Бекишев Қ., Танабаева Б. А. Шығарылған химия есептері

146 
3.2. Алкандардың құрылысы 
 
5. 
Қалыпты жағдайда 28 л көлем алатын этанның молекула саны мен 
массасын есептеңіздер. 
Шешуі: 
ν(С
2
Н
6
) =
V(С
2
Н
6
)
V
M
=
28 л
22,4 л/моль
= 1,25 моль
N(C
2
H
6
) = ν(C
2
H
6
) ∙ N
A
= 1,25 моль ∙ 6,02∙10
23
моль
-1
= 7,525 ∙ 10
23
m(C
2
H
6
) = ν(C
2
H
6
) ∙ M(C
2
H
6
) = 1,25 моль ∙ 30 г/моль = 37,5 г 
Жауабы: 
N(C
2
H
6
) = 7,525 ∙ 10
23
; m(C
2
H
6
) = 37,5 г. 
 
3.5. Циклоалкандар 
 
11. 
Массасы 39 г бензол алу үшін қанша грамм циклогексан қажет 
болатындығын есептеңіздер.
Шешуі: 
х г 39 г 
С
6
Н
12 
→ С
6
Н
6 
+ 3Н
2
↑ 
84 г/моль 78 г/моль 
ν(С
6
Н
6
) =
m(С
6
Н
6
)
M(С
6
Н
6
)
=
39 г
78 г/моль
= 0,5 моль
 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(С
6
Н
6
) = ν(С
6
Н
12
), олай болса: 
m(С
6
Н
12
) = ν(С
6
Н
12
) ∙ M(С
6
Н
12
) = 0,5 моль ∙ 84 г/моль = 42 г 
Жауабы: 
m(С
6
Н
12
) = 42 г. 
12. 
Сутек бойынша салыстырмалы тығыздығы 15 болатын 
көмірсутектің молекулалық формуласын анықтаңыздар. 
Шешуі:
М(С
х
Н
у
) = M(H
2
) · D
(H
2
)
(C
x
H
y
) = 2 г/моль · 15 = 30 г/моль
М(С
n
H
2n+2
) = 30 г/моль 
12n + 2n + 2 = 30 
14n = 28 
n = 2, олай болса формуламыз - C
2
H
6 
болғаны. 
Жауабы: 
C
2
H
6. 

147 
13. 
Ауа бойынша тығыздығы 1,93, құрамындағы көміртектің массалық 
үлесі 85,7% болатын көмірсутектің шынайы молекулалық формуласын 
табыңыздар.
Шешуі:
Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек пен 
сутектің массалары: 
m(C) = 100 г ∙ 0,857 = 85,7 г 
m(Н) = 100 г ∙ 0,143 = 14,3 г 
Зат құрамындағы көміртек пен сутектің зат мөлшерлерін сәйкесінше х 
және у моль деп белгілесек, оның формуласы С
х
Н
у 
болады. Қосылыс 
құрамына кіретін элемент атомдарының зат мөлшерлерінің өзара 
қатынасы: 
x ∶ y =
m(C)
M(C)
:
m(Н)
M(Н)
=
85,7
12
:
14,3
1
= 7,14 ∶ 14,3 = 1 ∶ 2
Демек, заттың ең қарапайым (эмпирикалық) формуласы - СН
2
. Алайда 
мұндай көмірсутек жоқ. Заттың нағыз молекулалық формуласын табу 
үшін оның ауа бойынша салыстырмалы тығыздығын пайдаланамыз. 
M(С
х
Н
у
) = M(ауа) ∙ D
(ауа)
( С
х
Н
у
) = 29 г/моль ∙ 1,93 = 56 г/моль 
М(С
х
Н
y
) 
=
М(С
k
Н
2k
) 

56 = kM(СН
2
) 

56 = k∙14 

k = 4. 
Яғни белгісіз қосылыстың молекулалық формуласы C
4
H
8
болғаны.
Жауабы:
C
4
H
8
. 
 
4.2. Алкендердің алынуы және қасиеттері 
 
8.
Көлемі 11,2 л алканнан (қ.ж.) қанша көлем алкен алуға болады? 
Оның зат мөлшері қандай? 
Шешуі:
11,2 л х л 
C
n
H
2n+2 
= C
n
H
2n-2 
+ H
2
↑ 
22,4 л/моль 22,4 л/моль 
Реакция теңдеуі бойынша 1 моль алканнан 1 моль алкен алуға 
болатынын көруге болады. Ал 1 моль газ тәріздес зат (қ.ж.) 22,4 л көлем 
алады. Демек, V(C
n
H
2n+2
) = V(C
n
H
2n-2
). 
 
Жауабы: 
ν(C
n
H
2n-2
) = 0,5 моль; V(C
n
H
2n-2
) = 11,2 л.

148 
9.
Зат мөлшері 1,5 моль этиленді сумен әрекеттестіргенде этанолдың 
қандай массасы алынады? Өнімнің шығымы - 80%. 
Шешуі:
1,5 моль х г 
Н
2
C = CH
2 
+ H
2
O → C
2
H
5
OH 
1 моль 46 г/моль 
Реакция теңдеуі бойынша: ν(C
2
H
4
) = ν(C
2
H
5
ОН) = 1,5 моль
m(C
2
H
5
ОН) = ν(C
2
H
5
ОН) = 1,5 моль · M(C
2
H
5
ОН) = 1,5 моль · 46 г/моль = 69 г 
m
пр 
= 69 г · 0,80 = 55,2 г. 
Жауабы: 
m(C
2
H
5
ОН) = 55,2 г. 
4.3. Алкадиендер 
 
11. 
Құрамында спирттің массалық үлесі 0,95 болатын этил спирті 
ерітіндісінен Лебедев әдісі бойынша бутадиен-1,3-тің қандай массасын 
алуға болатынын есептеңіздер. 
Шешуі:
100 г х г 
2С
2
Н
5
ОН → Н
2
С = CH – CH = CH
2
+ 2H
2
O + H
2 
46 г/моль 54 г/моль 
Есептің шартында берілмегендіктен, заттың массасы 100 г үлгісін 
қарастырамыз. Сонда, m(С
2
Н
5
ОН) = 100 г · 0,95 = 95 г 
ν(C
2
H
5
OH) =
m(C
2
H
5
OH)
M(C
2
H
5
OH)
=
95 г
46 г/моль
= 2,06 моль
Реакция теңдеуі бойынша: ν(C
2
H
5
ОН) = ν(Н
2
С = CH – CH = CH
2
)/2
Олай болса, ν(C
4
H
6
) = 1,03 моль 
m(C
4
H
6
) = ν(C
4
H
6
) · М(C
4
H
6
) = 1,03 моль · 54 г/моль = 55,62 г 
Жауабы: 
m(C
4
H
6
) = 55,62 г. 

149 
4.4. Көксағыз (каучук) пен резеңке 
 
8.
Құрамында көміртектің массалық үлесі 85,7%, сутектің массалық 
үлесі 14,3%, ал сутек бойынша тығыздығы 14 болатын көмірсутектің 
формуласын табыңыздар.
Шешуі: 
Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек пен 
сутектің массалары: 
m(C) = 100 г ∙ 0,857 = 85,7 г 
m(Н) = 100 г ∙ 0,143 = 14,3 г 
Зат құрамындағы көміртек пен сутектің зат мөлшерлерін сәйкесінше х 
және у моль деп белгілейміз - С
х
Н
у
. Қосылыс құрамына кіретін элемент 
атомдарының зат мөлшерлерінің өзара қатынасы: 
x ∶ y =
m(C)
M(C)
:
m(Н)
M(Н)
=
85,7
12
:
14,3
1
= 7,14 ∶ 14,3 = 1 ∶ 2
Демек, заттың ең қарапайым (эмпирикалық) формуласы - СН
2
. Алайда 
мұндай көмірсутек жоқ. Заттың нағыз молекулалық формуласын табу 
үшін оның ауа бойынша салыстырмалы тығыздығын пайдаланамыз. 
М(С
х
Н
у
) = M(H
2
) · D
(H
2
)
(C
x
H
y
) = 2 г/моль · 14 = 28 г/моль
М(С
х
Н
y
) 
=
М(С
k
Н
2k
) 

28 = kM(СН
2
) 

28 = k∙14 

k = 2. 
Яғни белгісіз қосылыстың молекулалық формуласы C
2
H
4
болғаны.
Жауабы:
C
2
H
4
. 
9.
Ауа бойынша тығыздығы 1,86, ал құрамындағы көміртектің 
массалық үлесі 88,9% болатын көмірсутектің молекулалық 
формуласын есептеп шығарыңыздар.
Шешуі:
Алдымен көміртектің массалық үлесін біле отырып, белгісіз көмірсутек 
құрамындағы сутектің массалық үлесін анықтаймыз:
ω (H) = 100% - ω(C) = 100% - 88,9% = 11,1% 
Заттың 100 г үлгісін қарастырған ыңғайлы. Ондағы көміртек пен 
сутектің массалары: 
m(C) = 100 г ∙ 0,889 = 88,9 г 
m(Н) = 100 г ∙ 0,111 = 11,1 г 

150 
Зат құрамындағы көміртек пен сутектің зат мөлшерлерін сәйкесінше х 
және у моль деп белгілесек - С
х
Н
у
. Қосылыс құрамына кіретін элемент 
атомдарының зат мөлшерлерінің өзара қатынасы: 
x ∶ y =
m(C)
M(C)
∶
m(Н)
M(Н)
=
88,9
12
∶
11,1
1
= 7,41 ∶ 11,1 = 1 ∶ 1,5 = 2 ∶ 3
Демек, заттың ең қарапайым (эмпирикалық) формуласы - С
2
Н
3
. Алайда 
мұндай көмірсутек жоқ. Заттың нағыз молекулалық формуласын табу 
үшін оның ауа бойынша салыстырмалы тығыздығын пайдаланамыз. 
M(С
х
Н
у
) = M(ауа) · D
(ауа)
( С
х
Н
у
) = 29 г/моль · 1,86 = 54 г/моль 
М(С
х
Н
y
) 
=
М(С
k
Н
2k
) 

54 = kM(СН
2
) 

54 = k∙27 

k = 2. 
Яғни белгісіз қосылыстың молекулалық формуласы C
4
H
6
болғаны.

жүктеу/скачать 2,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: