Бердібек соқПАҚбаев "менің атым қожа"

Мақтанғаным емес, кластағы орыс тілін тəуір біледі дейтін оқушының бірі
менмін. Өткен жылдың барлық тоқсаныңда да бұл пəннен ауызша, жазуша
ылғи «бестік» бағалар алдым.
Анфиса Михайловнаның мені тəуір көретіндігіне, мүмкін, бұл да себеп
шығар.
Жаңа сабақты түсіндіріп болғаннан кейін ол:
– Ал, балалар, Пушкиннің «Қысқы кешін» жаттап келдіңдер ме? – деді.
– Жаттап келдік.
– Тəтей, мен айтайыншы!
– Мен айтам!
– Анфиса Михайловна, менен сұраңыз, – деген дауыстар бірін-бірі баса-
көктеп, жамырап кетті.
Сендер дəл осы сəттегі Қожекеңнің халін білсеңдер етті. Менің кеше сабақ
қарауға мұршам болды ма? Үйге ел орынға отыра келіп жеттік. Одан кейін
Сұлтан ат тұсап келейік деп, жайылымға ертіп барды. Содан соң Хасеннің
Мəрзиясын қай жігіт айналдырып жүргенін білеміз деп, ел жатқанға дейін
бостан босқа Хасеннің үйін торуылдадық.
– Кім айналдырса, сол айналдырсын. Бізге оның керегі қанша? – деймін
Сұлтанға.
– Керегі бар, – дейді Сұлтан.
– Не керегі бар?
Жауап беру орнына Сұлтан ауыр күрсінеді.
– Қара Көже, саған бұны түсінуге əлі ерте, – дейді. «Бопты, сен-ақ түсін».
«Қысқы кешті» жаттап келмек түгіл мен ондай тапсырма берілгенін
ұмытып та кеткен екем. Есіме мұғалім айтқанда ғана түсіп, бүйірімнің түп
жағы қып ете қалды. «Масқара!» Сұрай қалса, масқара болдым – ау!»

Анфиса Михайловна тақтаға шақырып сұрай бастады. Əуелі «Балабекова»
деп, Жанарды атады. Жанар сабаққа дайындалмай келуші ме еді.
Буря мглою небо кроет, Вихри снежные крутя, – деп, бастады да,
сыдыртып, тоқталмай айтып шықты.
– Жарайсың, Балабекова, отыр.
Жарайсыңды Жанарға ішімнен мен де айтып жатырмын. «Япыр-ай, енді
мені шақырып қалмаса игі еді. Жазған басым, кеше осы өлеңді бір жапырақ
қағазға көшіріп, балыққа ала кетсем ғой, ерігіп, демалып отырғанда,
тептез-ақ жаттап алам».
– Тұрсынбаев, – деді мұғалім.
Менің желкемнен қылқиып, арт жағымда отыратын Жантас орнынан
түрегелді. Буря мглою...
– Тақтаға шығып айт.
– Бəрібір емес пе?
Ох, сұмпайы Жантас. Сұмпайысын қарай гөр. Партаның астына кітапты
ашып қойып, бір көзі мұғалімде болса, бір көзімен соны сығалап тұрмақшы
ғой. Өйтіп көрген күнім құрсын да. Жантастың пасық қулығына жем бола
қоятын адам Анфиса Михайловна емес.
– Тəртіп жұрттың бəріне бірдей. Тақтаға шығып айт, – деп, ол дегенінен
қайтпады.
Жантас мұрнын уқалап, тырп-тырп басып, тақтаға шықты.
– Ал енді айт.
– Буря мглою... – Жантас осыны айтты да, жым болды.
– Дальше?
– Мұғалім, мен жаттамай келіп едім...
– Неге жаттамадың?

