Бижан бижан Ж.Қ. Павлодар, 2015

Ой толқыны (I бөлім)
парламентах  тарихы  ерекше.  Сондықтан,  ол  елдердегідей 
палаталық деңгейге жеттік деп айту бізге әлі ерте. Ондай деңгейге 
жету  үшін  Сенаттың  бірнеше  сайлауларын  өткізіп,  тәжірибе 
алумыз  қажет.  Өйткені,  біздің  еліміздің  түбірі,  менталитеміз, 
мемлекетіміздің бұл бағыттағы жастығы, халқымыздың білімділігі, 
қос  папаталық  қызметке  бейімділігі  және  т.б.  ерекшеліктер 
ескеріпуі тиіс. Олай десек, біз Сенат жумысының бастау кезеңінде 
тұрғанымызды  айтуымыз  керек.  Бізде 40  Сенатор  бар.  Олардың 
әрқайсысы экономиканы, саясатты және Заңдарды жетік білетіндей 
мемлекет  қайраткері  деңгейіне  кетерілуі  үшін  де  оған  да  уақыт 
қажет.  Сонда  ғана  өркениетті  мемлекеттер  қатарында  ұлағатты 
парламенттік қызметке ие боламыз. Бүл бағыттағы қадамдарымыз 
жақсы. Сенаторлар бір жыл ішінде өздерінің міндеттерін жақсылап 
түсінді,  біліктілік дёҢгейін  кетерді.  Соньің  нәтижесінде  Заңдарды 
талдау  кезінде  пайымды,  зерделі  пікірлер  айтылып,  Қазақстан 
экономикасын,  әлеуметтік-тұрмыстық  жағдайын  жақсартатын, 
экономикалық реформапарды нақтылайтын Заңдар шығаруға қол 
жеткізілді.
Осы  Заңдардың  ішінде  бірінші  Заңға  Президент  ескерту 
жасады.  Басқасының  бәріне  Президент  бірден  қол  қойып, 
қолданысқа  енгізілді.  Қазір  епімізде  құқықгық  Заңды  дүрыстауға 
тиістіміз.  Заң  дұрысталса  қоғамның  дамуы  да  қамтамасыз 
етіледі.  Күрделі Заңдардың бірі -  «Тіпдерді дамыту туралы» Заң. 
Бұл  құжат  кептен  бері  сөз  болғанымен,  езгеріс  болмай  жатқаны 
көпшілікке  белгілі.  Сол  Заңды  КР  Конституциясы  негізінде  қайта 
қабылдауымыз  керек  болды.  Өйткені,  қазақгың  тілінің  түбірі 
төмен  кетіп,  қиындай  түсті.  Оны  аз  уақыттың  ішінде  қаппына 
келтірудің  езі  қиын.  Бірақ,  сол  қиын  жағдайында  қалтыруға  да 
болмайды.  Олай жасамасақ қазақ халқы  мыңдаған жылдар бойы 
жинаған  рухани  байлығын  жойып  апады.  Сондықган,  ол  Заңды 
қоғамға  қиындық келтірмей,  қоғамды  біріктіруге  ықпал  жасайтын 
деңгейде  қабылдауымыз  қажет.  Ол үшін  қаржы  белудің тиімділігі 
бар. Бұл қаржының оқулықгар дайындауға жұмсалғаны абзал. Ол 
Заң  Сенатта  екі  айдай  уақыт  дайындалып,  талқылануда.  Терең 
зерггелді,  кепшіпіктің  пікірі  жан-жақты  тапқыланды.  Баспасөз 
күралдарында  жарияланған  ақпараттардағы  тілге  байланысты 
пікірлер  ірікгелді,  зерделенді.  Бұл  пікірлер  бірімен-бірі  қарама- 
қайшылықты  болды.  Бірінде бұл  Заі-щы  қабылдамай  қоя түрайық

Бижан Ж. Қ.
десе,  басқаларында  қабылдау  қоғамдық  қатынасты  жақсартады,
мемлекеттік
босату
Әрине,  көпшіліктің  ойы  бір  нүктеде  түиісе  қоимаитыны  анық. 
Осыларды  сараптап  «Тіл  туралы»  Заңды  қабылдау  мерзімін 
жақындату үшін осы айтылғандардың ортасын табудың амалдарын
қарастырамыз.
Ж.Б. 
Рахмет.
Ж.Б. 
Марат 
Тұрдыбекулы, 
реформа 
жасауга 
байланысты 
Заңдарды 
қабылдаудагы 
ерекшеліктерді 
еске 
алсаңыз.  Заңдарды  қабылдау  мерзімі  үзақ  емес  пе, 
оған  депутаттардың  қатысуы  белсенді
  ме, 
Үкіметпен
байланыстарыңыз қалай?
М.Т.  Мәжілісте  бір  жыл  ішінде  ұсынылған  60-тан  астам  Заң
талқылап, мақулдап Сенатқажіберілді. Бүл Мәжіліс комитеттерінің
тиянаі^гы  қызметінің  жемісі  деп  білемін.  Сенат  пен  Мәжілістің
арақатынастары  жақсы.  Бірінші  сессиядан  бастап  Сенат  пен
Мәжілісте 100-ге жуық Заң талқыланып қабылданып, Президенттің
қол  қоюына  жіберілді.  Мүның  60-на  Президент  қолын  қойып,
қолданысқа  енді.  Үкіметпен  байланысымыз  да  дұрыс  бағытта.
Үкіметтің экономикалық-әлеуметтік мәселелер бойынша жүргізетін
рефоралары  білікті  қабылданған  Заңдар  негізінде  жүзеге  асады 
ғой.  Депутаттар  Үкімет  дайындаған  Заңдарды  қабылдамас 
бұрын  талқылауға  қызу  қатысады,  түзетулер  енгізеді.  Өйткені, 
қабылданатын  Заң  сайлаушылардың  мүддесін  орындауы  тиіс. 
Депутаттар  осы  қағиданы  өз  жұмыстарының  негізі  деп  санайды. 
Сондықтан,  асығыс  дайындалған  Заңдарды  талқылаудан  соң, 
түзетіп,  қайта дайындауға жіберетін  кездері де болады. Жақында
Қазақстанның
етті
Тәуелсіздіктің  алғашқы  жылдарында  қиындықтардың  кездесуі 
заңдылық.  Оны  дер  кезінде  аңғарған  депутаттар  ашық  айтады. 
Бүл Мәжілістің сайлаушылар апдындағы міндеті болып санапады.
Депутаттар  жалпы  ел  алдындағы  парыздарын  өтеуі  тиіс 
қой.  Қазіргі  кезеңде  ауыл  шаруашылығы,  тұрғын  үй

р  еңбекақы  төлеу,  білім  беру  орындары  мен  денсаулық  сақгау ч  
■
  сапаларында  қаржылай  тапшылық  сияқты  күрделі  мәселелерді 
дұрыс  талқылаудың  нәтижесінде  ел  мүддесін  өтейтін  Заңдар 
қабылданады. Мұны мәжіліс депутаттары жақсы сезінеді. Мысалы, 
Еңбекақы, зейнетақы, студенттердің стипендиясын көтеру туралы 
Заңды  талқылау  кезінде  қызу  пікір  тапастар  туды.  Бірақ,  қандай 
қиын болғанымен, өткір сындардың пайдасы тиді. Бул іс-әрекеттер 
кейбіреулерге  үнамағаны  да  рас.  Есесіне,  қоғамға  қажет  Заң 
жарық көрді.
Қазір апдымызда Елбасы Н. Назарбаев айтқандай 1997 жылы 
әлеуметтік  салалар  мәселелері  бойынша  жақсы  нәтижеге  қол 
жеткізіп,  халықтың нарық жағдайына  икемделуін  қамтамасыз  ету
міндетітұр.
Сонымен  қатарг  Қазақстаның  қазіргі  жағдайын,  қазақ  тілінің 
болашағына байланысты қоғамды бірікгере отырып, «Тіл турапы» 
Заңды  баршаға  тиімді  түрде  қарауымыз  қажет.  Мәжілісте  осы 
Заң жобасы  турапы  көп  пікір талас  болды.  Бұл  туралы  еліміздің 
баспасөз қүралдары жиі жариялады. Бұл орайда мен де айтайын. 
Өйткені,  бұл  Заң  әр  адамның  тағыдырына,  қоғам  болашағына 
тікелей  байланысты  мәселе.  Тіл  -   ата-бабаларымыздың  бізге 
қалдырған рухани  қазынасы.  Мұны біздің ұрпақгың келер ұрпаққа 
байытылған түрде жеткізуі -  үлкен парыз. Тәуелсіз мемлекетімізде 
мемлекеттік  тіл  ез  орнында  болуы  керек.  Осы  Заң  Мәжіпісте
қабылданып, Сенатқа жіберілді.
Мәжілісте  1997  жылға  арналған  бюджетті  қабылдау  да  қызу 
пікір  таластық  жағдайда  1996  жылдың  соңында  қабылданды. 
Қаржы  тапшылығының  салдарынан  әр  облысты  дамытуға 
жүмсалатын  қаржыны  жегкілікті  деңгейде  бөлу  оңай  болған  жоқ. 
Оның алдында  Мәжілісте бюджет жүйесі туралы  Заң қабылдаған 
еді.  Онда  Парламенттің  Үкімет  жүмысын  қадағалау  құқығы 
бойынша функциясы енгізілген болатын.  Енді жинапған салыуы, 
республикапық  бюджетті  Үкімет,  Қаржы  министрлігі  өз  еркімен 
белмейтін болды. Бүл мәселелер Парламентте қаралып, бекітіледі. 
Сейтіп,  түңғыш  рет  осындай  Заң  қабылданды.  Осы  Заң  шығару 
саласындағы 7 жыл  қызметімде хапық мүддесін етейтін осындай 
Заңның  қабылдануын  бірінші  рет  көріп  отырмын.  Үкіметтің, 
облыс  әкімшіліктерінің  нарықгық  жағдайдағы  функцияларына 
k  қатысты Заңдар қабылданады. Жиналатын салықтармен орталық 
j
O jC "*1 
Ой толқыны (I бөлім)

с
Бижан Ж. Қ.
Р^оржынын  ғана  толтырумөн  біргә,  жөргілікті  жөрлөрдв  ж в ткіл ікгі^ 
мөлшерде қаржы қалдыруға қол жеткізуге тиістіміз. Бұл мәселенің
ЯННю. 
Ш   Л
_
_
_
_
_
_
_
_
2
 * _
_
_
_
_
_
_
_
_
 
I
I
#
 
Л
 
LI QoU
алғашқы  шешімі  жасалды.  межит*і9
қабылданды.
Ж.Б. 
Сухбатыңызға рахмөт. Халық мүддөсін
қабылдау жолында табысқа жөтіңіздер.
***
За^ 
шыгарушы  биліктің  жаңа  Парламенті  жумыстарын 
бастаган  кезде  Мәжіліс  депутаты  Рысты  Мағауияқызы 
Жұмабекоеага  жолыгып,  бүгінгі  қаралған  мәселелер  жайында
айтып беруін өтіндім.
Р.Ж.  Бүгінгі  қаралған  Заң  1992  жылы  қабылданған  болатын.
Осы  Заңды  1995  жылы  қабылданған  жаңа  Конституциямен
сәйкестендіру керек. Заң жобасы бойынша Мәжілістің комитетінде
екі  жарым  ай  жүмыс  жүрді.  Оған  Мәжілістің  жүмыс  тобымен
бірге  еліміздің  көрнекті  ғапымдары,  тәжірибелі  мамандар
қатыстырылды.  Сол  жұмыстың  қорытындысын  Мәжілістің  күн
тәртібіне усынып отырмыз.
Осы  өзгерістер  мен  толықгырулар  енгізілген  бұл  Заң
жобасы  Мәжілісте  қабылданған  соң  Сенатқа  жіберіледі.  Сенат
ез  мәжілісінде  қарап,  ескертпелері  болатын  болса,  қайтадан
Мәжіліске  қайтарады.  Мәжілісте  келісім  комиссиясы  құрылып,
ескертпелер  бойынша  қосымша жүмыстар жасалады.  Содан  соң
Сенат бекітеді де Президентке қол қоюға жіберіледі. Ал Президент
Заң жобасы тиянақты қаралды деген түйін жасаса Заңға қол қояды.
Ж.Б. 
Бұл Заң қандай мүмкіндіктерге жол аиіады?
Р.Ж.  Бұл  Заң  жобасы  -   1992  жылдан  кейін  дайындалып
бекітілуге  ұсынылып  отырған  бірінші  құжат.  Мұны  Парламенттің
13-ші  шақырылымында  да  қарауға  болатын  еді.  Бірақ,  кешіктіру
әлеуметтік  жағдайды  одан  әрі  қиындата  түседі-  Елімізде
медицинапық  қызмет  саласын  кетеру  бүгінгі  күннің  басты
міндегі  болып  отыр.  Мәжілістің  әлеуметтік  мәселелер  женіндегі
комитеті  қазіргі  жекешелендіру  үдерісінде  аудандық  учаскелік
ауруханалардан  бастап  барлық  ауруханаларды,  медицинапық
орталықтарды  жекешелендіруге  жол  бермеу  женінде  үсыныс
жасады.  Сондықтан,  бұл  Заңды  кешіктірімей  қарауымыз  қажет

Ой толқыны (I бөлім)
щ
пық^Ц
болды.  Мәжіліс депутаттары мұны бекітетін болса бұл денсаулық
м п ш ш п а  отмпипатии '/пКен жұмыстарға жол ашады деп
жемісті болсын.
утаты  Ермек  Жиеншаұлы 
дер Заңы бойынша ой-пікірін
тарихы,  мәдниеті  мен  дәстүрі 
пық  болмайды.  Бүгін  осы  Заң 
пікір  таластар  болып  жатыр. 
ай  талдау  жасау  мүмкін  емес, 
;талайын.  Мысалы,  23-ші  бап 
ндады.  Бұл  бапта  лауазымды 
01  жыпға  дейін  ол  мемлекеттік 
і  басқа ұлт өкілдері 2006 жылға  ' 
.  Сенаттың  осы  Заң  жобасын 
тілді  үйренудің  мерзімін  алып 
үйрену  бірнеше  жылдар  ішінде 
пған  және  оған  қаржы  бөлудің 
зілістен кейін осы ұсыныстарды
Калық мүддесін өтейтін Заңдар 
іңіздер.
Режиссері Үмітжан Сәдуова
Операторы Төлеген Ахметов
1997 ж.

Бижан Ж. Қ.
1
ЕР ЖОЛЫ -  ҚАИРАТ
(сухбат-портр ет)
Кадрден  тыс  жүргізуші: 
Ақпараттың  адамтану  жэне 
қоғамтанудағы  креативтік  ықпалы  жайында  жэне 
осы 
багыттагы ежелгі ойшылдар мен заманымыздың гапымдарының 
пікірлері  мен  усыныстарын  бүгінгі  ұрпақ  жаңарған  дәуірдің, 
әлемдік  өркениет  деңгейінде  сурыптап  гылыми  негізде  жан- 
жақты  сараптау  арқылы  объективті  тұжырымдар  жасауга 
мүмкіндік алады.  Осы мақсатта «Көзқарас» айдары,  «Ер жолы -  
қайрат»  тақырыбы  бойынша  Павлодар  облыстық  теледидар 
студиясында 
Қазақстан  Компартиясы  Баянауыл  аудандық 
партия  комитетінің  бірінші  хатшысы,  Павлодар  облыстық 
бақылау комитетінің терағасы, облыстық партия комитетінің 
бюро  мүшесі,  Қазақ  ССР  Жогаргы  Кеңесінің  депутаты
болған 
республикапық 
дәрежедегі 
зейнеткер 
Балтабай 
Нәжімиденулымен сұхбаттасқан едік.
Бұл сухбат -  сейлеушінің жеке тулғасын мүмкіндігінше жан- 
жақты  ашу  мақсатында  жүргізілетін  теледидар  сухбатының 
ерекше түрі-сухбат-портрет. Публицистиканың булжанрында 
сухбат  берушінің  қундылық  жүйесін  анықтау,  әлеуметтік- 
психологиялық  көңіл  күй  сипаттамасын  иелену  маңыздылығы 
басымдықта болады.  Сонымен қатар, аталған сухбат экрандық
очерктің қурамдас белігі болып табылады.
Кадрде  жүргізуші: 
Балтабай  Нәжімиденүлы,  «Ер  жолы  -  
қайрат»,  —  деген  қазақ  даналарының  улағаты  бар  екен.  Өмір 
жолыңыздан сыр швртсвңіз дөгөн тілегімді ұсынамын сізгө.
Кадрде  Балтабай  Нәжімиденұлы  (әңгіме  барысында 
кадрде  оның  жастық,  студенттік  шақ  кезіндегі  және  отбасы 
фотолары көрсетіледі): 
Мөн 1936жылғы 12 жөлтоқсанда бұрынғы 
Семей  облысы  Бесқарағай  ауданының Босқұм ауылында тудым. 
Әкем Нәжімиден қарапайым шаруа еді, молдадан оқыған, кейін езі 
де молдалық қүрды.  Гитлердің фашистік пиғылының кесапатынан 
құрдастарым  сияқты  менің  де  бапапық  бал  дәурен  шағым  ел- 
жұртымыздың басына түскен сұрапыл дүрбелеңге үшырады.
Мен  отбасының  он  екінші  баласымын,  кенжесімін.  Анамыз
Қанымжан
кетті
Жесір

р  дімкес  әйел,  жетім  бала  атанған  біэдің  күн  керісіміз  өте  қиын  ч  
болды.  Бұл  кезде халықтың да жағдайы  нашарлай түскен еді.  Ер  і 
азаматтар соғысқа аттанды. Ауылдағы барлық шаруаны қариялар, 
кілең әйелдер  мен  балалар атқарды. Ауылдың шағын егіс алаңы 
болды.  Оған  тары  екті.  Ол  кезде  қазіргідей  техника  жоқ.  Барлық 
жумыс  адамның қол  күші  және  көлікпен  атқарылды.  Ауыртпалық 
әйелдерге түсті. Көктемде жер жырту үшін көлік соқасына ауылдағы 
әр үй, өзінің қорасындағы сауын сиырын жегіп, жер жыртты. Күзде 
тары шыққан кезде оны әр үйдің иелігіндегі қол орақпен, шапғымен 
орып дестеге түсіреді. Десте қырманға  колхоздың бір-екі өгізімен 
тасылды.  Қырманда молотилка бар.  Молотилкамен тарының дәні 
алынады, ұшырылып тазапанады. Ол молотилкаға төрт-бес пары 
ат жегіледі де бапапарды айдау үшін сол аттардың үстіне мінгізеді,
сөйтіп,  молотипканы айналдырады.
Ору  кезінде  ысырап  көп  болады.  Жейтін  тамағын  жинауға
кім  ерінеді.  Ауылдың  барлық  жандары  күн  көрістің  қамымен
егісте  қалған  масақты жинауға барады. Таңертеңнен  кешке' дейін
жинайтының бір-екі шелек тарының масағы. Оны үйге апып келіп,
балалар  қолмен  үгіп,  дәнін  жинаймыз.  Анамыз  тарыдан  тапқан
жасайды. Тарының талқаны өте тәтті,  қуырылған тары да сондай
тәтті  екен.  Тарының  наны  қатқаннан  кейін  үгіліп  тұрады.  Оны
уыстап  алып,  алақанымызға  салып,  далада  ойнап  жүргенде  де
жейтінбіз.  Сол  тәтгі  дәм  әлі  күнге  дейін  ауызымнан  кеткен  жоқ.
Халықтың:  «Ашаршылық  жылы  жеген  қүйқаның  дәмі  ауыздан
кетпейді», — дейтіні содан екен-ау деп ойлаймын.
Ауылдағы  шаруаны  үйымдастыратын  бригадир.  Оның  айт-
қаны  жазылған  бұйрықтай,  екі  егілмейді.  Бригадирден  ауылдың 
барлық жаны қорқады. Олар дапада жатқан масақтың өзін хапыққа 
тергізбейді.  Бригадирлер  кейде  адамдарды  қамшының  астына 
апып  сабайды.  Сол  кезде  мен  осылар  неге  дікіңдейді  екен  деп, 
бала  көңілмен  оларға  іштей екпелейтін де едім.  Масақгы  қардың 
астында  қалдырмай,  жұрттың  теріп  алғаны  жақсы  емес  пе  деп 
ойлайтынмын.  Бүларды  жөнге  салатын  адам  жоқ  па?  деп,  тіпті,
налитын едім.
Қазір  солардың  іс-әрекегтерін  еске  алғанда,  заманның  | 
қиындығы  таяз  ойлайтын  адамды  бүзатындығына  көз жеткіздім. 
Ол  кезде бригадирдің мақсаты жоғарыдан  белгіленген жоспарды 
орындау  ғой.  Мемлекетке  тапсырылатын  енімнің  мөлшері
ОЙ толқыны (I бөлім)

CST*
 
Бижан Ж. Қ.
у
рауылдағы жан басына  шағылып жоспарланса бврөквсіз  адамның  ®
қысым жасауы да, дөрекілік те азаяды ғой.
Біздің  түрмысымыз  бурынғыдан  анағұрлым  қиындап  кетті.
Жалғыз  апамыз  Маруая  тірек  болып  жүрді.  Оның  езі  біздің
ауылдан  60  шақырым  жерде  Есенбай  ауылында  түрмыста
йопатын.  Сол  кісінін  колына  баруға  мәжбүр  болдық.  Жарты  жыл
Маруая  қайтыс  болды.  Артында  бір  бапа
т
_ _ _!_ _
т
_ _ _ _ _ _ _ _ _ _
 
,
жүреп
түсті.  Қиыншылықта  жүріп
класын
1948  жылы  Семьяр  ауылына  кештік.  Семьяр  -   ол  кезде
Бесқарағайауданыныңорталығы.ОндаәкемніңінісіШауабиден¥лы
Отан соғысынан оралып, жумысқа тұрды.  Ол  кісі -  он саусағынан 
енер  тамған  керемет  қол  енерші,  үста.  Ағамыздың бәйбішесінен
бапалары  бар 
еді. 
бес  алты
белмелі үйде түрдық
класты  аяқтадым
апайлардың  тәлім-тәрбиесіне  ете  ризамын.  Сол  кезде  білім 
берген  осы  ұстаздарыма  қазірге  дейін  қатты  ризамын.  Олардың 
берген  білімі  мен  тәрбиесінен  емір  таныдым.  ¥стаздарымның 
менің  маңдайымнан  сипап,  басқа  да  жетім  бапаларға  деген 
адал  пейілдерін,  адамгершілік  қасиеттерін  үмытқан  жоқпын, 
әлі  де  бүгінгідей  кез  алдымда  түрады.  Нәсипа  апай  — Павлодар 
облысында аудандықпартия комитетініңбіріншіхатшысы, облыстық 
бақылау комитетінің терағасы, облыстық партия комитетінің бюро 
мүшесі,  Одақ  дәрежесіндегі  дербес  зейнеткер  болған  (марқүм) 
Ермұхамбет  Айдарғапиевтің  зайыбы.  Ал  Сәбира  апай  -   Кеңес 
Одағының  Батыры,  үзақ  жылдар  бойы  Павлодар  облысында 
аудандық партия комитетінің бірінші хатшысы, Павлодар облыстьщ 
партия  комитетінің  екінші  хатшысы,  Павлодар  облыстық  атқару 
комитетінің терағасы,  Одақ дәрежесіндегі  дербес  зейнеткер,  еп- 
жүртының тірегі болған (марқүм) Махмет Қайырбаевтың зайыбы.
Кейін  мен  Бесқарағай  ауданының  Беген  орта  мектебінің 
жанындағы  бюджеттік  интернатқа  орналыстым,  сонда  10-класты
бітірдім.
Кадрден  тыс  жүргізуш!  (Мен  апдын  ала  Баптаоаи 
Нәжімиденұлының  ойларын  аша  түсу  мақсатында  оған 
мынадай  түсініктерге  назар  аударуын  өтіндім.  Кадрде 
айтылып отырған ойға сәйкес фото бейнелер көрсетіледі):

Ой толқыны (I белім)
Үлкендерімізден:  «Ескіде  дос  жақсы»,  -   деген  өнегелі  сөзі 
ұрпақтарға уласып келе жатыр. Зерделі де парасатты аталарымыз 
сонау  Ресей  патшалығының  кезінде  қоныс  аударылған  орыс, 
украин,  беларусь  және  т.  б.  ұлт  өкілдері  не  ойлап  жүр  екен 
деген  сауалды  өз  алдарына  кесе  көлденең  қоя  білді.  Алғашқы 
кездесуден-ақ, тіршілік таразысын олар осылай салмақтаған.
Беймәлімге  сергек  қарайтын  атапарымыз  олармен  ауыс- 
түйіс жасап,  адал  жандарды  тамыр деп  санағаны  күні  бүгінгідей 
санамызда сайрап тур. Балтабай Нәжімиденулымен сырласқанда
осы тақырыпты одан әрі сабақтаған едік.
Кадре  Балтабай  Нәжімиденүлы: 
Дос  деген  -   өзің  сенетін, 
сені  сыйлайтын,  сенің  басыңа  күн  түссе  немесе  қиыншылықга 
әлде  жақсылықта,  қуанышта  сенің  қасыңнан  табылатын,  жаны 
ашитын  адам.  Алғашқыдан  әлі  күнге  дейін  жұбымыз  жазылмай 
сыйласып  жүрген  достарым  бар.  Алматының  1958  жылы  Қазақ 
Ауыл  шаруашылығы  мемлекеттік  институтын  бітірген,  соң, 
апғашқы  қызметім  Май  ауданынан  басталды.  Онда  дәрігер 
Табылды  Асылхановпен  дос  болдым.  Табылды  кейін  Павлодар 
қаласындағы №1 ауруханада узақ жылдар бойы бас дәрігер болып, 
абыройлы  қызмет  істеді.  Қазір  зейнеткер,  ақ  шашты  ақсақал,  ел 
қүрметтейтін  абзал  да  адал  азамат.  Табылдымен  достығымыз
туыстыққа уласты.
Содан  кейін  Қанат  Болатулы  Даржүмановпен  ниеттес  дос
болдық.  Бізді дос қылған Баянауыл елі.  Мунда қызметтес болдық. 
Ниегтің адалдығы адамды достастырады екен.
Михаил Павлович Юрьев,  Михаил Егорьевич Предеха сияқты 
достарымды бұрынғы еткен аталарымыз айтқандай тамыр деймін. 
Мурат Рамазанулы Тэниев те қадірлі де құрметті досым. Мураттың 
зайыбы Қалиманы бурыннан білетінмін. Мурат институтты бітірген 
1961  жылдан бері жубымыз жазылмайтын жақсы доспыз.
Кадрде  жүргізуші  жэне  Балтабай  Нэжімиденүлы: 
Бэке, 
сіз  узақ  жылдар  бойы  бірталай  лауазымды  қызметтер  атқарып, 
ел  апдында  ете  күрделі  де  жауапты  істерді  еткеріп,  тәжірибе 
жинақтадыңыз.  Олардың бәрін  абыройлы  атқардыңыз.  Епіміздің 
беделді азаматтарымен жиі кездестіңіз.  Еп-журт алдында арыңыз 
таза,  бәрінің  жүзіне  тура  қарай  апатын  азаматтығыңыз  бар.
Қиындықтар көп болды ма?
Кадрде  Баптабай  Нәжімиденұлы: 
Қызмет  істеп  жүріп,
бертінге шейін, институтты бітірген 10 жыл ішінде Май ауданында

Бижан Ж. К- 
>я
әртүрлі  қызметтер  атқардым,  20  жылға  жуық  ьаянауылда:  он 
жылдай  директор,  үш  жылдай  аудандық  ауыл  шаруашылығын 
басқардым,  қалған  мерзімде  Қазақстан  Компартиясы  Баянауыл 
аудандық  партия  комитетінің  бірінші  хатшысы  болдым.  Ал  1978- 
80  жылдары  Шарбақты  аудандық  атқару  комитетінің  төрағасы
уақыттарда
комитеттерінің
түсіп
азаматтығыма
болмауынан шығар деп ойлайтыным рас.
Қызметті
өтті
і  жұлдызында  ;
қатты  аяз  түсті
ортасына дейін жапғасты.
Менің Баянауыл  ауданының Алексеевка совхозына алғашқы
келген  кезім  1968  жылдың  тамыз  айы  болатын.  Шаруашылық 
тілімен айтқанда, бұл бірінші өткізетін қыстағым болды. Совхоздың 
бұрынғы  директоры  сол  кезде  пайда  болған  көшпелі  қүрылыс 
бригадасымен  жасалған  шикі  келісім-шартқа  байланысты  қашып
кетіпті. 
•• 
%
Менің мамандығым агроном болғандықган мал шауашылығын
жетікбіле қоймайтынмын. Шаруашылық үлкен. Жалпы Баянауылда 
бүрын шөпті аса мол дайындамайды екен. Қар аз түсетін жылдары 
мал далада жайылады.  Совхозда дайындалған  шөп  аз  еді,  оның 
өзі  1969 жылдың басында таусылды.  Егін шықпай сабан да жөнді 
жиналмаған.  Сондықтан,  облыс  және  аудан  басшыларының 
шешімі бойынша Ертіс, Лебяжі және Май аудандарынан мал азы- 
ғы тасымалданды. 1968 жылғы желтоқсанның 31 жұлдызында Mat- 
ауданынан  шөп  алуға келісіп,  қайтып  келе жатқанда,  Баянауылға 
40  шақырым  қалғанда  қалың қардан жүре алмай,  жолда  қалдық 
Түн қараңғы,  боран соғып тұр, 45 градус аяз, жүргізуші екеуміздіь 
арамыздағы бір тұпыпқа оранып, жылынған боламыз. Жаңа  196S 
жылды  осылай  қарсы  алдық.  Мұны  естіген  аудан  басшылары 
үшақ  шақыртпақшы  да  болыпты.  Боран  басылып,  таң ата  қарды 
қазып,  алас ұрып  қар  қүрасуынан  аман-есен  шықтық-ау,  әйтеуір! 
«Бейнеттіңде зейнеті бар», -дегендей қиыншылықтың өзі адамды 
төзімділікке үйрегеді екен. Бүл кезең есімде қалды.

жүктеу/скачать 30,18 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: