Бидайбеков Е

Үйірме – информатикадан оқудан тыс әрекеттің негізгі формаларының бірі. Оның жұмысының мазмұны басқа программалар болса да, оқушылардың қызығушылықтары мен дайындары негізінен анықталады. Информатикадан үйірме жұмыстары әртүрлі болуы мүмкін: мысалы, компьютерлік графика, программалау, компьютерлік модельдеу. Үйірмеде сабақтардың әр түрі өткізіледі. Олар баяндама, жобамен жұмыс, саяхаттар, көрнекіліктер даярлау, кабинет жабдықтарын жасау, зертханалық сабақтар, қызықты адамдармен танысу, виртуальды саяхаттар және т.б. болуы мүмкін. Үйірме жұмысының есепке алу күнделікте жазылады. Есеп тапсыру кеш, конференция, көрме түрінде өткілуі мүмкін. Кейбір мектептерде қорытындылар мектептік кештерде, мысалы, жалпы мектептік информатика апталығының өткілуі жайындағы кеште айтылуы мүмкін.

Бұрындары, саяси, пионерлік, комсомолдық, халықаралық достық, қызықты кештер сияқты үйірмелер кеңінен танымал болатын.

Клуб жұмысы жаңа ақпараттық технологиялар негізінде жаңара алады. Қазіргі уақытта мектептерде шетелдік мектептермен байланыстар қолдау тапқан. Осының негізінде халықаралық достық клубы жаңара алады, оның құрамында мектеп орналасқан жер тарихын, географиясын, ел мәдениетін, аудармашылар секциясы жұмыс жасайды. Клуб жұмысында ақпарат іздеуде, жалпы жобаларды орындауда, электрондық хаттармен алмасуда Интернеттің мүмкіндіктері кеңінен қолданылады.

Бірқатар мектеп оқушылары виртуалдық (Интернет желісінде ұсынылған электрондық) мұражай, көрме, галерея құра алады. Бұл жұмыс түрі әрекеттің өз бетіндік формасына да жатқызылуы мүмкін.

Соңғы уақытта информатикаға жоғары қызығушылық танытатын оқушылар санының артуына байланысты сыныптан тыс жұмыс түрлеріне жататын информатиканың жастар мектебі, сырттай физика-математика мектебі, информатикадан тереңдетілген мектеп пен сыныптар, жаздық компьютерлік лагерьлер сияқты формалары туындай бастады.

Мұғалім – сынып жетекші жүзеге асыратын оқушылармен жаппай жұмыс формасы – сынып сағаты болып табылады. Бұл сабақ кестесіне қойылған уақыт бойынша өткізіліп, сыныптық ұжымда жүйелі тәрбиелеу әрекетінің құрамдас бөлігі болып табылады.

Отандық мектептер сыныптан тыс жұмыс түрлерінің барлық формасын қолдануда үлкен тәжірибе жинақтаған. Алайда, форма істің сәтті не сәтсіз болатынын өз бетінше шеше алмайды. Маңыздысы оның мазмұнының құндылығында. Шешуші мәндер мұғалімнің педагогикалық шеберлігіне де байланысты.

Сыныптан тыс жұмыстар құралы оқу құралдарын, тәрбие мен дамыту құралдарын анықтайды, таңдау сыныптан тыс жұмыстың мазмұны мен формасымен анықталады.

Сыныптан тыс жұмыс құралы ретінде: сыныпты әсемдеу, музыкалық әрлеу, ойын атрибуттары, бейнематериалдар, кітаптар, программалық құралдар жатқызылады.

Сыныптан тыс жұмыстардың маңыздылығын оның мүмкіндігін, мақсатын, міндетін, формасы мен құралдарын қарастыра отырып анықтауға болады:

• 
  сыныптан тыс жұмыс оқушылардың түрлі әрекеттер жиынынан құралған;
  
• 
  уақыт шектеусіздігі. Негізінде шектеулі, бірақ көбіне мұғалім оны ескере бермейді;
  
• 
  қатал талаптардың жоқтығы. Мұғалім сыныптан тыс жұмыстың мазмұнын, формасы мен құралдарын өзі таңдайды. Бір жағынан бұл өз көзқарастары мен сенімдері бойынша жұмыс істеуге мүкіндік береді. Екінші жағынан мұғалімнің жасалынған таңдауға деген жеке жауапкершілі артады;
  
• 
  сыныптан тыс жұмыстың нәтижесін бақыламау. Егер сабақтың міндетті элементі – оқу материалын бақылау болса, сыныптан тыс жұмыста бақылау жоқ. Нәтижелер мұнда жылдам шығарыла салмайды. Тәрбие жұмысының нәтижелері оқушыларды түрлі жағдайда бақылау нәтижесінде алынады. Берілген жұмыстың нәтижесін психолог арнайы құралдар көмегімен нақты анықтай алады. Ереже бойынша, мұнда қорытынды нәтиже мен жеке сапаларының даму деңгейі бағаланады. Нақты форманың тиімділігін анықтау өте қиын.
  

Д.Н.Унадзе және басқалар жасаған экспериментальді зерттеу әрекетті баптаудың оның тиімділігін арттыратындығын дәлелдеді.

Сынып жетекшісі сыныптан тыс жұмысты өз сыныбында жоспарлап, бағыттайды. Сыныптың сыныптан тыс жұмысы мектептің жалпы оқу тәрбие әрекетіне байланысты болады. Әрбір мұғалім жоспар құрып, мектеп әкімшілігі бекітеді.

Жоспар былтырғы тәрбие жұмысының талдау нәтижесіне байланысты құрылады.

Сыныптан тыс жұмыстың жоспарын құру үдерісі оқушыларды тәрбиелеуде пайдалы біліктілік пен дағдыны қалыптастыруда үлкен мүмкіндіктерге ие. Сондықтан да оқушылардың талаптары мен тілектерін есепке алып, олармен жоспарды талқылау қажет, уақыт аралығы мен орындаушыларды бірігіп анықтауға болады. Ол үшін оқушылармен әңгімелер ұйымдастырып, сауалнама жүргізуге, жазбаша жұмыс материалдарын пайдалануға болады. Бұл жұмысқа оқушылардың ата-аналарын да тарту қажет.

Жоспардың орындалуын директор мен оның орынбасарлары қадағалап отырады. Олар сыныптан тыс жұмыстарға қатысып, мұғалімдермен отырып, оларды талдайды, сонымен қатар сыныптан тыс жұмыстың сапасы жағынан сұрақтармен алмасып, педагогикалық кеңестері айтылады.