– Диірменге барам деп... уақытым болмай... Анфисая Михайловна
Жантасқа біраз қарап тұрды.
– Да. Мүмкін, орныңа барып айтатын шығарсың? – деді. Біз ду күліп
жібердік.
– Отыр, Тұрсынбаев. Осымен, міне, екінші рет «екілік» баға алып отырсың.
Үйге берілген тапсырманы орындамай келгеніңмен қоймай, қулыққа басып,
мұғалімді алдамақ боласың. Бұның жаман. Бұдан былай мұндай
қылығыңды маған көрсетпейтін бол. Білсең, білемін деп, білмесең,
білмеймін деп, шыныңды айт.
Сол керек залым Жантас. Кірмегенің қара жер, сауап болды. Біреуді
атыстырып, зымияндық ойлағанша, сабақ, оқысаң болмас па еді.
Бір ойым осылайша Жантасты табалай, жетісіп жатса, екінші ойым
төбемнен тас құлауын күткендей үрейлі халде. «Қазір тақтаға сені шақырса
қайтесің? Сен не деп сылтау айтасың. Сұлтан екеуіміз балық аулап, қарақ-
шылық өмірдің қамын жасаумен болдық демекшімісің?»
– Жақанов, – деді мұғалім.
Тағы бір қатерден жаным қалғандай «Уһ» деп, демімді шығардым. Менің
байқауымша, əр мұғалімнің сабақ сұрау тəсілі əр түрлі. Мəселен,
Майқанова тізімнің басынан төмен қарай қуалап сұрайды. Онысы біз үшін
рақат. Өзіңе дейін неше оқушы қалғанын, сенен қашан сұрауы мүмкін
екенін біліп отырасың.
Ал, Анфиса Михайловна өйтпейді. Алфавитті қуаламай, тəртіп сақтамай
сұрайды. Қазір тізімнің басындағы біреуді атаса, одан соң соңғы жағынан
біреуді атайды. Бүгін сұраған адамнан ертең, тағы да сұрауы мүмкін.
Қысқасы, ол кімнен сұрағысы келсе, содан сұрайды. Оның ой-пиғылын
күні ілгері аңдау мүмкін емес.
Менің ендігі бар үміт артқаным қоңырау үні болды. Шіркін-ай, сол
сыңғырлап қоя берсе, жаным қалар еді-ау. Келесі жолы «Қысқы кешті»
қатырып жаттап келіп, бірінші болып айтар едім. Əне, мұғалімдер
бөлмесінің есігі ашылғандай болды. Дəу де болса, бұл шыққан кезекші
əйел. Жұдырықтай ғана сүйкімді сары жез қоңырау соның қолында. Қазір
сыңғырлап қоя береді.

Жоқ, бұл шыққан кезекші емес көрінеді. Басқа біреу болды. Япыр-ай,
қырық бес минут уақыт ендігі өтсе керек еді ғой. Бұл мұнша неғып
созылып кетті? Əлде кезекші əйел тысқа шығып кетіп, біреумен сөйлесіп,
тұрып қалды ма. Əне қоңырау... Жоқ, бұл арба екен өтіп бара жатқан.
Жақанов та зулатып айтып шықты. Бұның бəрі бүгін тез айтқыш болып
кеткен екен. Мұғалім еңкейіп, оған баға қойып жатыр. Жаным қылпылдап
тырнағымнын ұшына келді. «Енді кімді шақырар екен?»
– Қадыров...
Төбемнен шатыр етіп, жай түскендей болды. Не істерімді білмеген меңіреу
халде орнымнан сүйретіліп түрегеле бердім. Маңдайымнан бұрқ етіп, суық
терім шығып кетті. Ох, шіркін-ай. Адам өмірінде сыпаттап айтуға тілің
жетпейтін неше алуан бақытты минуттар бола береді-ау. Соның бірін мен
дəл осы сəтте бастан кештім. Мен лəм деп үлгергенімше, дəлізден қоңырау
үні сыңғырлап қоя бергені. «Уһ!»
– Жарайды, отыр Қадыров. Сенен басқа жолы сұраймын, – деді Анфиса
Михайловна.
Буын-буынымнан əл кетіп, орныма сылқ ете қалдым.

жүктеу/скачать 0,56 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: