Жауабы: С 4 Н 9 Сl (хлорбутан)

155 
V(CH
4
) = 3 м
3
∙ 0,94 = 2,82 м
3 
= 2820 л 
V(C
2
H
6
) = 3 м
3
∙ 0,02 = 0,06 м
3 
= 60 л 
V(C
3
H
8
) = 3 м
3
∙ 0,02 = 0,06 м
3 
= 60 л 
V(C
4
H
10
) = 3 м
3
∙ 0,01 = 0,03 м
3 
= 30 л 
V(N
2
) = 3 м
3
∙ 0,005 = 0,015 м
3 
= 15 л 
V(CO
2
) = 3 м
3
∙ 0,005 = 0,015 м
3 
= 15 л
Осы газдарды жеке-жеке жағып, алдымен жұмсалатын оттектің 
көлемдерін есептейік: 
1.
 
Метанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі: 
СН
4 
+ 2О
2 
→ СО
2 
+ 2Н
2
О 
ν(СН
4
) =
V(СН
4
)
V
M
=
2820 л
22,4 л/моль
= 126 моль
ν(СН
4
) = 2ν(O
2
) 
ν(O
2
) = 126 моль ∙ 2 = 252 моль 
V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 252 моль ∙ 22,4 л/моль = 5640 л 
2.
 
Этанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі: 
2С
2
Н
6 
+ 7О
2 
→ 4СО
2 
+ 6Н
2
О 
ν(С
2
Н
6
) =
V(С
2
Н
6
)
V
M
=
60 л
22,4 л/моль
= 2,68 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль С
2
Н
6
- 7 моль O
2
, 
2,68 моль С
2
Н
6
- х моль O
2
. Осыдан: х = 9,375 моль. 
Оның көлемі: V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 9,375 моль ∙ 22,4 л/моль = 210 л. 
3.
 
Пропанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі: 
С
3
Н
8 
+ 5О
2 
→ 3СО
2 
+ 4Н
2
О 
ν(С
3
Н
8
) =
V(С
3
Н
8
)
V
M
=
60 л
22,4 л/моль
= 2,68 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(С
3
Н
8
) = 5ν(O
2
). 

156 
ν(O
2
) = 2,68 моль ∙ 5 = 13,4 моль 
V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 13,4 моль ∙ 22,4 л/моль = 300 л 
4.
 
Бутанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемі: 
2С
4
Н
10 
+ 13О
2 
→ 8СО
2 
+ 10Н
2
О 
ν(С
4
Н
10
) =
V(С
4
Н
10
)
V
M
=
30 л
22,4 л/моль
= 1,34 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль С
4
Н
10 
- 13 моль O
2
, 
1,34 моль С
4
Н
10
- у моль O
2
. Осыдан: у = 8,7 моль. 
Оның көлемі: V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 8,7 моль ∙ 22,4 л/моль = 195 л. 
Азот пен көмірқышқыл газын ескермейміз. Барлық газдарды жағуға 
жұмсалған оттектің көлемін есептеп шығамыз:
ΣV(O
2
) = 5640 л + 210 л + 300 л + 195 л = 6345 л 
Ауа құрамындағы оттектің массалық үлесі 0,2 екенін ескеріп, келесі 
есептеуді жүргіземіз: 
6345 л - 20% 
V(ауа) - 100%, V(ауа) = 31725 л = 31,725 м
3 
Жауабы: 
V(ауа) = 31,725 м
3
. 
 
8.
Теория жүзіндегі шығымға қарағанда іс жүзіндегісі 30% болған 
мөлшері 0,6 моль ацетиленді алу үшін, егер табиғи газдағы метанның 
мөлшері 90% болса, қанша көлем (қ.ж.) табиғи газ жұмсалған? 
Шешуі: 
Алдымен мөлшері 0,6 моль ацетиленнің массасын анықтайық: 
m(С
2
Н
2
) = ν(С
2
Н
2
) · M(С
2
Н
2
) = 0,6 моль · 26 г/моль = 15,6 г 
0,3 =
15,6
m
теор.
m
теор.
= 52 г 
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
х л 52 г 
2СН
4 
→ С
2
Н
2 
+ 3Н
2
↑ 
22,4 л/моль 26 г/моль 

157 
52 г С
2
Н
2
- х л СН
4
, 
26 г С
2
Н
2
- 44,8 л СН
4
. Бұдан: х = 89,6 л (СН
4
). 
Шығымын ескерсек: 
Пропорция құрамыз: 
89,6 л (СН
4
) - 90% 
V(табиғи газ) - 100%. Бұдан: V(табиғи газ) = 99,56 л. 
 
Жауабы:
V(табиғи газ) = 99,56 л. 
7.2. Мұнай, құрамы, өңдеу әдістері және өнімдері 
 
16.
Жылына жер қыртысынан 3,6 млрд т мұнай өндіріледі дейік. Егер 
ол сыйымдылығы 60 тонналық цистерналармен тасылатын болса, онда 
50 цистерна тіркей алатын қанша пойыз керек? 
Шешуі:
Егер, 1 цистернаға - 60 т мұнай сиятын болса,
онда 50 цистернаға - х т мұнай сияды. Бұдан: х = 3000 т. 
Енді жылына жер қыртысынан өндірілетін мұнайдың массасын 
табылған мұнайдың массасына бөліп пойыз санын (50 цистернадан 
тұратын) анықтаймыз. Ізделіп отырған пойыздың санын 
n 
деп белгілеп 
алайық:n = 3,6 млрд т / 3000т = 1 200 000 
 
Жауабы: 
n = 1 200 000 пойыз. 
17.
Автомобиль 100 км жол жүргенде 20 м
3
пропан газын жағады. 
Автомобиль 1 км жол жүргенде ауаға қанша көлем (қ.ж.) көмірқышқыл 
газын шығарады? Мұндай жағдайда қанша көлем ауа (қ.ж.) жұмсалады? 
Шешуі:
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
20 м
3
х м
3 
С
3
Н
8 
+ 5О
2 
→ 3СО
2 
+ 4Н
2
О 
22,4 л/моль 22,4 л/моль 
22,4 м
3 
С
3
Н
8 
- 67,2 м
3
СО
2
, 
20 м
3 
С
3
Н
8 
- х м
3
СО
2
. 
Бұдан: х = 60 м
3
. 
Автомобиль 1 км жүргенде 
бөлінетін СО
2
: 
Егер 100 км - 60 м
3
СО
2
,
Онда 1 км - у м
3
СО
2
. 
Бұдан: у = 0,6 м
3
. 
Сол кезде
жұмсалатын О
2
: 
0,6 м
3 
СО
2 
– z м
3 
О
2
, 
67,2 м
3 
СО
2 
–
112 м
3 
О
2
.
Бұдан: z = 1 м
3
. 
Оған сәйкес 
ауаның көлемі:
1 м
3 
О
2 
- 20% 
Vм
3 
(ауа -100%.
V(ауа) = 5 м
3
 
Жауабы: 
V(СО
2
) = 0,6 м
3
, V(ауа) = 5 м
3
. 

158 
7.3. Отынның түрлері. Тас көмірді кокстеу 
 
8.
Құрамында көлем бойынша: 90% СН
4
; 4% С
2
Н
6
; 3% С
3
Н
8
; 2% С
4
Н
10
; 
0,5% N
2
; 0,5% СО
2
бар 500 л табиғи газды жағуға қанша көлем ауа 
(ауадағы оттектің көлемдік үлесі – 0,2 болса) жұмсалады? 
Шешуі:
Табиғи газ құрамындағы заттардың көлемдері: 
V(CH
4
) = 500 л ∙ 0,90 = 450 л 
V(C
4
H
10
) = 500 л ∙ 0,02 = 10 л 
V(C
2
H
6
) = 500 л ∙ 0,04 = 20 л 
V(N
2
) = 500 л ∙ 0,005 = 2,5 л 
V(C
3
H
8
) = 500 л ∙ 0,03 = 15 л 
V(CO
2
) = 500 л ∙ 0,005 = 2,5 л 
Газдар жанғанда жұмсалатын оттектің көлемдері: 
1. 
Метанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік: 
СН
4 
+ 2О
2 
→ СО
2 
+ 2Н
2
О 
ν(СН
4
) =
V(СН
4
)
V
M
=
450 л
22,4 л/моль
= 20,085 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(СН
4
) = 2ν(O
2
). 
ν(O
2
) = 20,085 моль ∙ 2 = 40,17 моль 
V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 40,17 моль ∙ 22,4 л/моль = 900 л 
2. 
Этанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік: 
2С
2
Н
6 
+ 7О
2 
→ 4СО
2 
+ 6Н
2
О 
ν(С
2
Н
6
) =
V(С
2
Н
6
)
V
M
=
20 л
22,4 л/моль
= 0,9 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль С
2
Н
6
- 7 моль O
2
, 
0,9 моль С
2
Н
6
- х моль O
2
. Осыдан: х = 3,125 моль. 
Оның көлемі: V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 3,125 моль ∙ 22,4 л/моль = 70 л 
3. 
Пропанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік: 
С
3
Н
8 
+ 5О
2 
→ 3СО
2 
+ 4Н
2
О 

159 
ν(С
3
Н
8
) =
V(С
3
Н
8
)
V
M
=
15 л
22,4 л/моль
= 0,67 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(С
3
Н
8
) = 5ν(O
2
). 
ν(O
2
) = 0,67 моль ∙ 5 = 3,35 моль 
Оның көлемі: V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 3,35 моль ∙ 22,4 л/моль = 75 л. 
4. 
Бутанды жағуға жұмсалатын оттектің көлемін есептейік: 
2С
4
Н
10 
+ 13О
2 
→ 8СО
2 
+ 10Н
2
О 
ν(С
4
Н
10
) =
V(С
4
Н
10
)
V
M
=
10 л
22,4 л/моль
= 0,44 моль
Реакция теңдеуі бойынша пропорция құрамыз: 
2 моль С
4
Н
10 
- 13 моль O
2
, 
0,44 моль С
4
Н
10
- у моль O
2
. Осыдан: у = 2,9 моль. 
Оның көлемі: V(O
2
) = ν(O
2
) ∙ V
M
= 2,9 моль ∙ 22,4 л/моль = 65 л 
Азот пен көмірқышқыл газын ескермейміз. Барлық газдарды жағуға 
жұмсалған оттектің көлемін есептеп шығамыз:
ΣV(O
2
) = 900 л + 70 л + 75 л + 65 л = 1110 л 
Ауа құрамындағы оттектің массалық үлесі 0,2 екенін ескеріп, келесі 
есептеуді жүргіземіз: 
1110 л - 20% 
V(ауа) - 100%, Бұдан: V(ауа) = 5550 л. 
 
Жауабы: 
V(ауа) = 5550 л. 
9.
Массасы 1 кг көмірді (құрамындағы көміртек мөлшері 92%) 
жаққанда түзілген көміртек (IV) оксидін әк суы арқылы өткізді. 
Түзілген тұнбаның массасы мен зат мөлшері қандай? 
Шешуі: 
m
(таза көмір) 
= 1 кг ∙ 0,92 = 920 г 
С + О
2 
= CO
2 

160 
CO
2 
+ Ca(OH)
2
= CaCO
3
↓ + H
2
O 
ν(С) =
m(C)
M(C)
=
920 г
12 г/моль 
= 76,67 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(С) = ν(CO
2
) = ν(CaCO
3
↓)
m(CaCO
3
) = ν(CaCO
3
) ∙ M(CaCO
3
) = 76,67 моль ∙ 100 г/моль = 7667 г 

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: