қыздай алған жар сонда қайда бармақ?» Артында қалғаннан соң әйел жылап, Алдынан күтер дейсің қай ерді Бақ. («Еркектер сүйе алмайды!» — дейтіндер бар, Ай, шіркін, не демейді әйел бірақ...). ...Сырт көзге ештеңе де байқалмайды, Көрген жан өп-өтірік майпаңдайды. «Үкімін» дәрігердің естігендер, «Шілдехана болсын...» деп айта алмайды. Үзілмейді екен ғой ой ішегі, Төзімі бұл Түгелдің қайыс еді... Кіріп-шығып жатпайды ел бұрынғыдай, Шоңқиып екеуі үнсіз шай ішеді... * * * «Балам менің қайда екен?, Қыздарменен тойда екен, Тойда неғып жүр екен?, Өлең айтып жүр екен...» Бұл үйде ертелі-кеш ән тынбайды, Жүздері жұбайлардың жарқылдайды. 255 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ «Түгелдер бала асырап алыпты...» — деп, Үй сыртында қарғалар қарқылдайды... Ал іште... басталғандай Хақтан бір іс, Шашу шашар, сәуледен, ақ таң, күміс. Пейіштің бір бұрышы сияқтанар, Бесікте бала іңгәлап жатқан бұрыш. Басылып жүрегінің сыздағаны, Бесікке бір барғанда жүз барады. Жұпар исі аңқыған періштені, Бірінен-бірі кейде қызғанады. Дүниені енді ғана танығандай. Боғы да көрінетін... сары балдай, Шақалақ сәл түшкіріп қалса егер де, Екеуі жүгіреді жаны қалмай. Соңғы рет көз қысқанда таңда Ай-сұлу, Қандай ғажап... ұйқың сәл қанбай шығу. ...Япыр-ай, бұрын қалай байқамаған, Жаялық жуған әйел қандай сұлу! Екеуі күнде көкте қалықтайды... Баланы қолға алудан жалықпайды. Бұлардың бәйек түрі ене ме екен, Түс көріп жатып, сәби шалықтайды. Баланың көңілінің хошын табар, Жанды көрсе шаттанып, жошиды олар. Жолаушым, жер мен көктен іздеп жүрген, Бақытты көргің келсе, осы үйге бар. 256 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ * * * Ай, нені шақырады, мына байғыз, Немізбен ол байғұсқа ұнамаймыз? ...Кететін болса енді кетпей ме екен, Мазаны ап, күні-түні жыламай күз. Асылық іс қылмап ек, Хаққа налып... Аспан жақтан келді ме... ақпар алып, Керуен-керуен боп келіп, иіріліп, Түнеріп тұрып алған қап-қара бұлт? Не хал бұл? Түгел толық ұғынбайды, Бірде ысып, бірде... бойы жылынбайды. Ішегін тартып байғыз шақырғанда, Жүрегі әлденеге суылдайды. Жүрегі әлденегі суылдайды, Бірде ысып, бірде... бойы жылынбайды. Бір тамшы... ешкі сүтін ауызға алмай, Дамылсыз бала неге шырылдайды? — Ағайын, еркегің бар, қатының бар, Айтыңдар, бізге қандай ақылың бар... — Ай, мынау күйіп-жанып барады ғой, Дәрігер қайда, ойбай, шақырыңдар... Дәрігер апай неге үндемейді, Жақсы сөз айтып, көңіл бірлемейді? «Қорықпаңдар, суық тиген... әшейін» — деп, Үміттің шоғын неге үрлемейді? 257 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Ісінен жеңгесінің шошып қалды, Ол неге әрі қарай... бесікті алды?.. ... Соңғы рет иек қағып, шар етті де, Дауысы нәрестенің өшіп қалды... Тағы да тағдырына қарсы аққан ба... Осылай болар балық сең соққанда. (Егер мені шын сүйген құлым десең, Еркектің жылағанын көрсетпе, Алла). Барады көз алдында жер дөңгелеп, Тәңірім көмектесер желмен... демеп. ...Молдекең төніп келіп, не айтып тұр, «А, иә, дұрыс....дұрыс... жерлеу керек...» Осы ойдан Түгел кенет тірілген-ді, Басына тағы бір ой шұғыл келді. Көз жасын сүртуді де ойламастан, Шегебай ағасына бұрылды енді. — Ай, Шәке, үзілгенін көрдің балам, Түбі бір қайтарамын сенгін маған. Ұлымды лайықты жөнелтейін, Союға сиырыңды бергін маған. Көзінен Түгелжанның жас тамады, Қарауға Шәкең оған жасқанады. Берер-ау... Қайтер, бірақ сол сиырдың, Емшегіне қараған бес баланы. 258 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ ...Былайғы жұрт көңілге қарамайды, ә, (Бұны әлде шын қазаға санамай ма?): «Ірі қара не керек... нәрестеге, Тоқты-торым сойса да жарамай ма?» Бұларды Түгел бірақ тыңдамайды, (Жүрегін сан түрлі ойлар жұлмалайды). Бір жылы сөз айтар деп үміттеніп, Елге бір, ағасына бір қарайды. ...Сиыр берген ағаның көңілі ірі, Еріккен жұрт сөз қылар оны-мұны: — Бұнысы дарақылық! — деді біреу, — Е, құдай аясын де, — деді бірі. Бірі аяп, екіншісі кетті кейіп, (Сонымен бұл жаназа өтті дейік...). — «Садақа қабыл болсын!» — деп жатыр жұрт, Аллаһу қабыл қылсын деп тілейік... * * * Үзілмейді екен ғой ой ішегі, Төзімі бұл Түгелдің қайыс еді... Кіріп-шығып жатпайды ел бұрынғыдай, Шоңқиып екеуі үнсіз шай ішеді... Күндіз жұмыс — алданыш. (Нан табады ал,) Үйге келсе... көңілі орталанар. Өзге түгіл бұл күні бір-біріне, Бала жайлы айтуға қорқады олар. Қайғысын айтпағасын жан адамға, Мұңсыздай, кейде... сырттай қарағанда. 259 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ...Бірте-бірте келеді мойынсұнып, Алланың жазғанына шара бар ма?! Жұмысы — алданышы. Сосын... бар ғой... Арақ ішер... кей-кейде тосылғанда... ой. ...Тек әйелі — ашушаң. Қайтсін енді, Жарықтық, әйел деген осындай ғой... Ой жегесін әйелде... қалмайды ұсқын, Баяғыдай көзінде жанбайды ұшқын. Бір рет «шиден сыртқа шыққаннан соң» Бұдан басқа кімі бар ол байғұстың?! «Кетем» дері болмаса, аяп... ерін, Ол емес, шектен шыққан бейәдебің. ...Жыламаса, айқайлап, ұрыспаса, Иә, шіркін, неменесі әйел оның? Әйелді кім бар толық танып білген... — Ай, Түгел, — деді бір күн, налып мүлдем, — Ағамдарға қыдырып қайтайықшы, Осы үйдің тамағынан жалықтым мен. «Е, мақұл». Сәлем беріп барды ағаға. ... Айтқанын қылсаң әйел жанданады, ә: — Қымыз ішкім келеді..., — деді бірде, Әйел айтса, Түгелде жан қала ма... 260 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бір күні еріні сәл үшкірленіп, Әңгіме айтып, көзіне ұшқын... қонып. Кенет шайын тастай сап, атып тұрып, Есікке жете бере құссын келіп. — Ай, жазған, сен де өзіңе қарамайсың, Базарды (сөмке сатып) аралайсың. Жақпайтын бірдеңе жеп қойғансың ғой, — Әлі күнге кішкентай баладайсың. Үш күнде өте шыққан... шақырайып, Тек қана көзі қалды бақырайып. — Байғұс-ау, қатты уланып қалғансың ғой, Қой, болмас, «Жедел жәрдем» шақырайық. Ләм демейтін мұқият қарап алмай, Дәрігердің күдігі тарағандай: — Ештеңе етпейді! — деп жымияды, — Екіқабат әйелде болады ондай. — А, не дейт! Тұз сеппегін жарама, әкем, Осылай қалжыңдауға бола ма екен... — Қалжыңдап... Не деп тұрсыз? — шамданды ол да: «Осындай да адамдар болады екен...» — А, шын ба?! Кешір, мендей... жазған, ерді, ...Екеуі ботадайын боздады енді. (Бұл сәтті жеткізер сөз ғаламда жоқ, Ақыным, әрі қарай созба өлеңді...). 261 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ «Ай, дүние-ай, қосылдым ба, мен қатарға!» Көңілі сыймай барады кең жаһанға. (...Әлгі асылық сөзімді қайтып алдым, Еркектің жылағанын көрсет, Алла...). * * * «Дүние бір қисық жол бұраңдаған, Бақ тайса, ерге дәулет құралмаған. Күніне тоқсан тоғыз пәле көрсең, Сонда да күдер үзбе бір Алладан». Бабадан мирас болып қалған өлең, Сан ұрпақтың үмітін жалғаған ең. Бойымда, баба, сенің қаның барда, Қалай күмән келтірем Аллаға мен?! Сонша жүк түсіріп жан-пәруанаға, (Тірлікте адам байғұс қарманады, ә). Пенденікі, әйтеуір, жай алданыш, Беретін... алатын да — Алла ғана! Түгелде түтін түзу, кешегі — ұмыт... — «Алла өзін жаратқан көшелі ғып, Ағеден, аңқылдаған жігіт қой бір, Ниеті қабыл болды!» — деседі жұрт. Аулада үш-төрт құлын салады ойнақ, Әйелі дауыстайды: «Әй, сәл абайлап...» — «Біздікі емес, Құдайдікі...» — дейді сосын, Әп-сәтте қалмайын деп «жаман» ойлап. 262 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Солар ғой қорғаны ертең байтағымның. ...Тыңдаушым, пейіліме сай табылдың. Ниеті түзуге Алла беретінін, Мен айттым, сен де енді айта жүргін. 263 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ЖАУМЫТБАЙ ЖАУМЫТБАЙ ЖАУМЫТБАЙ ЖАУМЫТБАЙ ЖАУМЫТБАЙ Поэма Келмеске кеткен кеңестік дәуір кешегі Тамыз айының тамылжыған бір кеші еді. «Табынбай екі адамды атып тастапты!» Гу ете қалды ауылдың кенет өсегі. — Апырай, не дейт! Жия алмай қалды ел есін, Содан соң бас қып көпті көрген бір көнесін. Ауылдан шетте үш-төрт үй болып отырған, Табынбай үйін бетке алып қарттар жөнесін. Жөнелді қарттар...Әңгіме әрі жалғасты, Бір хабар асты хабардан келген алғашқы: — Екі жігітті табанда атып өлтіріп, Екі жігітті тұтқын қып апты, албасты. — Тапа-тал түсте...мұнысы несі, шырағым? — Қанішер неме, қан болған шығар құмары. Мектеп бітірмей кісі өлтірген ит емес пе, Сағынған болар абақтыдағы тұрағын. — Түрмеде де адам өлтірген ол. Шықты бір дауыс, 264 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Әлгі дауысты құптай жөнелді мың дауыс. Даурығысты жұрт өз алдарына әкеліп, Ел жадындағы ұмытыла бастаған күнді алыс. — Осы ауыл тіпті жүре алмайды кіл «батырдан», Жайдан-жай атып... өздері шығар шатылған, — деп еді біреу, ортаға шықты бір жаулық: — Бар пәле анау қатыннан, дейді қатыннан. Сөзінде дән жоқ, сөйлессең мейір қандырар, Тым болмаса түрі болсайшы, естен тандырар. «Жеңешелеп» кеп әзілін айтса, жігіттер, — Еркек боп маған тиісті, — депті әлгі қар. Балаң көңілді қайғы мен қара мұңға орар, Өсек-аяң көп, жеткенше шамаң тыңдап ал. Қарттарды күтіп, ұйлығысып жұрт тұрғанда, Табынбай жақтан тағы да жетті бір хабар. — Ажалы жетпей, Табынбай жерге кірмейді, Тағы да келсін жанынан безсе кім мейлі! — Депті. Қоңыраттан келген он шақты Млитса үйге кіре алмай қорқып жүр дейді. ...Алғандарыңдай айтылған мынау ақпардан Табынбай «бандит», екі рет бұрын сотталған. Ол жүрген жерде шу біткен бәрі басылып, Ол жүрген жерден жүретін алыс сотқарлар. Қабағын түйсе, ықтырар елді сұсы бар, Қайратын жиса, атанды жығар күші бар. 265 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Ауылдың барлық тентегін жиып келсең де, Бір ауыз сөзбен басып тастайтын мысы бар. Үлкенді көрсе жүгіріп сәлем беретін, Қысылған жан ол көмектесетініне сенетін. Әсіресе, қатты жақсы көруші ед баланы, Балалар да оны керемет жақсы көретін. Ал, енді, міне... істеген ісі мынадай, Ел көңлі толқып, алағай болып бұлағай. Тұрған бір сәтте көрінді қарттар, ұмтылды ел, Мән-жайды анық естігенше бір шыдамай. Қабақтарымен қайтарып елдің меселін, Бір жауап қатпай сұрақтарына көшенің. Өте берді олар, қатын-қалаштың көзінше «Бала-шағаға» есеп беруші еді, бәсе кім? Кейін естідік. Алдыға салып батылын: — Ау, мұның не? — деп кіргенде қарттар ақырын, — Екі қоянды атып алдым! — деп желпініп, — Сендерді күтіп отыр ем, — депті батырың. — Ау, ағаларым, айтпай бір кетті демеңдер, Ақылға бастан жан емес едім кемеңгер. Осылай болып қалғасын жерде ендігі, Жайым жоқ тіпті «менен болды», деп төмендер. Қатын сөзіне ергенім рас, құтырып, Содан соң бірақ айтар сөзімнен ұтылып. Кешірім сұрап, болмағасын оған жігіттер, Төртеуін ұрып қашып кетіп ем, құтылып. 266 Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Бауыржан БАБАЖАНҰЛЫ Қуып келді үйге, дастарқаннан дәм татырдым, Дәл осы жерден басталса деп ем татулық. Ал олар қояр түрі жоқ тіпті болғасын, Қара күшке сап төртеуін қайта «жапырдым». Қайрылып келіп есігім көздеп оқ атты, — Ер болсаң, шық! — деп жаңғыртты барлық алапты. Жер басып бұлай жүре алмайтыным анық-ты, Түріндім сосын мен-дағы жең мен балақты. Терезеден шығарып қатын-баламды, Көтеріп алдым төсекте жатқан анамды. Тыныштау жерге апарып оны жатқызып, Мылтығым менен оғымды ап кейін оралдым. Меңдібай мені ойлады ма екен қашты деп, Қамсыздау екен, ажалдың тілін бастым кеп. Мадияр ұмтылып жете алмай қалды мылтыққа, Құлады ол да маңдайыменен тас тіреп. Жазуы солай болған шығар тағдырдың, Мына екеуін дүмімен ұрып талдырдым. Иттің балдарын атып тастар ем, бірақ та, Өзіме де куә керек-ті ертең... қалдырдым. Айтатын сөзім осымен енді тамам-ақ, Уа, қайран жұртым, сау болып тұрғын, саламат. Қатынды қойшы, өлмелі анау кемпір мен Мына балалар өздеріңе енді аманат! Сөзінің соңын аманатпен салмақтап, Қапысын аңдып, анталап тұрған жан-жақтан, 267 Н Н Н Н НИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ ИЕТҚАБЫЛ Милицияларға өз еркімен беріліп, Солармен Тәкең жөнеле берген Қоңыратқа. Суық хабармен дүрліктірген бар алапты, Елменен бірге жел-дағы сол сәт таратты. ... Өлген екеудің қанына жүзін малғандай, Қып-қызыл болып көкте күн батып баратты. жүктеу/скачать 2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|